Αν αληθεύει πως «η σύγχρονη ιστορία είναι νεκροταφείο ευγενών», τότε θα μπορούσε κανείς να πει πως «η σύγχρονη ρωσική ιστορία είναι νεκροταφείο ευγενών και των κοσμημάτων τους».
Σε καιρούς πολιτικού αναβρασμού, τα Faberge και η «έκπληξη» που έκρυβαν –ένας χρυσός κρόκος, πορτρέτα της τσαρικής οικογένειας και πολλά άλλα– ήταν αντιπροσωπευτικά παιχνίδια των Ρώσων μοναρχών, που δεν τα αποχωρίζονταν παρά τα σημεία των καιρών –αντιθέτως, δεν παρέλειπαν να παραγγείλουν καινούρια κάθε χρόνο.
Οι λεπτομέρειες για το πώς εφευρέθηκαν τα αυγά Fabergé είναι άγνωστες. Κανείς δεν ξέρει αν επρόκειτο για πρωτοβουλία του κοσμηματοπώλη Fabergé ή αν ο τσάρος Αλέξανδρος Γ΄ το 1885 σκέφτηκε πως ένα βαρύτιμο περίτεχνο αυγό θα ήταν «ιδανικό δώρο για την τσαρίνα». Τα Fabergé δεν μπορούν να συγκαταλέγονται στα συνηθισμένα κοσμήματα ενός Θρόνου. Δεν ήταν ευανάγνωστα σύμβολα όπως ένα στέμμα, αλλά ανεκτίμητα αντικείμενα –τσαρικά στολίδια που δεν μπορούσαν να έχουν οι κοινοί θνητοί.
Ωστόσο, υπήρχαν εξαιρέσεις.
Ο Fabergé έγινε διάσημος όχι μόνο χάρη στους τσάρους, αλλά και στη νέα τάξη εκατομμυριούχων της εποχής –εξαιτίας τους ο Fabergé άνοιξε κατάστημα στο Λονδίνο και τέσσερα στη Ρωσία, ενώ για εκείνον δούλευαν 500 υπάλληλοι και τεχνίτες. Τα αυγά αντιπροσώπευαν μόνο λίγα κομμάτια της παραγωγής του και η συνεργασία του με τους τσάρους ήταν ένα μικρό μέρος της δραστηριότητάς του καθώς συχνά προσέφερε δωρεάν τις υπηρεσίες του για τη συντήρηση των θησαυρών του Θρόνου.
Σύμφωνα με «θρύλους», δούκες και άλλοι αριστοκράτες χάριζαν αυγά του οίκου· στην αρχή κρυφά από τον τσάρο, που θα θύμωνε αν μάθαινε πως ζήλεψαν τα πρωτότυπα κομψοτεχνήματα. Ένα από τα πιο φημισμένα αυγά πίστευαν οι σύγχρονοι ειδικοί των πλειστηριασμών πως ήταν δώρο του δούκα Alexei Alexandrovich σε μια μπαλαρίνα, όμως αποκαλύφθηκε πως το αυγό –όπως αρκετά άλλα– ήταν παραγγελία ενός νεόπλουτου Ρώσου των αρχών του 20ού αιώνα.
Πριν από τη σημερινή ανάπτυξη των μυστικών προαστίων για τους σύγχρονους Ρώσους δισεκατομμυριούχους, οι παλιοί Ρώσοι νεόπλουτοι ζούσαν κοντά στους μονάρχες τους.
Μέχρι την εμφάνιση της νέας ανερχόμενης τάξης Ρώσων, οι συγγενείς των τσάρων ήταν οι συνήθεις ύποπτοι όταν τα σκάνδαλα περιλάμβαναν κοσμήματα και γυναίκες. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα υπήρξε ο πιο διαβόητος playboy της εποχής, ο αρχιδούκας Boris Vladimirovich, πρώτος εξάδελφος του τσάρου Νικόλαου Β΄. Ο δούκας μεγάλωσε στο παλάτι Βλαντίμιρ της Αγίας Πετρούπολης, που είχε 360 δωμάτια και ήταν διακοσμημένο πολυτελώς σε διαφορετικά στυλ. Υπήρχαν δωμάτια αναγεννησιακά, αλλά και γοτθικά, ροκοκό και βυζαντινά, όμως ο αρχιδούκας Boris προτιμούσε να μην μένει σε ένα μέρος για καιρό.
