Έχω την τύχη να οδηγώ κάπου κάπου μικρά αεροσκάφη, χωρίς αυτόματο πιλότο και να πρέπει να κάνω συχνά κάποιες μικρές διορθώσεις. Αν αφήσω το χειριστήριο και για ένα δευτερόλεπτο, παρεκκλίνω της πορείας μου. Το ξέρετε από την οδήγηση: ακόμα και σε ευθεία διαδρομή, δεν μπορείτε να βγάλετε τα χέρια από το τιμόνι χωρίς να παρεκκλίνει το αυτοκίνητο από την πορεία του και να διακινδυνεύσετε ένα ατύχημα.
Η ζωή μας λειτουργεί σαν αεροπλάνο ή αυτοκίνητο παρόλο που θα προτιμούσαμε να είναι διαφορετική· προβλέψιμη, σταθερή και ασφαλής. Στην περίπτωση αυτή το μόνο που θα κάναμε θα ήταν η αρχική ρύθμιση, η βέλτιστη αρχική κατάσταση. Φροντίζοντας ώστε τα πάντα να αρχίσουν τέλεια -η εκπαίδευσή μας, η καριέρα μας, η ερωτική και οικογενειακή μας ζωή-, θα φτάναμε στον προορισμό μας όπως είχαμε σχεδιάσει. Αλλά δεν λειτουργούν έτσι τα πράγματα.
Στη ζωή μας περνάμε από τη μια ταραχή στην άλλη, αγωνιζόμαστε με κάθε είδους πλευρικούς ανέμους και απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες. Παρ’ όλα αυτά, ενεργούμε σαν πιλότοι του γλυκού νερού: υπερεκτιμάμε τον ρόλο της αφετηρίας μας και υποτιμάμε συστηματικά τον ρόλο της διόρθωσης στην πορεία.
Ως ερασιτέχνης πιλότος, έμαθα ότι δεν είναι τόσο η αρχή που μετράει, αλλά η τέχνη της διόρθωσης μετά την απογείωση.
Η φύση το ξέρει εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Καθώς τα κύτταρα διαιρούνται, συμβαίνουν ξανά και ξανά λάθη στην αντιγραφή του γενετικού υλικού. Αλλά σε όλα τα κύτταρα υπάρχουν μόρια που αργότερα διορθώνουν τα σφάλματα της αντιγραφής.
Χωρίς αυτή την επονομαζόμενη επισκευή του DNA, θα πεθαίναμε λίγες ώρες μετά τη σύλληψή μας. Την ίδια αρχή ακολουθεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Δεν υπάρχει γενικό σχέδιο: οι απειλές είναι απρόβλεπτες. Οι κακοί ιοί και τα βακτηρίδια μεταλλάσονται αδιάκοπα: η άμυνα του οργανισμού μας λειτουργεί μόνο μέσω αδιάκοπης διόρθωσης.
Έτσι, την επόμενη φορά που θα ακούσετε ότι διαλύθηκε ένας φαινομενικά τέλειος γάμος δύο τέλεια ταιριαστών συζύγων δεν πρέπει να εκπλαγείτε.
Πρόκειται για χαρακτηριστική περίπτωση υπερεκτίμησης της αρχικής ρύθμισης. Στην πραγματικότητα, όλοι όσοι βρέθηκαν σε σχέση για περισσότερο από πέντε λεπτά το ξέρουν: καμιά σχέση δεν είναι δυνατή χωρίς να απαιτείται διαρκώς ρύθμιση και διορθώσεις. Κάθε μέρος που συμμετέχει σ’ αυτήν πρέπει να τη φροντίζει. Η πιο συνηθισμένη παρεξήγηση που αντιμετωπίζω είναι ότι η καλή ζωή αποτελεί μια δεδομένη κατάσταση.
Λάθος.
Το θέμα δεν είναι να έχουμε ένα τέλειο σχέδιο,
αλλά έναν διαρκή επανασχεδιασμό
Η καλή ζωή επιτυγχάνεται μόνο με συνεχείς αναπροσαρμογές.
Γιατί είμαστε τόσο απρόθυμοι να διορθώνουμε και να αναθεωρούμε; Επειδή ερμηνεύουμε κάθε μικρή επισκευή ως λάθος προγραμματισμού. Προφανώς, λέμε, το σχέδιό μας δεν ήταν σωστό. Νιώθουμε αμηχανία και το εκλαμβάνουμε σαν αποτυχία.
Η αλήθεια είναι πως ένα σχέδιο δεν είναι σχεδόν ποτέ πλήρως ανεπτυγμένο μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας· τις σπάνιες φορές που εκτυλίσσεται χωρίς προβλήματα είναι από τύχη.
