«Ο μηχανικός εγκέφαλος»

Τις προάλλες βρήκα τυχαία το παρακάτω κείμενο της “εγκυκλοπαιδικής επιθεωρήσεως ΗΛΙΟΣ”, σε τεύχος του 1952, που αναφερόταν σε υπολογιστές της εποχής (ή «ηλεκτρονικούς εγκεφάλους» όπως λέγονταν τότε). Σαν ένα παλιό κομάτι αντίκας, με το κιτρινισμένο χαρτί, το πολυτονικό σύστημα, και πάν’ απ’ όλα με την απλοϊκή και γεμάτη θαυμασμό περιγραφή για μηχανές που σήμερα θα έτρωγαν τη σκόνη μιας μικρής αριθμομηχανής τσέπης, σκέφτηκα πως θα ήταν κρίμα να το καταπιεί η λήθη του χρόνου. Το πληκτρολόγησα λοιπόν, γράμμα προς γράμμα στο πολυτονικό, διατηρώντας ακόμη και το τυπογραφικό λάθος όπου σ’ ένα σημείο ήθελαν να γράψουν 3 και έγραψαν 33. Το χρώμα του τυπωμένου χαρτιού του τεύχους που βρήκα είναι παρόμοιο με το φόντο του κειμένου, παρακάτω. (Εντάξει, το κείμενο ήταν μονόστηλο και με μικροσκοπική γραμματοσειρά, εγώ το μετέφερα σε πλήρη σελίδα και σε γραμματοσειρά αναγνώσιμου μεγέθους.)

Διαβάστε να δείτε τί είδους νέα περί «ηλεκτρονικών εγκεφάλων» διάβαζαν οι πρόγονοί μας. Οι υποσημειώσεις-μου διακρίνονται με κόκκινα αστεράκια μέσα στο κείμενο, στα οποία αν κάνετε κλικ θα δείτε την αντίστοιχη υποσημείωση να βγαίνει σε ξεχωριστό μικρότερο παράθυρο. Καλή διασκέδαση!  — ο συγγραφέας.

