Η Ψυχοστασία ή «Ζύγισμα της Καρδιάς» είναι η τρίτη φάση-στάση του μεταθανάτιου ταξιδιού της ψυχής και αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη και πιο πλήρη εικόνα για τις αντιλήψεις που είχε αυτός ο σπουδαίος και μυστηριακός πολιτισμός για τον θάνατο. Θα προσπαθήσουμε να δείξουμε τη σημασία της, όχι μόνο για τη ζωή στο Επέκεινα, αλλά και ως γνώμονα για τη ζωή μας ως άνθρωποι, ενόσω ζούμε, γιατί, όπως έλεγε και ο Πλάτωνας:
«Φιλοσοφία μελέτη θανάτου εστί».
Οι Αιγύπτιοι τοποθετούσαν μαζί με τον νεκρό ένα βιβλίο από πάπυρο, το οποίο πίστευαν ότι γράφτηκε για πρώτη φορά από τον θεό Θώθ. Σκοπός του κειμένου ήταν να αποτελέσει οδηγό της ψυχής στο δύσκολο ταξίδι της στον Κάτω Κόσμο (Ντουατ) αλλά και να την προετοιμάσει για την παρουσίασή της ενώπιον του Δικαστηρίου του Όσιρι, στο Αμέντι. Οι παλαιότερες εκδόσεις του βιβλίου χρονολογούνται από τον 16ο π.Χ. αιώνα και σήμερα έχει αποκτήσει από τους αιγυπτιολόγους το γενικό όνομα «Βίβλος των Νεκρών». Εμπεριέχει παλαιότερα αποσπάσματα από τα «Κείμενα των Πυραμίδων» (26ος αιώνας π.Χ.) και τα «Κείμενα των Σαρκοφάγων» (21ος αιώνας).
Εικόνα: Ο Πάπυρος του Άνι χρονολογείται γύρω στο 1240 π.Χ. κατά τη 19η δυναστεία του νέου βασιλείου της Αρχαίας Αιγύπτου-. Βρεττανικό Μουσείο
Εξηγήσεις μικρών εικόνων:
1 (πάνω αριστερά). Το χελιδόνι με ανθρώπινο κεφάλι συμβολίζει το ΒΑ, τη συνείδηση του ανθρώπου, τη Μάατ μέσα του. Δίπλα του ο άνθρωπος-κύβος συμβολίζει την υλική του υπόσταση.
2 (κέντρο) Ο θεός Θωθ, ως μπαμπουίνος είναι ο γνώστης του παρελθόντος και εγγυητής των σταθμών της ζυγαριάς.
3. μέρος από τους 42 δικαστές.
4 (κάτω αριστερά) Η νεκρή πίσω και μπροστά το ΚΑ της, η φωτεινή ψυχή της παρακολουθούν το ζύγισμα.
5 Η Μεσκενέτ ήταν η θεά της στιγμής της γέννησης και προετοίμαζε το Κα του παιδιού για τη νέα γέννηση και τη μοίρα του. Στέκεται μαζί με τη θεά Ρεενουτέτ (θεά τροφό) και εποπτεύουν το ζύγισμα της καρδιάς.
6.Ο θεός Ανουβις, με το χέρι στον δείκτη της ζυγαριάς, είναι εγγυητής της Αλήθειας.
7. Ο Θωθ με κεφάλι ίβιδας γράφει τα όσα συμβαίνουν.
8. Το τέρας Αμμίτ, με κεφάλι κροκοδείλου, περιμένει για να καταβροχθίσει την άδικη καρδιά.
Η τελετή της ψυχοστασίας γινόταν στην Αίθουσα των Δύο Αληθειών ή της Διπλής Μαάτ. Η μία Μαάτ ήταν η ίδια η συνείδηση του νεκρού, ενώ η άλλη, η Κοσμική Μαάτ προΐστατο του ζυγίσματος της καρδιάς του που τοποθετούταν στον αριστερό δίσκο, ενώ στον δεξί δίσκο βρισκόταν το φτερό της Μαάτ.
Κατόπιν, σε κάθε ερώτηση των 42 δικαστών έπρεπε η Ψυχή να απαντήσει αρνητικά «Δεν υπήρξα οκνηρός! Δεν λιποψύχησα! Δεν έκανα κανέναν να κλάψει! Δεν εξαπάτησα κανέναν!… ».
Κάθε φορά όμως που απαντούσε θετικά, ο δίσκος όπου ήταν η καρδιά του βάραινε όλο και περισσότερο και το τέρας Αμμίτ περίμενε για να την καταβροχθίσει.
Με αυτόν τον τρόπο δεν θα μπορούσε να συνεχίσει το μεταθανάτιο ταξίδι προς το φως και θα ήταν αναγκασμένη η ψυχή να καταδικαστεί.
