Είναι πολλές οι φορές που διαχωρίζουμε τα συναισθήματά μας σε “καλά” και “ κακά”, που αρνούμαστε να τα κατανοήσουμε, να τα αποδεχτούμε και να τα αγαπήσουμε. Τα φοβόμαστε, ευχόμαστε να μην τα νιώθουμε ή στην αντίθετη περίπτωση, των “καλών” συναισθημάτων, ελπίζουμε να κρατήσουν για πάντα. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί το γεγονός ότι δεν έχουν όλα τα συναισθήματα την ίδια επίδραση στο σώμα και στην ψυχή μας. Άλλα μας ελκύουν και άλλα μας απωθούν, γεγονός το οποίο εξαρτάται από την ευχαρίστηση ή τη δυσφορία που μας προκαλούν. Ο ενθουσιασμός, ο έρωτας, η χαρά, η αγάπη, το αίσθημα επιτυχίας και αποδοχής λειτουργούν σαν φυσικά “τονωτικά” αφού νιώθουμε να μας δυναμώνουν, να μας ενθαρρύνουν, να μας ικανοποιούν. Από την άλλη ο θυμός, η λύπη, η στεναχώρια, ο φόβος, το άγχος, η αγωνία μας εξαντλούν, μας αποδυναμώνουν, μας βαραίνουν. Άλλες φορές θεωρούμε τα συναισθήματα δεδομένα και πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει λόγος να τα εκφράζουμε συνεχώς. Ξεχνάμε, όμως ότι τα συναισθήματά είναι η ίδια μας ή ύπαρξη, μας διαφοροποιούν, μας γνωρίζουν με τον ίδιο μας τον εαυτό.
Τι είναι όμως το συναίσθημα; Αν μπορούσαμε να προσδιορίσουμε την έννοια του συναισθήματος θε λέγαμε οτι πρόκειται για οτιδήποτε νιώθει το άτομο μπροστά σε ένα γεγονός, είτε εξωτερικό είτε εσωτερικό και βιώνεται ως ψυχοσωματική εμπειρία. Το βίωμα αυτό συνοδεύεται από ευχάριστες ή δυσάρεστες αντιδράσεις. Τα συναισθήματα έχουν ένα ρόλο ειδοποίησης για το άτομο προκειμένου να το κατευθύνουν προς κάποιο στόχο ή να το αποτρέψουν από κάποιον άλλο. Θα λέγαμε ότι μεταφέρουν μηνύματα που στέλνει ο ίδιος μας ο εαυτός έτσι ώστε να αναγνωρίσουμε ανάγκες, επιθυμίες και προτεραιότητες. Ορισμένες φορές μάλιστα, ο ρόλος τους είναι τόσο σημαντικός που είναι ικανά να καταστείλουν άλλες λειτουργίες όπως για παράδειγμα σε περίπτωση εξαιρετικά έντονου άγχους παρατηρείται δυσκολία συγκέντρωσης ή σε περίπτωση έντονης λύπης εμφανίζεται απώλεια ενδιαφέροντος. Επιπλέον, τα συναισθήματα άλλοτε διαμορφώνονται και άλλοτε επηρεάζονται απο το κοινωνικό περιβάλλον ενώ η αναγνώριση και διαχείριση των συναισθημάτων συντελεί στην ομαλή επίτευξη της επικοινωνίας.
Πότε θεωρούμε τα συναισθήματα δεδομένα; Τις περισσότερες φορές που θεωρούμε δεδομένα τα συναισθήματα είναι όταν σχετίζονται με άτομα που συνδεόμαστε στενά. Η οικειότητα που αναπτύσσεται μεταξύ μας και η καθημερινή αλληλεπίδραση, μας κάνουν να πιστεύουμε ότι γνωρίζουν πολύ καλά τόσο εμάς τους ίδιους όσο και τα συναισθήματά μας χωρίς να χρειάζεται να τα εκφράζουμε και να τα επικοινωνούμε. Η απομάκρυνση από το συναίσθημα, από την αναγνώριση και την κατανόηση του δυσκολεύει το άτομο να το εντοπίσει και να το εκφράσει. Η έλλειψη χρόνου ή ο φόβος μπροστά σε αυτό που θα αντιμετωπίσουμε μας ώθει στην απόκρυψη των συναισθημάτων και στην απώλεια ενδιαφέροντος για αυτά. Άλλες φορές, οι κοινωνικές νόρμες επιτάσσουν τη μη έκφραση των συναισθημάτων καθώς δομούνται σε στερεοτυπικά πρότυπα ή στην ανάπτυξη διαφορετικών μορφών επικοινωνίας.
