Στις δύσκολες ώρες ο άνθρωπος ζητά συμπαράσταση. Έχει ανάγκη από κάποιον να σταθεί κοντά του. Να δείξει λίγο ενδιαφέρον. Και τίποτε να μην μπορεί να του προσφέρει, αρκεί να του ρίξει ένα βλέμμα συμπάθειας. Ένα βλέμμα γεμάτο αγάπη και στοργή.
Υπάρχουν στιγμές πού ο άνθρωπος αισθάνεται ότι ο Θεός τον εγκατέλειψε. Σαν να έστρεψε αλλού το πρόσωπό Του και σαν να μη γυρίζει να ρίξει ούτε ένα βλέμμα στο ταλαίπωρο πλάσμα Του.
Γιατί άραγε;…
ἡ κραυγή τήν ὁποία εἶπε ὁ Χριστός τό μεσημέρι ἐκεῖνο τῆς Σταυρώσεως στίς 3:00, περί τήν ἐνάτην ὥραν, πρίν παραδώση τό πνεῦμα Του στόν Πατέρα; Τί ἦταν αὐτό πού εἶπε «ἠλί, ἠλί, λιμά σαβαχθανί, τουτέστιν Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τί μέ ἐγκατέλιπες»;
Εἶναι φοβερό πράγμα νά ζήση κανείς αὐτήν τήν ἔλλειψη τοῦ Θεοῦ, τήν ἔλλειψη τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ.
«Μήπως ἐμεῖς ἐγκαταλείψαμε τόν Θεό;». «Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τί Σέ ἐγκατέλειψα;»
Θεοεγκατάλειψη: Όταν συστέλλεται η Θεία Χάρη και επέρχεται καταιγίδα πειρασμών και δοκιμασιών, προσεύχονται, επικαλούνται το Θεό, χωρίς καμιά απάντηση. Απογοητεύονται, συγχύζονται, τα χάνουν. Η πίστη κλονίζεται. Οι αμφιβολίες περιτριγυρίζουν «ώσπερ μέλισσαι».
Οι Τέσσερις τρόποι εγκατάλειψης
Κατά τον Άγιο Μάξιμο τέσσερις είναι γενικά οι τρόποι Θεοεγκατάλειψης:
α) η κατ' οικονομίαν Θεού, όπως έγινε στο πάθος του Κυρίου (Ματθ. 27,46. Μαρκ. 15,34), ώστε με τη νομιζόμενη εγκατάλειψη να σωθούν οι άνθρωποι, που είχαν εγκαταλειφθεί.
β) η προς δοκιμήν, όπως με τον Ιώβ και τον Ιωσήφ, για να αναδειχθούν ο πρώτος υπόδειγμα ανδρείας, και ο άλλος υπόδειγμα σωφροσύνης (Ιώβ 40,8. Γεν. 39, 7-20)
γ) η πατρική παιδαγωγία, όπως με τον Απόστολο Παύλο, για να φυλάξει με την ταπεινοφροσύνη την άφθονη χάρη (Προς Κορινθίους Β' 12,7) και
δ) η εγκατάλειψη λόγω αποστροφής, όπως των Ιουδαίων, ώστε με την τιμωρία να μαλακώσουν και να λυγίσουν σε μετάνοια. Όλοι αυτοί οι τρόποι είναι σωτήριοι και γεμάτοι από θεία αγαθότητα και φιλανθρωπία. (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής)
Και αυτό γίνεται φανερό από την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου
Η εγκατάλειψη των αγωνιστών από το Θεό συνήθως γίνεται εξαιτίας κενοδοξίας ή κατακρίσεως του πλησίον ή επάρσεως για τις αρετές τους. Όποιο απ' αυτά τα τρία πλησιάσει και κυριαρχήσει στις ψυχές των αγωνιζομένων, προξενεί την εγκατάλειψη του Θεού. Και δε θα διαφύγουν τη δίκαιη καταδίκη για τις πτώσεις αυτές, μέχρις ότου διώξουν την αιτία της εγκαταλείψεως και καταφύγουν στο ύψος της ταπεινοφροσύνης.
Ακαθαρσία της καρδιάς και σπίλωση της ψυχής δεν είναι μόνο η παρουσία εμπαθών νοημάτων, αλλά και το να υπερηφανεύεται κανείς για το πλήθος των κατορθωμάτων του και να φουσκώνει για τις αρετές του και να έχει μεγάλη ιδέα πως απέκτησε σοφία και γνώση Θεού και να μέμφεται όσους αδελφούς είναι ράθυμοι και αμελείς. Και αυτό γίνεται φανερό από την παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου.
