-Υπάρχει τρόπος να μπορώ να υπακούω στο θέλημα του Θεού στα πάντα/όλα όσα συμβαίνουν, να μπορώ να είμαι αρεστός στη θεία διακυβέρνηση και να παραμείνω ελεύθερος;
Γιατί ελεύθερος είναι κάποιος όταν τίποτα δεν συμβαίνει που να έρχεται σε αντίθεση με την προαίρεσή του και όταν κανένας δεν μπορεί να τον εμποδίσει να το κάνει αυτό πράξη.
-Και τι σημαίνει αυτό; Εννοείς ότι η ελευθερία είναι παράνοια;
-Όχι, φυσικά. Η ελευθερία και η τρέλα είναι ασύμβατες.
-Μα εγώ θέλω να πραγματοποιείται ό,τι επιθυμώ, ασχέτως πως εξελίσσεται ή καταλήγει.
-Είσαι στ’ αλήθεια τρελός και παράφρων. Δεν ξέρεις ότι η ελευθερία είναι κάτι καλό και αξιόλογο;
Με το να θέλω να μου συμβούν όσα για μένα θεώρησα καλά, υπάρχει ο κίνδυνος όχι μόνο να μην είναι κάτι καλό αλλά και το πιο επαίσχυντο απ’ όλα.
Τι κάνουμε όταν γράφουμε;
Επιθυμώ να γράψω όπως θέλω το όνομα του Δίωνα; Όχι. Αλλά διδάσκομαι να θέλω να το γράψω όπως πρέπει να γράφεται. Τι κάνουμε στη μουσική; Το ίδιο. Τι κάνουμε γενικά σε ό,τι αφορά μια τέχνη ή μια επιστήμη; Η απάντηση είναι αυτονόητη.
Διαφορετικά, δεν θα είχε καμία αξία να έχουμε γνώμη για οτιδήποτε, αν προσαρμοζόταν στην προσωπική βούληση του καθενός. Διότι έτσι δεν θα είχε νόημα να μαθαίνουμε .
-Άρα μόνο για το πιο σπουδαίο και σημαντικό, δηλαδή για την ελευθερία, επιτρέπεται να θέλω να μου συμβούν τυχαία περιστατικά;
-Καθόλου, αλλά είναι παιδεία να μαθαίνει κάποιος να θέλει το καθετί όπως αυτό συμβαίνει.
Και πώς συμβαίνει;
Όπως τα έχει ορίσει εκείνος που ορίζει χωρίς να καθορίζει.
(Επεί γενομένω παντί φθορά εστίν, ουδ' η τοιαύτη σύστασις τον άπαντα μένει χρόνον αλλά λυθήσεται. Λύσις δε ήδε. Ου μόνον φυτοίς εγγείοις, αλλά και εν επιγείοις ζώοις ευφορία και αφορία ψυχής τε και σωμάτων γίγνονται, όταν περιτροπαί εκάστοις κύκλων περιφοράς συνάπτωσι, βραχυβίοις μεν βραχυπόρους, εναντίοις δε εναντίας.)
Όρισε να υπάρχει θέρος και χειμώνας και ευφορία και αφορία και αρετή και κακία και όλα αυτά τα αντίθετα προς όφελος της αρμονίας του σύμπαντος.
Και έδωσε στον καθένα μας σώμα και μέλη του σώματος και περιουσία και συντρόφους.
Πρέπει, λοιπόν, να θυμόμαστε αυτή την τάξη πραγμάτων όταν ξεκινάμε να μορφωνόμαστε όχι για να αλλάξουμε τις προϋποθέσεις της ζωής μας (γιατί κάτι τέτοιο δεν μας έχει δοθεί ούτε και θα ήταν καλύτερο να μας είχε δοθεί) αλλά για να εναρμονίζεται η γνώμη μας με όσα συμβαίνουν, με τα πράγματα που μας αφορούν ως έχουν και ως έχει η φύση τους. Εσύ τι λες; Είναι εφικτό να ξεφύγουμε από τους ανθρώπους; Πώς θα ήταν δυνατόν κάτι τέτοιο;
Μα είναι εφικτό να τους αλλάξουμε συναναστρεφόμενοι με αυτούς;
Ποιος μας δίνει αυτή τη δυνατότητα;
-Άρα τι απομένει ή ποιος τρόπος υπάρχει για να τους διαχειριστούμε;
-Ένας τέτοιος τρόπος, ώστε εκείνοι να κάνουν ό,τι θεωρούν καλύτερο κι εμείς να είμαστε σε αρμονία με τη φύση. Εσύ όμως είσαι δυστυχισμένος και δυσαρεστημένος και, αν είσαι μόνος, αποκαλείς αυτή την κατάσταση απομόνωση, αλλά αν είσαι με συντροφιά, αποκαλείς τους ανθρώπους επίβουλους και ληστές· και κατηγορείς τους γονείς σου και τα παιδιά σου και τα αδέλφια σου και τους γείτονες.
Αλλά όταν μένεις μόνος, θα έπρεπε να αποκαλείς αυτή την κατάσταση ησυχία και ελευθερία και να θεωρείς τον εαυτό σου όμοιο με τους θεούς. Κι όταν είσαι σε συντροφιά πολλών, να μην αποκαλείς αυτή την κατάσταση όχλο ούτε σαματά ούτε αηδία, αλλά γιορτή και πανηγύρι, κι έτσι να αποδέχεσαι τα πάντα με ευχαρίστηση.
-Άρα ποια είναι η τιμωρία για όσους δεν τα αποδέχονται;
-Να είναι έτσι όπως είναι.
Κάποιος δυσαρεστείται να είναι μόνος του.
Άφησέ τον στη μοναξιά του.
Δεν συμπαθεί τους γονείς του.
Τότε ας είναι κακός γιος κι ας γκρινιάζει.
Δεν συμπαθεί τα παιδιά του. Τότε ας είναι κακός πατέρας.
-Ρίξ’ τον στη φυλακή!
-Ποια φυλακή; Εννοείς εκεί που είναι τώρα. Γιατί εκεί βρίσκεται παρά τη θέλησή του και, αν κάποιος είναι ενάντια στη θέλησή του, τότε εκεί είναι η φυλακή του. Έτσι, ο Σωκράτης δεν βρισκόταν στη φυλακή γιατί βρισκόταν εκεί με τη θέλησή του.
Ο δρόμος για την ελευθερία
- Επίκτητος
