Οι ορμόνες επιδρούν στο σώμα και στον εγκέφαλό μας με διάφορους τρόπους: στη διάθεση, στην ψυχολογία, στη συμπεριφορά, ακόμη και στην ερωτική έλξη.
Οι ορμόνες είναι ουσίες που επιτρέπουν σε διαφορετικά μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των οργάνων, των ιστών και του εγκεφάλου να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Είναι χημικοί αγγελιαφόροι που απελευθερώνονται από τους ενδοκρινείς αδένες και ταξιδεύουν μέσω της κυκλοφορίας, επιδρώντας σε συμπεριφορές όπως η επιθετικότητα, η αναπαραγωγή, η γονεϊκότητα.
Μέσω αυτής της σηματοδότησης, οι ορμόνες επηρεάζουν το μεγαλύτερο μέρος της φυσιολογίας και της συμπεριφοράς του οργανισμού συμπεριλαμβανομένου του ύπνου, της πέψης, της σεξουαλικής λειτουργίας.
Η σχέση των ορμονών με τη συμπεριφορά έχει εξήγηση:
Οι ορμόνες υπαγορεύουν την αποφυγή των κινδύνων,
την επιθετικότητα, την κυριαρχία, τη γενναιοδωρία.
Επίσης, η αύξηση στα επίπεδα συγκεκριμένων ορμονών, όπως της ωκυτοκίνης και της ντοπαμίνης συνδέονται με συναισθήματα ευφορίας και ευτυχίας, ενώ η πτώση σε ορμόνες όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη με διαταραχές διάθεσης.
Με λίγα λόγια, ακόμη και μία μόνο ορμόνη, μπορεί να έχει μια σειρά από λειτουργίες, ανάλογα με τα επίπεδά της. Κάθε ορμονική ανισορροπία εμφανίζεται όταν μια συγκεκριμένη ορμόνη βρίσκεται σε επίπεδα πιο πάνω ή πιο κάτω από τα αναμενόμενα.
Αυτή η διακύμανση μπορεί να προκαλέσει διαταραχές της διάθεσης, κατάθλιψη, πρόσληψη ή απώλεια βάρους, διαταραχές περιόδου, κόπωση, μυϊκούς πόνους και άλλα συμπτώματα.
Οι ορμόνες – κλειδιά
Οι ορμόνες αποτελούνται ως επί το πλείστον από αμινοξέα, πρωτεΐνες, λιπαρά οξέα. Υπάρχουν περίπου 70 ορμόνες που εκκρίνονται από τον οργανισμό και έχουν μελετηθεί. Εκείνες που παίζουν κομβικό ρόλο στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά μας είναι:
Η αδρεναλίνη:
Εκκρίνεται κυρίως από τα επινεφρίδια και κάποιους νευρώνες του εγκεφάλου στη διάρκεια αγχογόνων, συναρπαστικών, συναισθηματικών καταστάσεων. Γνωστή και ως επινεφρίνη, η αδρεναλίνη αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο και τους μύες, επιτρέποντας στο σώμα να αντιδράσει γρήγορα στα ερεθίσματα που δέχεται.
Η κορτιζόλη:
Και αυτή παράγεται από τα επινεφρίδια και ρυθμίζει βασικές σωματικές λειτουργίες, όπως τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα και τη φλεγμονή. Η κορτιζόλη εκκρίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας- είναι πολύ υψηλή το πρωΐ και πέφτει το βράδυ. Όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με ένα στρεσογόνο γεγονός, το σώμα του απελευθερώνει υψηλά επίπεδα κορτιζόλης για να αποτρέψει τη φλεγμονή και να αυξήσει τα αποθέματα γλυκόζης στο αίμα. Συν τω χρόνω, όταν ένας άνθρωπος έχει διαρκώς υψηλά επίπεδα κορτιζόλης μπορεί να έχει σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως π.χ. μειωμένο ανοσοποιητικό.
Η ντοπαμίνη:
Απελευθερώνεται στο σώμα όταν ο εγκέφαλος αισθανθεί την επιβράβευση. Συμβάλλει στην αίσθηση της ευχαρίστησης, παίζει σημαντικό ρόλο στη μάθηση, στην προσοχή και στο συναίσθημα.
Τα οιστρογόνα:
Συμβάλλουν στη ρύθμιση της περιόδου στις γυναίκες, στη λειτουργία του κόλπου και στη λίμπιντο. Είναι επίσης σημαντική για την υγεία του εγκεφάλου, τη ρύθμιση των συναισθημάτων, της διάθεσης και τη μνήμη.
Η γκρελίνη:
Είναι μία ορμόνη που παράγεται ως επί το πλείστον στον γαστρεντερικό σωλήνα, κυρίως στο στομάχι και βοηθά στη ρύθμιση της όρεξης. Όταν απελευθερώνεται η γκρελίνη η όρεξη αυξάνει. Όταν ο οργανισμός δώσει το σήμα ότι έχει χορτάσει, η παραγωγή της γκρελίνης πέφτει. Η γκρελίνη μαζί με τη λεπτίνη δίνουν το σήμα στον οργανισμό να σταματήσει να τρώει.