Μη νομίζεις ότι θα απαλλαγείς από τα πάθη και ότι θα ξεφύγεις τον μολυσμό των εμπαθών νοημάτων που γεννιούνται από αυτά, εφόσον έχεις φρόνημα αγέρωχο και φουσκωμένο για τις αρετές σου. Δεν πρόκειται να αποκτήσεις αγαθούς λογισμούς ώστε να δεις την αυλή της ειρήνης, ούτε χρηστότητα και γαλήνη στην καρδιά ώστε να μπεις με χαρά στο ναό της αγάπης, έως ότου έχεις πεποίθηση στον εαυτό σου και στα έργα σου.
→ Νικήτας ο Στηθάτος (Όσιος)
και προσκαλούν πάλι τη ψυχή σε φιλία και οικειότητα μαζί τους
Πάρα πολύ βοηθά το μίσος κατά των δαιμόνων στη σωτηρία μας και είναι κατάλληλο για την εργασία της αρετής. Κι όμως αυτό το μίσος, δεν μπορούμε να το ανατρέφομε και να το αυξάνομε μέσα μας σαν ένα καλό γέννημα, επειδή τα φιλήδονα πονηρά πνεύματα το διασκορπίζουν και προσκαλούν πάλι τη ψυχή σε φιλία και οικειότητα μαζί τους. Αλλά αυτή τη φιλία ή μάλλον τη δυσκολοθεράπευτη γάγγραινα, ο Γιατρός των ψυχών τη θεραπεύει με την εγκατάλειψη. επιτρέπει να πάθομε κάτι φοβερό από αυτούς νύχτα και ημέρα. Και έπειτα η ψυχή ξαναγυρίζει στο αρχικό μίσος κατά των δαιμόνων, μαθαίνοντας να λέει προς τον Κύριο όπως ο Δαβίδ: «Τους μισούσα με μίσος τέλειο, έγιναν εχθροί μου»(22). Γιατί μισεί με τέλειο μίσος τους δαίμονες, εκείνος ο οποίος μήτε με πράξη μήτε με τη διάνοια αμαρτάνει, και αυτό είναι αλάνθαστο γνώρισμα της μέγιστης και πρώτου βαθμού απάθειας.
→ Ευάγριος ο Ποντικός
μη σου φανεί ανεξήγητο και παράδοξο
Αν έπεσες από εγκατάλειψη του Θεού σε πτώση σαρκική ή της γλώσσας ή του λογισμού, παρόλο που περνούσες ζωή επίπονη και τραχύτατη, μη σου φανεί ανεξήγητο και παράδοξο. Γιατί η πτώση είναι δική σου και οφείλεται σε σένα. Αν δηλαδή εσύ πρώτα δε σχημάτιζες —όπως δεν έπρεπε— κάποια κούφια και μεγάλη ιδέα για τον εαυτό σου, ή δεν υπερηφανευόσουν από αλαζονικό φρόνημα σε βάρος άλλου, ή δεν έκρινες κάποιον για την ανθρώπινη αδυναμία του, δεν θα σε εγκατέλειπε με δίκαιη απόφαση ο Θεός, και δε θα μάθαινες έτσι την αδυναμία σου. Την έμαθες λοιπόν, για να μάθεις έτσι να μην κρίνεις, να μην έχεις φρόνημα υψηλότερο απ' ό,τι πρέπει να έχεις και να μην υπερηφανεύεσαι κατά των άλλων.
→ Νικήτας ο Στηθάτος (Όσιος)
Νήψη είναι μια μόνιμη σταθεροποίηση του λογισμού και στάση του στην πύλη της καρδιάς
Νήψη είναι μια μόνιμη σταθεροποίηση του λογισμού και στάση του στην πύλη της καρδιάς. Βλέπει και ακούει τους κλέφτες λογισμούς να έρχονται, δηλαδή τι λένε και τι κάνουν οι ανθρωποκτόνοι δαίμονες. Και ποια είναι η μορφή που χάραξαν και όρθωσαν οι δαίμονες και η οποία προσπαθεί με τη φαντασία να εξαπατήσει το νου. Αυτά λοιπόν αν μας απασχολούν φιλόπονα, μας φανερώνουν, αν θέλομε, με εξαιρετική πληρότητα την πείρα του νοητού πολέμου.