Γιατί ζύγιζαν την καρδιά;
Για τους Αιγύπτιους ήταν η καρδιά πιο σημαντική από το μυαλό και από όλα τα εσωτερικά όργανα του ανθρώπου.
Ήταν το κέντρο της ανθρώπινης συνείδησης και η πηγή κάθε συγκίνησης.
Επίσης είχε την ικανότητα μνήμης, μιας ειδικής μνήμης όλων των σημαντικών στιγμών της ζωής ενός ανθρώπου.
Μόνο η καρδιά θεωρούνταν ικανή να μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας, ενώ ο νους θα μπερδευόταν με άχρηστες σκέψεις και αμφιβολίες.
Γι’ αυτό, μετά τη διαδικασία της ταρίχευσης, τοποθετούσαν στο μέρος της καρδιάς μια πέτρα με μορφή σκαραβαίου· είχε πάνω της γραμμένη την παράκληση του νεκρού, που πριν απαντήσει στις ερωτήσεις των δικαστών απευθυνόταν στη δική του καρδιά, ζητώντας της να μη μιλήσει εναντίον του.
Η καρδιά «μιλούσε» τη γλώσσα της αλήθειας και της δικαιοσύνης, αλλάζοντας το βάρος της ανάλογα με τις απαντήσεις της ψυχής. Ακόμη και σήμερα λέμε την έκφραση «με βαριά καρδιά» ή «αλάφρωσε η καρδιά μου»…
Γι’ αυτό η βασική επιδίωξη των Αιγυπτίων, καθόσον ήταν εν ζωή, ήταν «να σκέπτονται με την καρδιά»! Ο νους παράγει τις σκέψεις, τα επιχειρήματα, τις αμφιβολίες, άλλα μόνο η καρδιά μπορεί να ζυγίσει, να αποφασίσει, να μιλήσει τη γλώσσα της δικαιοσύνης και της αλήθειας, δηλαδή της Μαάτ.
Μόνο η καρδιά μπορεί να συνειδητοποιήσει το λάθος, να το δεχτεί και να επιτρέψει τη διόρθωσή του. Μόνο η καρδιά κάνει κάθε δισταγμό να παραμεριστεί, γιατί εκεί ενώνεται η γνώση με την αγάπη και μετατρέπεται σε πείρα και σοφία. Μόνο με την καρδιά μπορεί να βιώσει κανείς τη ζωή και όχι με το να τη σκέπτεται.
Ο άνθρωπος που θα κατάφερνε να σκέπτεται με την καρδιά και να εδραιώσει τη Μάατ μέσα του ήταν ένας Μύστης, ένας Μαθητής που με Αφοσίωση στους θεούς, ΄Ερευνα του εαυτού του και Υπηρεσία προς τους συνανθρώπους του κατάφερνε να «πετάξει».
Γι’ αυτό, το σύμβολο ενός τέτοιου ανθρώπου ήταν ο σκαραβαίος, ένα βαρύ και σχετικά άσχημο έντομο, που όταν ανταποκριθεί στις ακτίνες του ήλιου, πετάει αβίαστα και φυσικά προς το φως.
Είναι η ίδια η καρδιά, η συνείδηση του ανθρώπου, που θα βγει στο φως και δεν θα γίνει βορά στο στόμα του μεγάλου καταβροχθέα Αμμίτ.
Μάλλον γι’ αυτό ένα από τα πιο αρχαία ονόματα της Βίβλου των Νεκρών ήταν «Έξοδος προς το Φως», κάτι που μας θυμίζει κατά πολύ και την Πλατωνική αλληγορία του Σπηλαίου. Εντός του Σπηλαίου αυτού, σύμβολο του φυσικού μας κόσμου, όλοι εμείς ζούμε στο σκοτάδι, δεσμώτες των δικών μας παθών και ελαττωμάτων, αλλά και των «αφεντικών της σπηλιάς» που μας προβάλλουν σκιές της αλήθειας και προσπαθούν να μας πείσουν γι’ αυτήν, ανάλογα με τα συμφέροντά τους κάθε φορά.
Μόνο όταν ο άνθρωπος θελήσει να σπάσει τα δεσμά του και να ανηφορίσει προς την έξοδο του σπηλαίου αυτού, προς το φως, θα μπορέσει να αντιληφθεί την Αλήθεια, τη Δικαιοσύνη και την Αιωνιότητα. Και θα το καταφέρει μόνο αν ακολουθεί την καρδιά του, αυτή που στο δικαστήριο θα μπορεί να μιλήσει γι’ αυτόν με το να είναι τόσο ελαφριά και αγνή όσο και το φτερό της Μάατ.