Πότε θεωρούμε τα συναισθήματα δεδομένα; Τις περισσότερες φορές που θεωρούμε δεδομένα τα συναισθήματα είναι όταν σχετίζονται με άτομα που συνδεόμαστε στενά. Η οικειότητα που αναπτύσσεται μεταξύ μας και η καθημερινή αλληλεπίδραση, μας κάνουν να πιστεύουμε ότι γνωρίζουν πολύ καλά τόσο εμάς τους ίδιους όσο και τα συναισθήματά μας χωρίς να χρειάζεται να τα εκφράζουμε και να τα επικοινωνούμε. Η απομάκρυνση από το συναίσθημα, από την αναγνώριση και την κατανόηση του δυσκολεύει το άτομο να το εντοπίσει και να το εκφράσει. Η έλλειψη χρόνου ή ο φόβος μπροστά σε αυτό που θα αντιμετωπίσουμε μας ώθει στην απόκρυψη των συναισθημάτων και στην απώλεια ενδιαφέροντος για αυτά. Άλλες φορές, οι κοινωνικές νόρμες επιτάσσουν τη μη έκφραση των συναισθημάτων καθώς δομούνται σε στερεοτυπικά πρότυπα ή στην ανάπτυξη διαφορετικών μορφών επικοινωνίας.
Μπορούμε να κατανοήσουμε τα συναισθήματά μας ώστε να τα εκφράζουμε πιο εύκολα;
- Προσπαθήστε να κατανοήσετε οτι τα συναισθήματα έχουν λόγο ύπαρξης: συχνά παρατηρείται η εμφάνιση επιπλέον συναισθημάτων μπροστά στο αρχικό συναίσθημα. Μπορεί για παράδειγμα να νιώσουμε ντροπή ή ενοχή για κάτι που αισθανόμαστε με αποτέλεσμα να κρύψουμε και να καταπιέσουμε το αρχικό μας συναίσθημα. Μη ξεχνάτε οτι τα συναισθήματα μας ενημερώνουν για κάτι που συμβαίνει. Η παρουσία τους δεν είναι ντροπή. Εκείνο που έχει σημασία είναι η λειτουργική διαχείριση τους και όχι η απόκρυψη. Ο τρόπος που εκδηλώνεται ένα συναίσθημα συντελεί στην επικοινωνία με τους γύρω μας και στην κατανόηση του εαυτού.
- Εξασκηθείτε στην επαφή με τα συναισθήματά σας: όσο είστε σε επαφή με αυτά που νιώθετε τόσο πιο εύκολα θα τα αναγνωρίζετε και θα τα διαχειρίζεστε. Αντιθέτως, όσο τα διώχνετε και τα αγνοείτε τόσο θα σας μπερδεύουν και θα επανεμφανίζοντα διογκωμένα. Τι είναι αυτό που νιώθετε; Πως μπορείτε να το επικοινωνήσετε; Πως νιώθετε όταν το εκφράζετε;
- Εκφραστείτε με…τρόπο: ο τρόπος ή αλλιώς η κατάλληλη διαχείριση του συναισθήματος κάνει τη διαφορά. Μη ξεχνάτε οτι ο λόγος που εξωτερικεύετε ένα συναίσθημα είναι για να εκφράσετε αυτό που νιώθετε και να γίνετε κατανοητοί από τους γύρω σας. Εάν λοιπόν, δεν διαχειριστείτε λειτουργικά το συναίσθημα σας είναι πολύ πιθανό να μη καταφέρετε να μεταδώσετε το μήνυμά σας ή ακόμα και να χάσετε τον σκοπό της επικοινωνίας.
- Εντοπίστε και εκτιμήστε όσα και όσους έχετε: δοκιμάστε να δείτε τα πράγματα στη ζωή σας από μια άλλη, διαφορετική οπτική γωνία. Αντί να εστιάσετε σε ότι επιθυμείτε και δεν έχετε επικεντρωθείτε σε αυτά που έχετε. Ανθρώπους, καταστάσεις, συναισθήματα, σωματική και ψυχική λειτουργία, πράγματα, ενδιαφέροντα και όσα άλλα μπορείτε να σκεφτείτε. Εκφράστε τα συναισθήματά σας για αυτά, δείτε οτι υπάρχουν γύρω σας και αναλογιστείτε αν τα έχετε προσέξει όσο τους αξίζει. Θυμηθείτε κυρίως τα άτομα που βρίσκονται κοντά σας, σκεφτείτε πόσες εμπειρίες και συναισθήματα κερδίζετε καθημερινά αλληλεπιδρώντας μαζί τους, πόσα μπορείτε να μοιραστείτε αλλά αφήσατε για κάποια άλλη στιγμή.
Τα συναισθήματα βιώνονται από τα άτομα όμως ο χρόνος, ο λόγος και ο τρόπος διαφέρουν για τον καθένα από εμάς. Θυμηθείτε να τα εκφράζετε και να μη τα θεωρείτε δεδομένα. Μπορούν να βελτιώσουν τις σχέσεις σας, να προσφέρουν χαρά σε αυτούς με τους οποίους τα μοιράζεστε αλλά και σε εσάς που τα εκφράζετε.