Τη νήψη τη γεννά ο διπλός φόβος: τόσο οι εγκαταλείψεις από το Θεό, όσο και οι πειρασμοί που έρχονται για παιδαγωγία. Και είναι αυτή μια συνεχής παρουσία της προσοχής μέσα στην ηγεμονική δύναμη (το νου) του ανθρώπου που προσπαθεί να φράξει την πηγή των κακών λογισμών και έργων. Γι’ αυτό έρχονται και οι εγκαταλείψεις και οι αναπάντεχοι εκ μέρους του Θεού πειρασμοί προς διόρθωση του βίου μας. Και μάλιστα σ’ εκείνους που γεύθηκαν την ανάπαυση που δίνει το αγαθό της νήψεως και κατόπιν πέφτουν στην αμέλεια. Η νήψη που τηρείται συνεχώς γεννά τη συνήθεια. Η συνήθεια προκαλεί κάποια φυσική πυκνότητα στη νήψη. Κι αυτή γεννά ήρεμη θεωρία του νοητού πολέμου με τα χαρακτηριστικά του. τη διαδέχεται επίμονη ευχή του Ιησού και έπειτα γλυκιά ηρεμία του νου χωρίς φαντασίες και μια κατάσταση ενώσεως με τον Ιησού.
→ Ησύχιος ο Πρεσβύτερος (Άγιος)
Στο νου που υψηλοφρονεί, δίκαια επέρχεται οργή
Στο νου που υψηλοφρονεί, δίκαια επέρχεται οργή, δηλαδή εγκατάλειψη, όπως ειπώθηκε· παραχώρηση δηλαδή να ενοχλείται από τους δαίμονες κατά τη θεωρία, για να συναισθανθεί την φυσική ασθένειά του και να γνωρίσει καλά τη θεία δύναμη και χάρη που τον σκεπάζει και κατορθώνει κάθε αγαθό, και τέλος να ταπεινωθεί και να απομακρύνει εντελώς το αλλόκοτο και παρά φύση υπερήφανο φρόνημα, ώστε να μην επέλθει σ' αυτόν η άλλη οργή, η αφαίρεση δηλαδή των χαρισμάτων που του δόθηκαν, αφού θα έχει ταπεινωθεί και θα έχει έρθει σε συναίσθηση Εκείνου που χορηγεί τα καλά.
Εκείνος που με το πρώτο είδος της οργής, δηλαδή της εγκαταλείψεως, δε σωφρονίστηκε, ώστε να έρθει σε ταπείνωση, θεωρώντας την δάσκαλο της θεογνωσίας, αυτός δέχεται το δεύτερο είδος της οργής, η οποία του αφαιρεί την ενέργεια των χαρισμάτων και τον αφήνει έρημο από τη δύναμη που τον φρουρούσε πρωτύτερα. Γιατί λέει ο Θεός για τον αχάριστο Ισραήλ: «Θα αφαιρέσω το περίφραγμά του και θα παραδοθεί στη διαρπαγή, θα χαλάσω τον τοίχο του και θα καταπατηθεί· θα εγκαταλείψω το αμπέλι μου και δε θα κλαδευτεί ούτε θα σκαφτεί· θα μείνει χέρσο και θα γεμίσει αγκάθια και θα δώσω διαταγή στα σύννεφα να μη βρέξουν πάνω του»(Ησ. 5, 5-6).
→ Μάξιμος ο Ομολογητής
ώσπου να εννοήσει την αδυναμία του
Εκείνος που έδωσε θεληματικά τον εαυτό του στους κόπους των αρετών και βαδίζει με θέρμη το δρόμο της ασκήσεως, αξιώνεται να λάβει μεγάλες δωρεές από το Θεό. Προχωρώντας προς το μέσο της τελειότητας, έρχεται σε θεϊκές αποκαλύψεις και οπτασίες και γίνεται όλος τόσο φωτοειδής και σοφός, όσο επιτείνεται ο κάματος των αγώνων του. Όσο πάλι ανεβαίνει προς το ύψος της θεωρίας, τόσο σηκώνει εναντίον του πιο πολύ το φθόνο των ολεθρίων δαιμόνων γιατί αυτοί δεν υποφέρουν να βλέπουν άνθρωπο να μεταβάλλεται σε αγγελική φύση, γι' αυτό και ακονίζουν στα κρυφά εναντίον του το οξύ βέλος της οιήσεως. Αν λοιπόν καταλάβει την πανουργία και καταφύγει στο οχυρό της ταπεινώσεως, κατηγορώντας τον εαυτό του, ξεφεύγει τον όλεθρο της υπερηφάνειας και εισάγεται στα λιμάνια της σωτηρίας. Διαφορετικά, εγκαταλείπεται από το Θεό και παραδίνεται σε πνεύματα που τον ζητούν για να παιδευθεί ακούσια, αφού δεν προτίμησε τη θεληματική παίδευση. Αυτά τα πνεύματα είναι φιλήδονα και φιλόσαρκα, πονηρά και θυμώδη, και τον ταπεινώνουν με τις σφοδρές επιθέσεις τους, ώσπου να εννοήσει την αδυναμία του· και αφού θρηνήσει και απαλλαγεί από την παίδευση, θα λέει όπως ο Δαβίδ: «Μου έκανε πολύ καλό που με ταπείνωσες, για να μάθω το θέλημά Σου»
(Ψαλμ. 118, 71).