Ο στρατηγός και αργότερα πρόεδρος των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ έλεγε: «Τα σχέδια δεν είναι τίποτα. Ο σχεδιασμός είναι το παν». Το θέμα δεν είναι να έχουμε ένα τέλειο σχέδιο, αλλά έναν διαρκή επανασχεδιασμό – μια διαδικασία που συνεχίζεται. Η πείρα δίδαξε τον Αϊζενχάουερ πως, τη στιγμή που τα στρατεύματα συναντούν τον εχθρό, κάθε σχέδιο είναι παρωχημένο.
Τα συντάγματα των χωρών είναι οι θεμελιώδεις νόμοι βάσει των οποίων διαμορφώνονται όλοι οι άλλοι νόμοι. Θεωρητικά, τα συντάγματα είναι διαχρονικά. Αλλά ακόμη κι αυτά αναθεωρούνται. Το σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών του 1787 έχει αναθεωρηθεί 27 φορές. Το ομοσπονδιακό σύνταγμα της Ελβετικής Συνομοσπονδίας αναθεωρήθηκε από το 1848 δύο φορές ολοκληρωτικά και δεκάδες φορές εν μέρει. Το γερμανικό σύνταγμα του 1949 έχει προσαρμοστεί 60 φορές μέχρι σήμερα.
Δεν είναι ντροπή, είναι λογική.
Στην πραγματικότητα, η ικανότητα να διορθώνεται είναι το θεμέλιο κάθε ευνομούμενης δημοκρατίας. Δεν είναι θέμα επιλογής του σωστού άνδρα ή της σωστής γυναίκας (δηλαδή «σωστής ρύθμισης»), αλλά μάλλον της αντικατάστασης του ακατάλληλου ανθρώπου χωρίς αιματοχυσία. Η δημοκρατία είναι το μοναδικό πολίτευμα που έχει ενσωματώσει διορθωτικό μηχανισμό.
Δυστυχώς, σε άλλους τομείς είμαστε λιγότερο πρόθυμοι να λάβουμε διορθωτικά μέτρα. Το σχολικό μας σύστημα στηρίζεται στην αρχική ρύθμιση: στην έμφαση στις εγκύκλιες γνώσεις και στα πιστοποιητικά σπουδών που προβάλλουν την ιδέα ότι με καλούς βαθμούς αποκτάμε το καλύτερο δυνατό ξεκίνημα και επιτυγχάνουμε επαγγελματικά. Αλλά η σχέση μεταξύ των καλών βαθμών και της επαγγελματικής επιτυχίας γίνεται όλο και πιο αμφίβολη. Ταυτοχρόνως, η δυνατότητα επανόρθωσης γίνεται όλο και πιο σημαντική – πλην όμως, σπάνια διδάσκεται στο σχολείο.
Το ίδιο παρατηρούμε στην ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Σίγουρα γνωρίζετε τουλάχιστον ένα άτομο που θα χαρακτηρίζατε ώριμη και σοφή προσωπικότητα. Τι πιστεύετε, ήταν η ρύθμιση -τα τέλεια γονίδια, η ιδεώδης ανατροφή, η εκπαίδευση υψηλής ποιότητας- που έκανε αυτόν τον άνθρωπο τόσο σοφό; Ή ήταν η διαδικασία διόρθωσης, η παρέμβαση στις δυσκολίες και στις ελλείψεις του, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του;
Συμπέρασμα:
Πρέπει να παραμερίσουμε το στίγμα που σχετίζεται με τη διόρθωση. Όποιος διορθώνει νωρίς έχει πλεονέκτημα έναντι εκείνων που εργάζονται για την τέλεια ρύθμιση και που μάταια ελπίζουν ότι θα λειτουργήσει προς όφελος τους στο διηνεκές. Δεν υπάρχει ιδανική εκπαίδευση. Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός στόχος ζωής. Δεν υπάρχει ούτε τέλεια εταιρική στρατηγική ούτε βέλτιστο χαρτοφυλάκιο μετοχών ούτε τέλεια δουλειά. Όλα αυτά είναι μύθοι.
Το σωστό είναι:
Αρχίζουμε από κάπου και στη συνέχεια ρυθμίζουμε και ξαναρυθμίζουμε. Όσο πιο περίπλοκος είναι ο κόσμος, τόσο λιγότερο σημαντική είναι η αφετηρία σας.
Επομένως, μην επενδύετε στην τέλεια αρχική κατάσταση, ούτε στη δουλειά ούτε στο σπίτι. Αντ’ αυτού, μάθετε την τέχνη της διόρθωσης, της συνεχούς αναθεώρησης που πρέπει να γίνεται γρήγορα και χωρίς τύψεις.
Η τέχνη της καλής ζωής
- Dobelli Rolf
via