	Διατί νὰ σκεπτώμεθα; * Ο ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Μία ὁμὰς ἐπιστημόνων τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Ἰλλινόϊς ἀπεπεράτωσε τελευταίως τὸν νέον «ἠλεκτρονικὸν ἐγκέφαλον». Δύο ἔτη κατηναλώθησαν διὰ νὰ κατασκευασθῇ ἡ τερατώδης αὐτὴ μηχανὴ ὑπολογισμῶν, ἡ ὁποία δύναται τώρα νὰ πολλαπλασιάζῃ δύο δωδεκαψηφίους ἀριθμοὺς ἐντὸς ἑνὸς χιλιοστοῦ τοῦ δευτερολέπτου.* Ἔχομεν ἰδῆ καὶ ἄλλους μηχανικοὺς ἐγκεφάλους. Εἶναι γνωστὸν ὅτι οἱ ἐγκέφαλοι αὐτοὶ ἐγνώριζαν νὰ διαβάζουν, νὰ γράφουν, νὰ ἐνθυμοῦνται. Ὅτι εἶχον διδαχθῇ νὰ παίζουν παιγνίδια, νὰ μεταφράζουν ξένας γλῶσσας, ἐπιστεύετο δὲ ὅτι θὰ ἦσαν εἰς θέσιν νὰ διευθύνουν μεγάλα ἐργοστάσια, χωρὶς ἀνθρωπίνην βοήθειαν.* Τώρα δυνάμεθα νὰ εἴδωμεν πῶς κατασκευάζεται ἕνας τοιοῦτος ἐγκέφαλος καὶ τί εἴδους ἄνθρωποι χρειάζονται διὰ τὴν κατασκευήν του. Διὰ νὰ εὕρετε ἀπαντήσεις εἰς τὰ δύο αὐτὰ ἐρωτήματα, πρέπει νὰ εἰσδύσετε εἰς ἕναν διαφορετικὸν κόσμον. Ὁ μηχανικὸς ἐγκέφαλος δίδει τὰς ἀπαντήσεις του συμφώνως πρὸς τὸ δεκαδικὸν σύστημα, πρὸς χρῆσιν τῶν ανθρώπων, ἀλλ’ ὅταν λογαριάζῃ καὶ ὁμιλεῖ πρὸς «τὸν ἑαυτόν του», χρησιμοποιεῖ ἕνα ἰδιαίτερον σύστημα, ὅπου τὸ 1 εἶναι 1, ἀλλὰ τὸ 2 εἶναι 10 (τοῦτο σημαίνει ὅτι τὸ 2 παρίσταται διὰ τοῦ συμβόλου 10), τὸ 33 εἶναι 11, τὸ 4 εἶναι 100, τὸ 5 εἶναι 101 κ.ο.κ.* Οἱοσδήποτε θελήσῃ νὰ κατασκευάσῃ ἕναν ἐγκέφαλον καὶ νὰ ἐξοικειωθῇ εἰς τὴν λειτουργίαν του πρέπει νὰ συνηθίσῃ εἰς αὐτὴν τὴν «χάβρα».* Ὅταν, τὸν Ἀπρίλιον τοῦ 1949, τὸ Πανεπιστήμιον ἀπεφάσισε νὰ κατασκευάσῃ δύο ἐγκεφάλους, ἕναν διὰ τὸν στρατὸν καὶ ἕναν ἄλλον διὰ λογαριασμόν του, ὁ καθηγητὴς Ρὰλφ Μῆγκερ, ὁ ὁποῖος εὑρίσκεται ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ σχεδίου, δὲν εἶχε ποτὲ ἀσχοληθῇ μὲ μηχανήματα ὑπολογισμοῦ. Ἀλλὰ εἶχε πολὺ ἀσχοληθῇ μὲ τὰς ἠλεκτρικὰς δονήσεις,* αἱ ὁποῖαι ἐπιτρέπουν εἰς τὴν μηχανήν του νὰ ἀποπερατώνῃ ἐντὸς 5 ὡρῶν μίαν σειρὰν λογαριασμῶν διὰ τὴν ἀποπεράτωσιν τῶν ὁποίων ἕνας ἄνθρωπος μὲ ἕνα κοινὸν ἠλεκτρικὸν μηχάνημα ὑπολογισμῶν* θὰ κατηνάλισκε 50 ἔτη. Ἡ μηχανὴ αὐτὴ εἶναι κατὰ 500 φορὰς ταχυτέρα ἀπὸ ἐκείνην ποὺ κατεσκευάσθη εἰς τὸ Πανεπιστήμιον τοῦ Χάρβαρντ καὶ ἡ ὁποία ἐθεωρεῖτο πρότυπον. Ἡ μνήμη τοῦ ἐγκεφάλου τοῦ Ἰλλινόϊς εἶναι τριπλασία τῆς μνήμης οἱουδήποτε ἄλλου. Δύναται νὰ «ἀποθηκεύσῃ» 1.024 ἀριθμοὺς* καὶ νὰ ἀναπολήσῃ* οἱονδήποτε ἐξ αὐτῶν ἐντὸς 1)36.000.000 τοῦ δευτερολέπτου.* Τὸ Γραφεῖον τῶν Προτύπων ἔχει δύο μηχανὰς μὲ μνήμην, τοῦ τύπου αὐτοῦ, ἀλλὰ κάθε μία ἀπὸ αὐτὰς «ἀποθηκεύει» μόνον 512 ψηφία. Τὸ Πολυτεχνικὸν Ἰνστιτοῦτον τῆς Μασσαχουσέττης* ἔχει ἕνα μηχάνημα, τὸ ὁποῖον δύναται νὰ ἐκτελέσῃ ἀριθμητικὰς πράξεις ταχύτερα, ἀλλ’ ἡ μνήμη του εἶναι σχετικῶς πολὺ μικρά. Ὁ ἐγκέφαλος αὐτὸς λειτουργεῖ μὲ εἰδικοῦ τύπου ἠλεκτρικὸν ρεῦμα,* ἀλλὰ δὲν δύναται νὰ λειτουργήσῃ χωρὶς ἀνθρωπίνην βοήθειαν. Οὕτω δὲν δύναται νὰ ἐργασθῇ χωρὶς μίαν στενογράφον,* ὁ δὲ καθηγητὴς Μῆγκερ προβλέπει ὅτι θὰ δημιουργηθῇ αὐτὸς ὁ νέος κλάδος εἰδικότητος, ὁ ὁποῖος θὰ εἶναι καταλληλότερος διὰ γυναῖκας.*

Υποσημειώσεις:

1.  Τί να εννοεί άραγε ο υπέρτιτλος «Διατί να σκεπτώμεθα;»; Μήπως οτι «εφόσον υπάρχουν τώρα τέτοιες μηχανές, γιατί να σκεφτόμαστε κάνοντας αριθμητικές πράξεις;» Κάτι τέτοιο καταλαβαίνω. 
   