→ Νικήτας ο Στηθάτος (Όσιος)
Αρχή της εγκατάλειψης ενός ανθρώπου είναι, το να απομακρύνει τον εαυτόν του από την ταπεινοφροσύνη. Και εκείνος που εγκαταλείφτηκε από τον Θεό, θα πνιγεί από πονηρό πνεύμα, όπως ο Σαούλ.
(Άγιος Εφραίμ ο Σύρος)
Όταν σε βρίσκουν συμφορές να μη λες, ότι με λησμόνησε ο Θεός, αλλά να το λες αυτό, όταν ζεις μέσα στην αμαρτία και όταν όλα σου έρχονται όπως τα θέλεις.
(Ιερός Χρυσόστομος)
Στον βίο του Αγίου Αμβροσίου (Μεδιολάνων), αναφέρεται ότι κάποτε ο Άγιος φιλοξενήθηκε με την συνοδεία του στο σπίτι κάποιου πλουσίου. Βλέποντας ο Άγιος τα αμύθητα πλούτη του, τον ρώτησε να είχε καμμιά φορά δοκιμάσει κάποια θλίψη. «Όχι, ποτέ, του απάντησε εκείνος. Τα πλούτη μου συνέχεια αυξάνονται, τα κτήματά μου ευφορούν, ούτε πόνο έχω, ούτε αρρώστια είδα ποτέ». Τότε ο Άγιος δάκρυσε και είπε στην συνοδεία του: «Ετοιμάστε τα αμάξια να φύγουμε γρήγορα από εδώ, γιατί αυτόν δεν τον επισκέφθηκε ο Θεός!». Και μόλις βγήκαν στον δρόμο, το σπίτι του πλουσίου βούλιαξε! Η καλοπέραση που είχε, ήταν εγκατάλειψη Θεού...
(Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
Ο άνθρωπος όταν εγκαταλείπεται από τη Χάρη, γίνεται χειρότερος από τον διάβολο.
(Άγιος Παϊσιος ο Αγιορείτης)
Εκείνος που θεωρεί τον εαυτόν του ως κάτι μεγάλο και αυτό μάλιστα μπροστά στον Θεό, τον εγκαταλείπει ο Θεός, γιατί δεν έχει ανάγκη από την βοήθειά Του.
(Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς)
Το να εγκαταλειφθούμε από τον Θεό, χωρίς Εκείνος να Προνοεί για εμάς και χωρίς να μας επιβλέπει, είναι το χειρότερο όλων και η μεγαλύτερη τιμωρία. Διότι αυτός που αποξενώνεται απο το βοηθό και Σωτήρα μας, γίνεται έρμαιο των εχθρών και των ληστών.
(Άγιος Διονύσιος Αλεξανδρείας)
Εσείς έχετε συμπόνοια. Αλλά μήπως ο Θεός δεν συμπονά; Νομίζετε, ότι έτσι τυχαία θα πει τον τελευταίο του λόγο για τους αμαρτωλούς: "απέλθετε απ' εμού;". Όχι! Θα τον πει, αφού δοκιμάσει όλα τα μέσα και τους τρόπους, για να νικήσει την αμετανοησία τους. Με πόσο ενδιαφέρον αγωνίζεται, για να σώσει κάθε ψυχή...! Και όταν όλα τα δοκιμάσει και με τίποτε δεν μπορεί να την μεταβάλλει, τότε της λέει: "Κάνε όπως νομίζεις...".
(Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
Βλέπουμε τους Ισραηλίτες (στην Παλαιά Διαθήκη). Πόσο δεν αγωνίστηκε γι' αυτούς ο Κύριος! Τελικά τους εγκατέλειψε, αφού προηγουμένως έκανε κάθε προσπάθεια για να τους σώσει. Το ίδιο συμβαίνει και με κάθε αμετανόητο αμαρτωλό. Ο Θεός αποφασίζει την αποδοκιμασία και την εγκατάλειψή Του, όταν πια τίποτε περισσότερο δεν μπορεί να κάνει μαζί του και τον βλέπει πωρωμένο στην αμαρτωλότητά του...
(Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος)
Η κατάκριση φέρνει την εγκατάλειψη του Θεού, [την Θεοεγκατάλειψη]. Και όταν ο Θεός εγκαταλείψει τον άνθρωπο στις δικές του μόνο δυνάμεις, ο διάβολος είναι έτοιμος να τον συνθλίψει, όπως η μυλόπετρα αλέθει το σιτάρι.
(Όσιος Σεραφείμ του Σάρωφ)
Στον βαθμό που υποκύπτει κάποιος στην ματαιότητα, άλλο τόσο εγκαταλείπεται από τον Θεό.
(Όσιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ)
Τίποτα δεν παροργίζει τόσο τον Θεό, τίποτα δεν ξεγυμνώνει τόσο τον άνθρωπο και δεν τον οδηγεί στην εγκατάλειψη, όσο η καταλαλιά, η κατάκριση και η εξουδένωση του πλησίον.
(Αββάς Δωρόθεος)
Δεν εγκαταλείπει ο Θεός τόσο τον αδιάφορο αν αδιαφορήσει, ούτε τον θρασύ αν συμπεριφερθεί μέ θρασύτητα, όσο εγκαταλείπει τον ευλαβή αν αδιαφορήσει και τον ταπεινό, αν θρασυνθεί.
(Αββάς Δωρόθεος)
Τον υπερήφανο τον εγκαταλείπει η Χάρη του Θεού και τότε ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει μέχρι και στο έγκλημα.
(Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας)
Όταν βλέπετε ανθρώπους να αμαρτάνουν και να μην έχουν πόλεμο από το διάβολο, κλάψτε τους! Αυτοί είναι για κλάματα, γιατί τους έχει εγκαταλείψει ο Θεός!
(Γέροντας Νίκων ο Νεοσκητιώτης)
Ο Θεός θέλει να τους βοηθήσει όλους, αλλά δεν δέχονται όλοι την αγάπη Του αυτή. Υπάρχουν άνθρωποι αμαρτωλοί, οι οποίοι δεν έχουν στενοχώριες. Αυτούς τους έχει αρνηθεί ο Κύριος. Διότι δεν αντιλαμβάνονται τίποτε από την πατρική Του φροντίδα γι' αυτούς και τους άφησε, να ζουν μέσα στις αμαρτίες τους...
(Γέροντας Αρσένιος Μπόκα)
Mακάρι να μπορούσαμε να τιμούμε τον Θεό για την απουσία Του, που μας μαθαίνει να χτυπάμε την πόρτα, να δοκιμάζουμε τις σκέψεις μας και τις καρδιές μας, να μελετάμε τη σημασία των πράξεών μας και να υπολογίζουμε τις παρορμήσεις της ύπαρξής μας. Μακάρι να αναρωτιόμαστε κατά πόσο η θέλησή μας είναι αληθινά προσανατολισμένη προς Αυτόν ή απλώς στρεφόμαστε στο Θεό μόνο για μιας στιγμής παρηγοριά απ' τα άγχη μας για να τον απαρνηθούμε μετά από λίγο, μόλις αναλάβουμε τις δυνάμεις μας και να κατασπαταλήσουμε έτσι, σαν τον άσωτο υιό, ό,τι μας χάρισε.
(Μητροπολίτης του Σουρόζ Anthony Bloom)
Δεν υπάρχουν άνθρωποι που τους εγκατέλειψε ο Θεός. Υπάρχουν μόνο άνθρωποι, που εγκατέλειψαν το Θεό.
Στη Ρωσία στα χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης (1919), μια ομάδα επαναστατών εισέβαλε μέσα σε μια Εκκλησία. Με σπρωξίματα και κλωτσιές έβγαλαν έξω τον ιερέα, μετά έβγαλαν έξω και τις εικόνες και άρχισαν να τις τουφεκίζουν.
Ένας απ' αυτούς με χαιρεκακία φώναξε:
- Πού είναι ο Θεός σου πάτερ; Γιατί τίποτα δεν μπορεί να κάνει μαζί μου;
Και ο παπάς, πολύ σοφά του απάντησε:
- Και τι άλλο παραπάνω απ' αυτό, θα μπορούσε να κάνει μαζί σου;