Παρά την τεράστια περιουσία του, ο Boris κατάφερνε να ξοδεύει όλο το «μισθό» του και γι’ αυτό ζητούσε έκτακτες χρηματοδοτήσεις από την οικογένειά του. Ήταν οκνηρός, αγαπούσε το να πίνει και να διασκεδάζει με πολλές διαφορετικές γυναίκες. «Έπειτα από λίγο, όλες μου φαίνονται ίδιες, μόνον τα πρόσωπα αλλάζουν», έλεγε –και μόνον αυτή η φράση του διασώζεται σήμερα. Στην Αμερική, ο γλεντζές δούκας μοίραζε για φιλοδωρήματα εικοσαδόλαρα και έπινε σαμπάνια στα μεταξωτά γοβάκια των χορευτριών, στη Γαλλία γυρνούσε μεθυσμένος αναζητώντας το επόμενο καλό μέρος για δείπνο…
Στη Ρωσία πριν από την επανάσταση δεν ήταν μόνον οι Romanov διάσημοι για τα πολυτελή ταξίδια, τα σπίτια και, βεβαίως, τα κοσμήματα. Για την ανερχόμενη τάξη των βιομηχάνων τη Ρωσίας, που είχαν συγκεντρώσει πολύ πλούτο, υπήρχαν τα αυγά Fabergé που ήταν «εμπνευσμένα» από τα αυτοκρατορικά «αδέρφια» τους. Η ομοιότητα ήταν τέτοια που μετά την επανάσταση πολλά κατά λάθος θεωρηθήκαν αυτοκρατορικά.
Ο Alexander Kelch, ένας Ρώσος βιομήχανος της εποχής και χαρακτηριστικός νεοβαθύπλουτος της προεπαναστατικής Ρωσίας, χάριζε στη γυναίκα του κοσμήματα που έμοιαζαν βασιλικά (όπως διαμαντένια περιδέραια και εξαιρετικής τέχνης τιάρες όμοιες με αυτές που φόραγαν οι εστεμμένες), ενώ παρήγγειλλε ένα αυγό κάθε χρόνο στον οίκο Fabergé. Αν και τα αυγά των πλουσίων υποτίθεται πως «δεν ήταν καλύτερα από εκείνα των τσάρων», εκείνοι τα πλήρωναν πολύ ακριβότερα και ζητούσαν από τον Fabergé να τα γεμίσει με πολύτιμους σπάνιους λίθους ή να τα φτιάξει όσο το δυνατόν πιο όμοια με τα αυτοκρατορικά – η μόδα της εποχής, εξάλλου, πρόσταζε «να ζεις σαν τσάρος».
Επαύλεις όπως το Spaso, που πλέον είναι κατοικία του Αμερικανού πρέσβη στη Μόσχα, αποτελούν μνημεία, όμως οι παλιοί νεόπλουτοι –όπως οι αριστοκράτες που απομιμούνταν με τόση προσπάθεια– αφανίστηκαν. Σε αντίθεση με τους Romanov, δεν είχαν βασιλικά ξαδέλφια στο εξωτερικό και οι μπολσεβίκοι τούς θεώρησαν «μεγαλύτερους προδότες του λαού». Αρκετοί αντάλλαξαν τα παλάτια τους με την ελευθερία τους, άλλοι παραμένει άγνωστο το τι απέγιναν.
Ο καλός πελάτης του οίκου Fabergé Kelch λέγεται πως μετά την επανάσταση κατέληξε πλανόδιος μικροπωλητής, ενώ για τον Vtorov και άλλους ομοίους του υπάρχουν μόνο μυστηριώδεις εκδοχές μιας ιστορίας που γράφτηκε «με αίμα, αλλά και με όμορφα δεμένο χρυσάφι».
@ Αθηναΐδα Νέγκα
 |
 |
 |