   
2.  Αυτό σημαίνει οτι η «τερατώδης αυτή μηχανή υπολογισμών» έκανε 1.000 τέτοιους πολλαπλασιασμούς το δευτερόλεπτο. Για σύγκριση, το απηρχαιωμένο PC-μου που το αγόρασα το 2003 και τρέχει στα 1.5 GHz, μπορεί να κάνει 16.000.000 παρόμοιους πολλαπλασιασμούς το δευτερόλεπτο, όπως έλεγξα μόλις προ ολίγου (χρησιμοποιώντας “πραγματικούς αριθμούς διπλής ακρίβειας” ή doubles σε προγραμματιστική ορολογία, δηλ. αριθμούς με περίπου 15 δεκαδικά ψηφία). 
   
   
3.  Προσέξτε οτι προβλήματα τα οποία δεν έχουν αυτοματοποιηθεί ούτε και σήμερα (2008), όπως η μετάφραση από μια γλώσσα σε άλλη (η πραγματική μετάφραση όμως, όχι τα ξεκαρδιστικά εξαμβλώματα τύπου Systran), παρουσιάζονταν σαν λυμένα μέσω υπολογιστών· ενώ αντίθετα, προβλήματα που ήσαν πραγματικά τετριμμένα, όπως η αυτοματοποίηση της εργοστασιακής παραγωγής μέσω ρομπότ, που είναι σήμερα μέρος της πραγματικότητας, παρουσιάζονταν σαν κάτι που ίσως να γινόταν κατορθωτό στο μέλλον. 
   
   
4.  Εννοεί το δυαδικό σύστημα, δηλαδή το σύστημα αρίθμησης με βάση το 2, και βέβαια αντί για τον αριθμό 33 εννοεί το 3. 
   
   
5.  Αυτό είναι λίγο-πολύ αλήθεια. Μπορεί να μην το ονομάζουμε σήμερα «χάβρα», αλλά κάθε φοιτητής που μαθαίνει περί υπολογιστών μυείται στο δυαδικό σύστημα, και μαθαίνει π.χ. να βλέπει τον αριθμό 101 σαν 5, να προσθέτει το 100 και το 110 και να παίρνει σαν αποτέλεσμα το 1010, να διπλασιάζει αριθμούς προσθέτοντάς τους ένα μηδενικό στο τέλος, κ.ά.
   
   
6.  Τί να εννοεί άραγε με το «ηλεκτρικάς δονήσεις»; Μήπως κάποια συσκευή που μέσω ηλεκτρισμού προκαλούσε δονήσεις σε κάποιο μηχανικό σύστημα, μέσω των οποίων γίνονταν αθροίσεις κλπ; Ποιος ξέρει.
   
   
7.  Το «κοινόν ηλεκτρικόν μηχάνημα υπολογισμών» πάντως πιστεύω πως ξέρω τί ήταν. Όταν ήμουν πιτσιρίκος, εκτός από τις γραφομηχανές, υπήρχαν και οι λεγόμενες “αριθμομηχανές”, οι οποίες ήσαν μηχανικές συσκευές που χρησιμοποιούσαν ηλεκτρισμό για τη λειτουργία-τους, και επέτρεπαν την εκτέλεση των τεσσάρων βασικών πράξεων, τυπώνοντας τα αποτελέσματα σε ροδέλα από χαρτί.
   
   
8.  Πω-πω τί πολλούς!  Δηλαδή ένα ολόκληρο kilobyte! (Σκεφτείτε οτι το gigabyte με το οποίο μετρείται σήμερα η κύρια μνήμη των υπολογιστών ισούται με ένα εκατομμύριο kilobytes.) Επίσης εφόσον η μνήμη του θηρίου αυτού με το 1Κ ήταν «τριπλασία οιουδήποτε άλλου», φανταστείτε τί μνήμες είχανε τα άλλα!
   
