Όπως ακριβώς κάποιες ασθένειες μεταπηδούν σε εκείνους που έχουμε αγγίξει, έτσι και ο νους μολύνει όσους βρίσκονται κοντά μας με τη μοχθηρία του. Ο μέθυσος ενσταλάζει την αγάπη του για τα σκληρά ποτά στους συντρόφους του, η συναναστροφή με σάτυρους μαλακώνει και τον πιο δυνατό άνδρα που λες κι είναι πλασμένος από πυριτόλιθο, η απληστία εξαπλώνεται σαν μόλυνση σε όσους πλησιάζουν κοντά της.
Όμως οι αρετές ακολουθούν την ίδια αρχή, με τον δικό τους τρόπο μαλακώνουν όλα τα πράγματα που κρατούν υπό τον έλεγχό τους. Δεν υπάρχει επωφελής τόπος ή υγιές κλίμα που να έχει ποτέ ευνοήσει το σώμα όσο ευνοεί τον ασταθή νου ο συναγελασμός με ένα καλύτερο πλήθος.
Για να το κατανοήσεις αυτό όσο το δυνατόν καλύτερα, απλώς κοίταξε πώς τα άγρια ζώα εξοικειώνονται με την κοινωνία μας και πώς ακόμα και το πιο άγριο θηρίο δεν διατηρεί την επιθετικότητά του αν έχει ζήσει με τους ανθρώπους για αρκετό καιρό. Όλη του η αγριότητα αμβλύνεται και λησμονιέται, λίγο λίγο, μέσα σε ένα ηπιότερο περιβάλλον.
Υπάρχει ένα περαιτέρω σημείο βελτίωσης για κάποιον, όχι μόνο ακολουθώντας το παράδειγμα των ήρεμων ανθρώπων με τους οποίους ζει αλλά και μη ερχόμενος σε επαφή με αιτίες που προκαλούν θυμό και άρα με το να μην ενισχύει το δικό του ελάττωμα. Για τους λόγους αυτούς οφείλουμε να σπεύδουμε μακριά από όλους όσους γνωρίζουμε πως πρόκειται να προκαλέσουν τον θυμό μας.
«Και ποιοι είναι αυτοί;» θα ρωτήσεις.
Είναι πολλοί όσοι καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα από διαφορετικές οδούς: οι υπερόπτες θα σε προσβάλουν με την περιφρόνησή τους, οι πικρόχολοι με τις ύβρεις τους, οι θρασείς με τις προσβολές τους, οι χαιρέκακοι με την κακεντρέχειά τους, οι εχθρικοί με τις φιλονικίες τους, οι αλαζόνες και ψεύτικοι με τη ματαιοδοξία τους.
Είναι πολλοί όσοι καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα από διαφορετικές οδούς: οι υπερόπτες θα σε προσβάλουν με την περιφρόνησή τους, οι πικρόχολοι με τις ύβρεις τους, οι θρασείς με τις προσβολές τους, οι χαιρέκακοι με την κακεντρέχειά τους, οι εχθρικοί με τις φιλονικίες τους, οι αλαζόνες και ψεύτικοι με τη ματαιοδοξία τους.
Θα σου είναι αβάσταχτο να φοβάσαι τους καχύποπτους, να σε νικούν οι αδυσώπητοι, να σε δοκιμάζουν οι απαιτητικοί. Οπότε επίλεξε τη συντροφιά των έντιμων, των ξέγνοιαστων, των ήρεμων, όσων δεν προκαλούν τον θυμό σου αλλά ούτε και τον ανέχονται.
Ακόμα περισσότερο προς όφελός μας είναι οι ταπεινοί, οι φιλεύσπλαχνοι και οι γλυκείς άνθρωποι, όχι όμως σε σημείο δουλοπρέπειας, διότι η υπερβολική συμφωνία προσβάλλει όσους έχουν στη φύση τους τον θυμό. Οι θυμωμένοι άνθρωποι πρέπει να αποφεύγουν τα βαρυσήμαντα εγχειρήματα ή, τουλάχιστον, όσα από αυτά τους ωθούν να ξεπερνούν τα όρια της εξάντλησης. Ο νους τους δεν πρέπει να είναι απασχολημένος με δυσκολίες, αλλά να παραδίνεται σε διασκεδαστικές τέχνες.
Ας επιτρέψουν στην ανάγνωση της ποίησης να τους ηρεμήσει και στην Ιστορία να τους ψυχαγωγήσει με τις αφηγήσεις της. Ας διασκεδάσουν ήπια και με ευαισθησία. Ο Πυθαγόρας χρησιμοποιούσε τη λύρα για να λύσει τους προβληματισμούς του νου και ποιος δεν το γνωρίζει ότι, παρόλο που οι σάλπιγγες και οι τρομπέτες είναι τονωτικές, κάποια συγκεκριμένα τραγούδια έχουν μια κατευναστική επίδραση με την οποία ο νους χαλαρώνει σε σημείο ύπνου;
Οι αποχρώσεις του πράσινου βοηθούν τα κουρασμένα μάτια και μια ασθενής όραση ανακουφίζεται με κάποια συγκεκριμένα χρώματα, ενώ άλλα την αμβλύνουν με τη φωτεινότητά τους. Ομοίως, οι ευχάριστες ασχολίες μπορούν να γαληνέψουν τον νου που ασθενεί.
Πρέπει να δραπετεύσουμε από την Αγορά, τις νομικές αίθουσες, τα δικαστήρια και όλα όσα επιδεινώνουν τα ελαττώματά μας. Πρέπει επίσης να λαμβάνουμε υπ’όψιν και τη σωματική εξάντληση γιατί διαβρώνει οτιδήποτε ευγενές και γαλήνιο μέσα μας και εγείρει τις σκληρές μας πλευρές. Η πείνα και η δίψα πρέπει να αποφεύγονται για τους ίδιους λόγους. Φθείρουν και βάζουν φωτιές στον νου.
Υπάρχει ένα παλαιό ρητό που λέει πως οι φιλονικίες επιδιώκονται από την εξάντληση· ομοίως, επιδιώκονται από τον πεινασμένο και τον διψασμένο, και από κάθε άνθρωπο που λαχταρά τα πάντα.
Γιατί όπως ακριβώς τα τραύματα πονούν σε ένα ελαφρύ άγγιγμα ή ακόμα και στην υποψία ενός αγγίγματος, ομοίως και ο προσβεβλημένος νους θίγεται από το παραμικρό, σε τέτοιο βαθμό, ώστε κάποιοι να καταθέτουν αγωγή για έναν χαιρετισμό, μια επιστολή, έναν λόγο ή μια ερώτηση. Τα πάσχοντα πράγματα δεν μπορούμε να τα αγγίξουμε χωρίς να προκαλέσουμε διαφωνία.
«Σενέκας – Η Τέχνη της Ψυχραιμίας»
James S. Romm
