Το παράθυρο Johari αντιπροσωπεύει έναν τρόπο θεώρησης του εαυτού: Υπάρχουν σημεία τα οποία γνωρίζει κάποιος για τον εαυτό του και πτυχές τις οποίες δεν έχει ανακαλύψει. Κάποια χαρακτηριστικά του χαρακτήρα είναι φανερά στους υπόλοιπους και άλλα είναι σκοπίμως συγκεκαλυμμένα.
Όταν τα τέσσερα τεταρτημόρια ενοποιηθούν, αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές μορφές του εαυτού.
Η πρώτη περιοχή: «Η περιοχή της ελεύθερης δραστηριότητας» (ξέρω ότι οι άλλοι ξέρουν), αντιπροσωπεύει το δημόσιο εαυτό: Η γνώση που μοιράζεται το άτομο με τους υπολοίπους. Συνήθως περιλαμβάνει πληροφορίες όπως όνομα, κοινωνική τάξη, ηλικία, επάγγελμα, ενδιαφέροντα κ.λπ.. Αυτές οι πληροφορίες είναι προσβάσιμες απ’ όλους και δεν απειλούν την αυτοεκτίμηση.
Η δεύτερη περιοχή: «Η θαμπή περιοχή» (οι άλλοι ξέρουν αυτά που εγώ δεν ξέρω). Περιλαμβάνει πληροφορίες τις οποίες οι άλλοι έχουν για τον εαυτό, αλλά το ίδιο το άτομο δεν τις κατέχει. Ο ήχος της φωνής, η μη λεκτική επικοινωνία, οι ιδιομορφίες, είναι παραδείγματα των πραγμάτων που μπορεί να ανήκουν σε αυτό το τεταρτημόριο. Η περιοχή αυτή μπορεί να αποτελέσει ναρκοπέδιο για όσους διαθέτουν «φαινομενική αυτοεκτίμηση».
Η τρίτη περιοχή: «Η κρυμμένη» (ξέρω αυτά που δεν ξέρουν οι άλλοι). Περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που γνωρίζει κανείς για τον εαυτό του, αλλά δεν είναι πρόθυμος να τα μοιραστεί με άλλους. Συνήθως οι άνθρωποι υπεραμύνονται της περιοχής αυτής, παρεμποδίζοντας τους άλλους να εισβάλουν στην ιδιωτική τους ζωή. Παραδείγματα στοιχείων που εμπίπτουν σε αυτή την απροσπέλαστη ζώνη είναι: συναισθήματα, κίνητρα, ανομολόγητες φαντασιώσεις, μυστικά, ενοχές, πόθοι.
Η τέταρτη περιοχή: «Η άγνωστη» (δεν ξέρω αυτά που ούτε οι άλλοι ξέρουν). Περιλαμβάνει εκείνα τα στοιχεία για τον εαυτό που δεν έχουν υποπέσει στην αντίληψη του ατόμου. Πολλές φορές τα περιεχόμενα του υποσυνειδήτου εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή. Είναι πιθανόν η πηγή όλης της μετέπειτα συνειδητής αυτοεκτίμησης να εδράζεται στην περιοχή αυτή των απωθημένων βιωμάτων.
Μέσω της αυτοαποκάλυψης και της εμπιστοσύνης, μπορεί ο άνθρωπος να περιορίσει την κρυμμένη περιοχή, επαυξάνοντας το τεταρτημόριο της ελεύθερης δραστηριότητας, γεγονός που επιδρά θετικά στην αυτοεκτίμησή του.
Με την ανατροφοδότηση, οι σημαντικοί άλλοι ελαττώνουν την εμβέλεια της θαμπής περιοχής, παρέχουν πλήθος πληροφοριών που συντείνουν στην αυτογνωσία, ενώ παράλληλα ανοίγουν το δρόμο για περισσότερη επικοινωνία και κατανόηση. Με την ωρίμανση των σχέσεων, η περιοχή της ελεύθερης δραστηριότητας εξαπλώνεται. Τα τείχη σιγά-σιγά καταρρέουν μέσω των περισσότερων αποκαλύψεων και αναδράσεων, που προκύπτουν από την ολοένα αυξανόμενη εμπιστοσύνη και την αμοιβαία οικειότητα.
Δυστυχώς, οι περισσότερες σχέσεις χαρακτηρίζονται από δυσπιστία και αμοιβαία επιφυλακτικότητα. Σπάνια κάποιος εμπιστεύεται ξένους και δέχεται να μοιραστεί πτυχές του εαυτού του. Συνήθως οι συζητήσεις περιορίζονται σε ασφαλή θέματα (για τον καιρό, για τον κινηματογράφο, για ανέκδοτα κ.λπ.), χωρίς το απαραίτητο βάθος και την ποιότητα μιας ατόφιας επικοινωνίας. Συχνά, οι άνθρωποι φορούν προσωπεία για να προστατεύσουν τον πραγματικό αδύναμο και ευάλωτο εαυτό από την επικίνδυνη έκθεση. Παράλληλα, οι άλλοι, από διακριτικότητα ή αδιαφορία, δεν προβαίνουν σε γόνιμη ανατροφοδότηση, παρά μόνο όταν αναφέρονται σε ασφαλείς περιοχές (π.χ. η εξωτερική εμφάνιση, η ενδυμασία). Ένα μεγάλο ποσό ενέργειας καταναλώνεται και από τις δύο μεριές για να κρατηθούν τα τείχη ψηλά.
Ευστράτιος Παπάνης
επίκουρος καθηγητής
Κοινωνιολογίας
Πανεπιστημίου Αιγαίου
