Ως αυτοεκτίμηση μπορούμε να ορίσουμε τη συνολική εικόνα του εαυτού.Την αντίληψη που έχουμε για εμάς τους ίδιους, για τις ικανότητές μας, τα ταλέντα μας, την εμφάνισή μας, τα επιτεύγματά μας, τα συναισθήματά μας. Σχετίζεται με την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό, την αποδοχή, τον σεβασμό και την εκτίμηση προς εμάς τους ίδιους. Η αυτοεικόνα, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και η αυτογνωσία, δηλαδή η ρεαλιστική ή μη γνώση των δυνατοτήτων και των προσόντων μας λειτουργούν συμπληρωματικά στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης. Διαχωρίζεται σε υψηλή ή χαμηλή αυτοεκτίμηση ανάλογα με την πεποίθηση που υιοθετούμε για την εικόνα μας.
Πολύ σύντομα να αναφέρουμε ότι η αυτοεκτίμηση ξεκινά να αναπτύσσεται από τη βρεφική ακόμα ηλικία και από τις σχέσεις που δημιουργούνται μέσα στη οικογένεια. Οι υποστηρικτικοί γονείς που επαινούν τα παιδιά τους και τους παρέχουν κλίμα ασφάλειας και αγάπης είναι πολύ πιθανό να μεγαλώσουν παιδιά με υψηλότερη αυτοεκτίμηση. Στην αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή τα συγκρίνουν με «τρίτους», οι οποίοι θεωρούνται καλύτεροι ή πιο επιτυχημένοι, όταν υποτιμούν την προσπάθεια ή γίνονται ιδιαίτερα αυστηροί και επικριτικοί, αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες να καλλιεργήσουν χαμηλότερο αίσθημα αυτοεκτίμησης στα παιδιά τους. Η μετέπειτα πορεία του ατόμου, η συναναστροφή του με φίλους, συμμαθητές, συναδέλφους και η αντιμετώπισή του από το κοινωνικό σύνολο μπορεί να επηρεάσει θετικά ή αρνητικά την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του.
Στα άτομα που εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορούμε να παρατηρήσουμε τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Ανασφάλεια και αίσθημα κατωτερότητας: θεωρούν τον εαυτό τους πάντα χειρότερο από τους άλλους και εστιάζουν στα αρνητικά τους χαρακτηριστικά
- Ανάγκη για συνεχή επιβράβευση και επιβεβαίωση από άλλα άτομα:αναζητούν την επιβράβευση τρίτων προκειμένου να συνεχίσουν ή να αισθανθούν ικανοποίηση
- Έντονη απογοήτευση μετά από αρνητική κριτική: σκέφτονται συνεχώς τον αρνητικό σχολιασμό, δυσκολεύονται να τον ξεπεράσουν και τους προκαλεί άγχος
- Δυσκολία στην έκφραση των συναισθημάτων και των προσωπικών απόψεων: προτιμούν να μην εκφράζουν προσωπικές απόψεις και συναισθήματα για να μην έρθουν σε αντιπαράθεση με τους άλλους
- Έντονο άγχος και δυσκολία συναναστροφών: δυσκολεύονται να συνάψουν σχέσεις γιατί νιώθουν ότι θα εκτεθούν
- Δυσκολία να πουν «όχι»: θεωρούν ότι θα δυσαρεστήσουν τους άλλους
- Εντοπίζουν τα αρνητικά συναισθήματα και την κακή διάθεση των άλλων: νιώθουν ότι δεν είναι οι μόνοι που αισθάνονται άσχημα
- Προσπαθούν συνεχώς να ευχαριστήσουν τους άλλους: μέσω της αναγνώρισής τους από τρίτους αισθάνονται ότι αξίζουν
Τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση χαρακτηρίζονται από τα εξής:
- Δεν νιώθουν εξαρτημένοι από τους άλλους: υποστηρίζουν τις επιλογές τους και έχουν το θάρρος της γνώμης τους
- Βιώνουν περισσότερες επιτυχίες: δεν φοβούνται την αποτυχία και διδάσκονται από αυτήν
- Παίρνουν πρωτοβουλίες και δοκιμάζουν νέα πράγματα: τολμούν να πρωτοπορήσουν αφού αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις πράξεις τους
- Δέχονται την αρνητική κριτική: έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και αντιλαμβάνονται την κριτική ως ευκαιρία βελτίωσης
- Δέχονται φιλοφρονήσεις και θετικά σχόλια και ταυτόχρονα τα ανταποδίδουν: νιώθουν ασφαλείς και διαθέτουν αυτογνωσία
- Αναλαμβάνουν τις ευθύνες που τους αναλογούν: δεν θυματοποιούνται αισθανόμενοι υπεύθυνοι για καθετί αρνητικό
- Έχουν τον έλεγχο της ζωής τους: διεκδικούν την ευτυχία τους και δεν ενοχοποιούν πάντα άλλους παράγοντες που τους εμποδίζουν να πετύχουν
- Είναι υπεύθυνοι και ανεκτικοί: διαχειρίζονται καλύτερα τον χρόνο τους, ολοκληρώνουν τις υποχρεώσεις τους και δείχνουν κατανόηση
Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμησή μας;
Εστιάστε στα θετικά σας στοιχεία: μη βλέπετε μόνο αρνητικές εμπειρίες και αποτυχίες. Κάθε άνθρωπος έχει προτερήματα και αυτά πρέπει να βγάλουμε στην επιφάνεια.