   
9.  Το ρήμα «αποθηκεύσει» το βάλανε εντός εισαγωγικών, σαν να επρόκειτο για μεταφορική χρήση, ενώ σήμερα το χρησιμοποιούμε κατά κυριολεξία (λέμε οτι αποθηκεύουμε κάτι στη μνήμη του υπολογιστή). Αντίθετα, το «αναπολήσει» το έχουν εκτός εισαγωγικών, λες και οι φοβεροί και τρομεροί εκείνοι «εγκέφαλοι» αναπολούσαν κυριολεκτικά, όπως αναπολούμε εμείς τις κρύες νύχτες του χειμώνα, ή τα ερωτικά σκιρτήματα του πρώτου ραντεβού.
   
   
10.  Είναι λίγο δύσκολο να μετρήσει κανείς σε σημερινό υπολογιστή μόνο την ταχύτητα ανάκλησης (αφού για το μέτρημα απαιτείται και μια πρόσθεση της μονάδας σε κάποια θέση μνήμης), αλλά τέλος-πάντων, το παλιό-μου PC (εκείνο που περιέγραψα σε άλλη υποσημείωση) κάνει τουλάχιστον 350 εκατομμύρια ανακλήσεις (μαζί με προσθέσεις μονάδας) το δευτερόλεπτο, που σημαίνει οτι κάθε μία απ’ αυτές γίνεται το πολύ σε 1/350.000.000 του δευτερολέπτου. Πάντως, να σας πω την αλήθεια, εκείνο το «1)36.000.000» που αναφέρουν πολύ ύποπτα γρήγορο μου ακούγεται. (Εκτός αν, αν μπορούσα να μετρήσω μόνο τις καθαρές ανακλήσεις στο PC-μου, θα έβρισκα ένα αστρονομικό νούμερο, όπως υποψιάζομαι.)
    
    
11.  Πιο γνωστό ως M.I.T. Προσέξτε την ορθογραφία: διατηρούσαν όλα τα διπλά γράμματα της ξένης λέξης κατά το μεταγλωττισμό-της στην ελληνική γλώσσα: Massachusetts > Μασσαχουσέττη (όπως θα έπρεπε να κάνουμε και σήμερα δηλαδή, αλλά δυστυχώς δεν κάνουμε, από νεοελληνικό ωχαδερφισμό και αναλγησία προς την ορθογραφία της ξένης γλώσσας — κοινώς “γυφτιά”).
    
    
12.  Άλλο πάλι και τούτο! Σαν να λέμε δηλαδή, «με ειδικού τύπου ηλεκτρόνια»! Έχουμε τα ηλεκτρόνια τα κοινά, για την πλέμπα, και τα ηλεκτρόνια τα «ειδικού τύπου», για τους «εγκεφάλους»!  Αναρωτιέμαι τί να είχε στο μυαλό-του ο δημοσιογράφος που το έγραψε. Μήπως άραγε είχε ακούσει για το οτι η τάση του ρεύματος στις Η.Π.Α. είναι 110 volts (αντί για τα 220 τα δικά-μας), και νόμισε οτι αυτό είναι «ειδικού τύπου ρεύμα» από το οποίο τρώνε μόνο οι «εγκέφαλοι»;
    
    
13.  Το “στενογράφος” (για όσους νεαρούς δεν το γνωρίζουν) ήταν κανονικό επάγγελμα τότε, όπου κάποιος που ήξερε στενογραφία, δηλαδή να καταγράφει πολύ γρήγορα και κωδικοποιημένα την ομιλία, μπορούσε να γράψει σε πραγματικό χρόνο στο χαρτί αυτά που άκουγε να του υπαγορεύουν. Βέβαια με την εμφάνιση του μαγνητοφώνου και του κασεττοφώνου, η στενογραφία πετάχτηκε στα σκουπίδια. Αλλά εδώ μιλάμε για το 1952.
    
    
14.  Εδώ ο συγγραφέας (ή μάλλον ο καθηγητής Μήγκερ) προβλέπει το — επίσης παροδικό — επάγγελμα του “χειριστή ηλεκτρονικών υπολογιστών”, που όντως ανέλαβαν κατά κύριο λόγο οι γυναίκες. Τα καθήκοντα του χειριστή περιελάμβαναν την τροφοδότηση της αναγνωστικής συσκευής με διάτρητες κάρτες, του εκτυπωτή με χαρτί, του συστήματος backup με μπομπίνες μαγνητικής ταινίας, και άλλες τέτοιες ασχολίες, λίγο-πολύ επιστημονικοφανταστικές για το σωτήριον έτος 1952.

foundalis