Η αυξητική ορμόνη:
Είναι μία ορμόνη που βοηθά στην ανάπτυξη, στην αναπαραγωγή των κυττάρων και στην κυτταρική επανόρθωση.
Η ινσουλίνη:
Είναι μία ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας ρυθμίζει το μεταβολισμό και το σάκχαρο του αίματος. Η ινσουλίνη απελευθερώνεται κατά τη διάσπαση των υδατανθράκων σε γλυκόζη, επιτρέποντας στη γλυκόζη να εισέλθει στα κύτταρα και να χρησιμοποιηθεί ως ενέργεια.
Η λεπτίνη:
Είναι μία ορμόνη που απελευθερώνεται από τον λιπώδη ιστό και συνεργάζεται με την λεπτίνη στη ρύθμιση της όρεξης. Όταν απελευθερώνεται γκρελίνη, η όρεξη αυξάνει, ενώ η λεπτίνη απελευθερώνεται μετά την κατανάλωση του φαγητού για να δώσει το σήμα του κορεσμού και να αποτρέψει την επιπλέον κατανάλωση φαγητού.
Η μελατονίνη:
Απελευθερώνεται από τον εγκέφαλο και ρυθμίζει τον κύκλο αφύπνισης – ύπνου του ατόμου. Τα επίπεδα της μελατονίνης ανεβαίνουν και κατεβαίνουν φυσικά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Είναι πιο υψηλά το βράδυ για να προάγουν το αίσθημα της νύστας και πέφτουν σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα το πρωί.
Η νορεπινεφρίνη:
Απελευθερώνεται από τον εγκέφαλο και τα επινεφρίδια και είναι σημαντική για την προσοχή, την εγρήγορση, το στρες. Σε σωματικό επίπεδο, η αύξηση των επιπέδων της νορεπινεφρίνης οδηγεί σε αύξηση του καρδιακού ρυθμού, αύξηση της αναπνοής και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Όπως και η αδρεναλίνη, η νοραδρεναλίνη αυξάνει κατά τη διάρκεια στρεσογόνων καταστάσεων.
Η ωκυτοκίνη:
Παράγεται από τον υποθάλαμο και απελευθερώνεται από την υπόφυση. Είναι γνωστή ως η ορμόνη της αγάπης και παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνικοποίηση, στις ρομαντικές σχέσεις, στον δεσμό γονιού και παιδιού. Απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια της σωματικής επαφής, της σεξουαλικής διέγερσης, του τοκετού και του θηλασμού.
Η προγεστερόνη:
Είναι μία ορμόνη η οποία εμπλέκεται στον αναπαραγωγικό κύκλο της γυναίκας. Κύριος ρόλος της είναι η ρύθμιση του κύκλου της γυναίκας η ανάπτυξη των γυναικείων σεξουαλικών χαρακτηριστικών ενώ έχει θέση και στην εγκυμοσύνη.
Η τεστοστερόνη:
Πρόκειται για μία ορμόνη του σεξ που συνδέεται με την σεξουαλική ανάπτυξη των ανδρών και τη λίμπιντο. Επιδρά στη γνωστική λειτουργία, στην ανάπτυξη και στη σωματική υγεία.
Η βασοπρεσίνη:
Είναι μία ορμόνη που παράγεται από τον υποθάλαμο και απελευθερώνεται από την υπόφυση με διάφορες λειτουργίες, όπως η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και η κυκλοφορία.
Βιολογικές και ψυχολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι συγκεκριμένες ορμόνες σχετίζονται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, συναισθήματα, συμπεριφορές, στην πραγματικότητα όμως το ανθρώπινο νευρικό σύστημα είναι τόσο πολύπλοκο που η ίδια χημική ουσία μπορεί να συμπεριφέρεται πολύ διαφορετικά από άτομο σε άτομο.
Η τεστοστερόνη για παράδειγμα έχει συνδεθεί με επιθετική ή αντικοινωνική συμπεριφορά και ανταγωνισμό σε συγκεκριμένες καταστάσεις, σε άλλες περιπτώσεις όμως, συνδέεται με τη γενναιοδωρία, την προστατευτικότητα και την κοινωνικότητα.
Ανισορροπία
Τα άτομα που υποψιάζονται ότι πάσχουν από κάποια ορμονική διαταραχή θα πρέπει να απευθυνθούν στον ενδοκρινολόγο τους, ώστε με τις κατάλληλες εξετάσεις να τη διαγνώσει και να σας χορηγήσει την κατάλληλη θεραπεία.
Κάποιες αλλαγές του τρόπου ζωής, όπως η απώλεια βάρους ή μια πιο υγιεινή διατροφή μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερη ορμονική ισορροπία και να βελτιώσουν τον τρόπο που νιώθει κανείς.