Καταγράψτε τα επιτεύγματα σας: επιχειρήστε να δείτε τις επιτυχίες σας σε κάθε πτυχή της ζωή σας. Η καταγραφή τους θα σας κάνει να τα συνειδητοποιήσετε και να νιώσετε σημαντικοί για όσα πετύχατε.
Προσπαθήστε να εκφράζετε τις ανάγκες σας χωρίς να χρειάζεται να απολογηθείτε: κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ξεχωριστός. Έχετε το δικαίωμα να θέλετε κάτι χωρίς απαραίτητα να συμφωνούν όλοι οι υπόλοιποι.
Σκεφτείτε πώς θα θέλατε να είστε ή τι θα θέλατε να πετύχετε και βάλτε στόχους: δώστε κίνητρο στον εαυτό σας και επιτρέψτε του τη βελτίωση. Η παραδοχή των μειονεκτημάτων είναι δύναμη και όχι αδυναμία
Ανεξαρτητοποιηθείτε και μη συγκρίνετε τον εαυτό σας με άλλους: έχετε τη δική σας προσωπικότητα και μπορείτε να κάνετε τις δικές σας επιλογές. Εστιάστε στην ευχαρίστηση και στην αίσθηση ελευθερίας που σας δίνει αυτή η οπτική χωρίς να περιμένετε πάντα την επιβεβαίωση των άλλων.
Επιλέξτε τα άτομα που σας περιβάλλουν και βρείτε εκείνους που σας κάνουν να νιώθετε όμορφα: όπου υπάρχει η δυνατότητα επιλογής επιχειρήστε να προσεγγίσετε άτομα που σας αποδέχονται και περνάτε ωραία.
Δείτε τα πράγματα διαφορετικά: δείτε τα αισιόδοξα, δείτε τα θετικά. Κάθε νόμισμα έχει δυο πλευρές, επιμείνετε στη θετική οπτική και επωφεληθείτε από κάθε σας εμπειρία.
Όλοι μας έχουμε βρεθεί τουλάχιστον μια φορά στη ζωή μας σε δύσκολη θέση όπου κλονίζεται η εμπιστοσύνη στις δυνατότητές μας, αναζητούμε την επιβεβαίωση των άλλων ή νιώθουμε αβάσταχτο το βάρος μιας αποτυχίας. Σκεφτείτε αν έχετε «τιμωρήσει» ποτέ τον εαυτό σας για μια αποτυχία κρίνοντας τον αυστηρά ή υποτιμώντας τον. Αν έχετε μπει σε διαδικασία σύγκρισης με άλλους τους οποίους θεωρείτε πολύ καλύτερους και πιο ευτυχισμένους από εσάς. Αν έχετε προσπαθήσει να ανταποκριθείτε στις προσδοκίες τους για να εισπράξετε τα θετικά τους σχόλια. Σκοπός μας δεν είναι να εξαφανίσουμε τα συναισθήματα, ούτε είναι εφικτό να ζούμε μόνο καλές και θετικές καταστάσεις. Το όφελος μας είναι να τα συνειδητοποιούμε, να τα διαχειριζόμαστε και να εξελισσόμαστε. Μη ξεχνάτε ότι επιτυχημένος δεν είναι αυτός που δεν κάνει λάθη, αλλά αυτός που κάνει λάθη και μαθαίνει από αυτά.
