Με δυο λόγια, νομίζω ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τις ιστορίες ενοχής, πρέπει να ανακατευθύνουμε τους θυμούς που καταπνίξαμε, πρέπει να πάψουμε να έχουμε ενοχές και ν’ αρχίσουμε να νιώθουμε ως ενήλικες, υπεύθυνοι για ό,τι κάνουμε.
Για χάρη της υγείας και της ανάπτυξής μας, είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε πως εμείς δεν έχουμε καμία υποχρέωση ν’ ανταποκριθούμε άμεσα στις απαιτήσεις κανενός, κι ούτε έχουμε το δικαίωμα να ελπίζουμε πως ο άλλος θα ικανοποιήσει τις δικές μας προσδοκίες.
Να καταλάβουμε, δηλαδή, αυτό που ο Φριτς Περλς ονόμαζε “Προσευχή Γκεστάλτ”, και είναι, κατά η γνώμη μου, η βάση όλων των διαπροσωπικών σχέσεων:
Εγώ είμαι εγώ κι εσύ είσαι εσύ,
εγώ δεν ήρθα σ’ αυτόν τον κόσμο
για να ικανοποιήσω τις προσδοκίες σου
κι εσύ δεν ήρθες στον κόσμο
για να ικανοποιείς τις δίκες μου,
γιατί εσύ είσαι εσύ κι εγώ είμαι εγώ.
«Αν αυτό το “Πιστεύω” της υγείας μπορούσε να μας καθοδηγήσει στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, ο καθένας μας θα άρχιζε να διερευνά τις δικές του προσδοκίες και τους δικούς του περιορισμούς — είτε του αρέσουν είτε όχι τα ευρήματά του.
Καλά… δεν ακούγεται και πολύ ωραίο αυτό.
Προτιμάμε να πιστεύουμε ότι έχουμε τη δύναμη να κάνουμε τον άλλον να νιώθει καλά ή άσχημα, και μας ηρεμεί η σκέψη ότι μπορούμε να υποχρεώσουμε κάποιον να μας αγαπάει, ή να χειραγωγήσουμε τις ενοχές του, ή να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες του.»
«Εντάξει… Αυτό ανακουφίζει το άγχος μας όταν νιώθουμε πως είμαστε μόνοι και απροστάτευτοι.»
«Τα άγχη ανακουφίζονται όταν συνειδητοποιούμε πως δεν είμαστε παντοδύναμοι.
Κι αν τρέμουμε την ανικανότητά μας, μπορεί να φταίει αυτή η χαζή απαίτηση που έχουμε απ’ τον εαυτό μας να μην κάνουμε ποτέ λάθος.»
Και μια και μιλάω για παντοδυναμία, ας εκμεταλλευτώ ξανά την ευκαιρία για να απομυθοποιήσω αυτήν την ιδέα του κακομοίρη που κουβαλάει στην πλάτη το δισάκι με τις ενοχές του.
Για να μπορώ να με κατηγορήσω και να με καταδικάσω για κάποιο κακό που έχω κάνει, είναι απαραίτητο να πιστέψω ότι θα μπορούσα και να το έχω αποφύγει.
Για να το πω απλά: πρέπει να μπορώ να αισθανθώ υπεύθυνος για το συμβάν.
Είναι πολύ δύσκολο να πιστέψεις ότι κάποιος θα μπορούσε να νιώσει ενοχές για τις πλημμύρες στη Νέα Ορλεάνη… αλλά μπορεί να συμβεί μερικές φορές.
Πώς είναι δυνατόν;
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι, αν και δεν είμαι πραγματικά υπεύθυνος, με θεωρώ υπεύθυνο — κι αυτό είναι τόσο πιο έντονο όσο πιο δυνατό θεωρώ τον εαυτό μου.
Κάποια φορά σου διηγήθηκα ανέκδοτα για Αργεντινούς στην Ισπανία, θα σου πω ακόμη ένα: λέγεται πως είμαστε τόσο ξιπασμένοι, που αν συναντήσει κάποιος στο δρόμο έναν Αργεντινό στη Μαδρίτη και του πει:
“Τι ωραία μέρα”,
ο Αργεντινός θα του απαντήσει: “Ό,τι μπορούσα έκανα…”
Συνεπώς, θεωρώντας με παντοδύναμο, είναι πολύ πιθανό να καταλήξω να πιστεύω ότι θα μπορούσα —και θα έπρεπε— να είχα αποφύγει το κακό που έπαθε ο άλλος.»
«Και γιατί θα έπρεπε να αισθάνομαι ενοχές που κάνω ό,τι θέλω εγώ, αντί αυτού που θα ήθελε κι ο άλλος;»
«Αυτό λειτουργεί σαν ένα περίεργο μυστήριο που αποτελεί αδιάσπαστο τμήμα της δυτικής και χριστιανικής μας αγωγής.
Η ιδέα που μας έχει καλλιεργηθεί είναι ότι θα έπρεπε να σκεφτόμαστε πρώτα τον άλλον και μετά τον εαυτό μας, αλλιώς είμαστε εγωιστές .
Οπότε, όταν σκέφτομαι εμένα, τις επιθυμίες και τις προτεραιότητες μου, αισθάνομαι ενοχές γιατί βρίσκομαι αντιμέτωπος με τους προπατορικούς κανόνες που δημιούργησαν αυτήν την κουλτούρα.»
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΤΟΝ ΕΓΩΙΣΜΟ
ΧΟΡΧΕ ΜΠΟΥΚΑΪ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ opera animus
