ΠΑΡΑΝΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ
Όλοι ανεξαιρέτως έχουμε κάποια στοιχεία προσωπικότητας που μας ξεχωρίζουν και προσδίδουν μια μοναδική νότα στην ύπαρξη μας. Κάποια είναι περισσότερο εμφανή και έντονα από τα άλλα.
Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να είναι πολύ κοινωνικός και κάποιος άλλος περισσότερο εσωστρεφής. Επίσης, κατά περιόδους το ένα ή το άλλο στοιχείο της προσωπικότητας μας μπορεί να διογκωθεί ή αντίθετα να μειωθεί, λόγω διαφόρων εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων.
Πολλοί από εμάς είναι πιθανό να έχουμε περάσει μια αντικοινωνική περίοδο, να αποφεύγαμε τις στενές σχέσεις ή να ακόμη να συμπεριφερόμασταν ναρκισσιστικά και αλαζονικά. Αυτές οι παροδικές διακυμάνσεις είναι φυσιολογικές και δεν θεωρούνται παθολογικές.
Όταν όμως ένα στοιχείο της προσωπικότητας μας προεξάρχει υπερβολικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, επηρεάζοντας αρνητικά τους περισσότερους τομείς της ζωής μας, τότε ίσως να κρύβεται εκεί μια διαταραχή προσωπικότητας.
Τι σημαίνει διαταραχή προσωπικότητας;
Μπορούμε να πούμε ότι κάποιος παρουσιάζει διαταραχή της προσωπικότητας, όταν τα στοιχεία της προσωπικότητας του είναι τόσο δυσπροσαρμοστικά και δύσκαμπτα, ώστε να προκαλούν είτε σημαντική έντονη υποκειμενική ενόχληση, είτε σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας.
Τα άτομα με διαταραχές της προσωπικότητας συνήθως δεν αντιλαμβάνονται ότι η συμπεριφορά τους ή ο τρόπος σκέψης τους δεν είναι κατάλληλα. Αντίθετα, συχνά πιστεύουν ότι οι τρόποι τους είναι σωστοί και ότι έχουν δίκιο. Έτσι, δύσκολα αυτά τα άτομα θα αναζητήσουν βοήθεια από ειδικό. Συνήθως «εξαναγκάζονται» να επισκεφθούν κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας, μετά από συνεχόμενες πιέσεις του οικείου περιβάλλοντός τους.
Η διαταραχή της προσωπικότητας είναι μια χρόνια διαταραχή, η οποία συμβαίνει στο 10-20% του γενικού πληθυσμού και περιλαμβάνει διάφορους τύπους. Εδώ όμως θα μιλήσουμε για την Παρανοειδή Διαταραχή της Προσωπικότητας και συγκεκριμένα για τα χαρακτηριστικά της.
Ποιά είναι τα κλινικά χαρακτηριστικά της Παρανοειδούς Διαταραχής της Προσωπικότητας;
Το βασικό χαρακτηριστικό της Παρανοειδούς Διαταραχής της Προσωπικότητας είναι μια διάχυτη δυσπιστία και καχυποψία για τους άλλους, των οποίων τα κίνητρά ερμηνεύονται ως κακόβουλα. Αυτό το πρότυπο ξεκινά στην πρώιμη ενήλικη ζωή και είναι παρόν σε διάφορα πλαίσια της ζωής του ατόμου.
Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή υποθέτουν ότι οι άλλοι άνθρωποι θα τα εξαπατήσουν, θα τα εκμεταλλευτούν ή θα τα βλάψουν, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτή την προσδοκία. Έχοντας λίγα ή καθόλου στοιχεία υποπτεύονται ότι οι άλλοι συνωμοτούν εναντίον τους και μπορεί να τους επιτεθούν ξαφνικά, ανά πάσα στιγμή και χωρίς λόγο.
Συχνά αισθάνονται ότι ένα πρόσωπο ή άλλα πρόσωπα τους έχουν προξενήσει βαθιά και ολέθρια τραύματα, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν αντικειμενικές ενδείξεις για αυτό. Είναι απασχολημένοι με αδικαιολόγητες αμφιβολίες για την πίστη ή την αξιοπιστία των φίλων και των συνεργατών τους, των οποίων οι δράσεις εξετάζονται λεπτομερώς για ενδείξεις εχθρικών προθέσεων.
Οποιοδήποτε «αθώο παράπτωμα» των άλλων, γίνεται αντιληπτό ως απόδειξη που υποστηρίζει τις λανθασμένες βασικές παραδοχές τους (ότι οι άλλοι δεν είναι πιστοί κτλ). Εκπλήσσονται τόσο πολύ όταν ένας φίλος ή συγγενής τους δείχνει την αφοσίωση του, που δεν μπορούν να τον εμπιστευτούν ή να τον πιστέψουν. Εάν μπλέξουν σε κάτι, περιμένουν ότι οι άλλοι είτε θα τους επιτεθούν ή θα τους αγνοήσουν.
Τα άτομα με Παρανοειδή Διαταραχή Προσωπικότητας είναι απρόθυμα να εμπιστευθούν ή να έρθουν κοντά στους άλλους, γιατί φοβούνται ότι οι πληροφορίες που μοιράζονται θα χρησιμοποιηθούν εναντίον τους. Μπορεί να αρνηθούν να απαντήσουν σε προσωπικές ερωτήσεις, λέγοντας «τα προσωπικά μου δεν είναι δική σου δουλειά».
Επίσης έχουν την τάση να ερμηνεύουν, καλοήθεις παρατηρήσεις ή γεγονότα, ως απειλητικά ή υποτιμητικά μηνύματα για τους ίδιους. Για παράδειγμα, ένα άτομο με αυτή τη διαταραχή ενδέχεται να παρερμηνεύσει ένα τυχαίο λάθος στα ρέστα ενός υπαλλήλου καταστήματος ως μια εσκεμμένη προσπάθεια εξαπάτησης.
Ακόμη, μπορεί να αντιλαμβάνεται ένα απλό αστείο από μία φίλη σαν σοβαρή προσβολή της προσωπικότητας του.
Οι φιλοφρονήσεις συχνά παρερμηνεύονται (π.χ., ένα κομπλιμέντο για το καινούριο σπίτι που απέκτησε, παρερμηνεύεται ως κριτική ότι είναι εγωιστής). Ακόμη, όταν κάποιος προσφέρεται να τους βοηθήσει σε μια εργασία, μπορεί να πιστέψουν ότι το κάνει απλά και μόνο για να τους δείξει ότι οι ίδιοι δεν μπορούν να τα καταφέρουν.
Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή κρατούν επίμονα κακία προς τους άλλους και είναι απρόθυμα να συγχωρήσουν τις υποτιθέμενες προσβολές που έχουν δεχθεί. Μικρής σημασίας προσβολές εγείρουν σημαντική εχθρότητα και τα εχθρικά συναισθήματα παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Επειδή βρίσκονται πάντα σε εγρήγορση για τον εντοπισμό των απειλητικών προθέσεων των άλλων, συχνά αισθάνονται ότι η προσωπικότητα ή η φήμη τους έχει προσβληθεί. Στις αντιλαμβανόμενες αυτές προσβολές αντεπιτίθενται γρήγορα και αντιδρούν με θυμό.
Ένα άτομο με αυτή τη διαταραχή μπορεί να είναι παθολογικά ζηλιάρης, να υποψιάζεται δηλαδή συχνά ότι ο ερωτικός του σύντροφός είναι άπιστος, χωρίς επαρκή αιτιολόγηση. Μπορεί να συγκεντρώνει ασήμαντα και έμμεσα «αποδεικτικά στοιχεία» για να στηρίξει τις ζηλότυπες πεποιθήσεις του.
Θέλουν να διατηρούν τον απόλυτο έλεγχο στις ερωτικές τους σχέσεις για να μην προδοθούν και μπορεί συνεχώς να αμφισβητούν και να εξετάζουν τα ίχνη, τις πράξεις, τις προθέσεις και την πίστη του συντρόφου τους.
Πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να συνυπάρχουν ή να είναι παρόντα και σε άλλες ψυχικές διαταραχές όπως (σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου, διπολική διαταραχή κτλ) και αυτό καθιστά κάποιες φορές δύσκολη τη διάγνωση από τους ειδικούς.
Για να διαγνωσθεί μια διαταραχή προσωπικότητας πρέπει ο ασθενής να είναι μεγαλύτερος από 18 ετών και τα χαρακτηριστικά της διαταραχής να είναι σταθερά και να προκαλούν σε κάποιο βαθμό έκπτωση στην λειτουργικότητα του ασθενούς στην κοινωνική, επαγγελματική ή προσωπική του ζωή.
Ειρήνη Κατσαρού
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. Washington, D.C: American Psychiatric Association.
