«Δεν πρέπει να στεναχωριέμαι», «δεν μου κάνει καλό να κλαίω», «Το άγχος θα με αρρωστήσει»…
Φράσεις που ακούμε συχνά, φράσεις που σε όλους μας είναι οικείες.
Το οικείο περιβάλλον, η οικογένεια, οι φίλοι, ο ίδιος μας ο εαυτός, μας ενθαρρύνουν να μην αγχωνόμαστε, να μην στεναχωριόμαστε, να μην κλαίμε, μας προτρέπουν να σκεφτόμαστε θετικά, να μην «πέφτουμε», να μην αφήνουμε να μας παίρνει από κάτω, ότι κι αν είναι αυτό που μας έχει συμβεί.
Υπάρχει κάπου μέσα μας η κρυφή επιθυμία-απαίτηση, να είμαστε συνέχεια χαρούμενοι και τόσο δυνατοί, που τίποτα δεν θα μπορεί να μας “χτυπήσει”.
Είναι όμως αυτό εφικτό;
Είναι δυνατόν να ζω σε αυτόν τον κόσμο και να αποκλείω τον εαυτό μου από αυτά τα συναισθήματα; Είναι δυνατόν να μην νιώσω ποτέ ξανά φόβο, λύπη, άγχος, την διάθεση να κλάψω, ενώ ταυτόχρονα ζω;
Κατά κάποιο τρόπο αυτό ζητάμε. Και για να το πετύχουμε αυτό θα χρειαστεί να καταπιέσουμε τα δύσκολα συναισθήματά μας, αυτά που μας κάνουν να κλαίμε ή να στεναχωριόμαστε και να προσπαθούμε με νύχια και με δόντια να χαμογελάμε.
Ενοχοποιούμε ένα μέρος των συναισθημάτων μας, τα λογοκρίνουμε, τα ονομάζουμε «αρνητικά» και πιστεύουμε ότι μας απειλούν.
Υπάρχουν όντως συναισθήματα καλά και κακά; Θετικά και αρνητικά;
Υπάρχουν συναισθήματα. Συναισθήματα που είναι ανοιχτά, «εύκολα» και συναισθήματα που είναι πιο «κλειστά», δύσκολα. Όλα όμως έχουν κάποιο λόγο ύπαρξης, δεν είναι τυχαία η ικανότητα μας να τα νιώθουμε.
Τα συναισθήματα μας εμφανίζονται σε πολύ μικρή ηλικία και μας ακολουθούν για όλη τη ζωή. Η παρουσία τους σίγουρα δεν είναι τυχαία.
Νιώθω θυμό όταν μία ανάγκη μου δεν καλύπτεται, ή όταν κάτι με πιέζει. Ο θυμός ενεργοποιεί τον οργανισμό μου και το σώμα μου να δράσει, με κινητοποιεί.
Νιώθω άγχος όταν αισθάνομαι ότι απειλούμαι ή όταν θέλω πολύ να καταφέρω κάτι. Το άγχος ενεργοποιεί το σώμα μου προς τον στόχο.
Νιώθω φόβο όταν είμαι σε κίνδυνο ή μπροστά σε μία άγνωστη κατάσταση. Ο φόβος με προστατεύει από κινδύνους και με βοηθάει να προετοιμαστώ.
Νιώθω λύπη όταν κάτι στερούμαι ή κάτι χάνω. Η λύπη με βοηθάει να επεξεργαστώ μία «δύσκολη» πραγματικότητα και να πάω παρακάτω.
Μπορείτε να φανταστείτε ένα κόσμο χωρίς να έχουμε αυτά τα συναισθήματα και αυτές τις ικανότητες;
Κάθε τι που νιώθω είναι πολύτιμο και είναι μέρος του εαυτού μου και της ζωής μου, μέρος του πλούτου μου.
Όταν τα απαρνούμαι, απαρνούμαι ένα κομμάτι μου, ένα μέρος του εαυτού μου ή του σώματος μου. Όταν τα απαρνούμαι, αυτό, δεν τα κάνει να φεύγουν. Αντίθετα τα κάνει να παγώνουν, να βαλτώνουν, να ακινητοποιούνται. Αν τα λογοκρίνω, τότε αποκλείω τον εαυτό μου από το να τα νιώσει, σφίγγομαι, υποκρίνομαι, κρατιέμαι.
Σώμα και ψυχή- μία σχέση άρρηκτη.
Το σώμα μου είναι αλληλένδετο με την ψυχή μου και τα συναισθήματά μου. Δεν μπορεί να συμβεί κάτι στο ένα και το άλλο να μην επηρεαστεί. Αν πάθει κάτι το σώμα μου, θα νιώσω πράγματα. Αντίστοιχα, αν νιώσω κάτι, θα επηρεαστεί και το σώμα μου. Αυτή είναι μία σχέση άρρηκτη.
Το σώμα και η ψυχή μου είμαι εγώ. Το ένα δεν μπορεί να απομονωθεί από το άλλο.
Πως γίνεται να πονάει το σώμα μου κι εγώ να είμαι χαρούμενος;
Ή πως γίνεται να πονάει η ψυχή μου και να χορεύω;
Το σώμα μου είναι πολύ έξυπνο, από τα πιο έξυπνα εργαλεία που έχω πάνω μου και αυτό επειδή συνδέεται κατευθείαν με την αίσθηση μου, συνδέεται κατευθείαν με τον κόσμο μου, μέσα και έξω, δεν έχει φίλτρο προστασίας.
Το σώμα προσλαμβάνει την αλήθεια μου, ακόμα κι αν εγώ προσπαθώ να την κρύψω, με γνωρίζει καλά. Δεν μπορώ να του κρυφτώ.
Αν εγώ αποφασίσω ότι δεν θέλω να νιώσω τη λύπη μου, δεν σημαίνει ότι το σώμα μου θα δεχτεί να το κάνει.
Το σώμα μου θα την εκφράσει με όποιον τρόπο μπορέσει ώστε το συναίσθημα αυτό να μην εγκλωβιστεί εντελώς μέσα μου.
Θα μου δώσει σήματα όταν κάτι δεν πάει καλά, με έναν πονοκέφαλο, με έναν πόνο στο στομάχι, μία δυσφορία, μία ασθένεια, μικρή ή μεγάλη.
Το σώμα μου αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να αντιδράσει όταν εγώ δεν το κάνω, το σώμα μου ψάχνει να βρει έναν τρόπο να εκφράσει όλα όσα συγκρατώ μέσα μου… με φροντίζει, όταν εγώ δεν το κάνω.
Το μόνο που χρειάζεται είναι να το ακούμε και να του επιτρέπουμε να νιώθει.
Είναι πολύ συχνό να πιστεύουμε ότι τα συναισθήματα μας, μας κάνουν κακό ή μας αρρωσταίνουν. Είναι συχνή η παρερμηνεία ότι η στεναχώρια μας αρρωσταίνει, το άγχος μας απειλεί. Έτσι αποφασίζουμε ότι τα συναισθήματα μας φταίνε και στρεφόμαστε εναντίον τους.
Όμως δεν είναι τα συναισθήματα μου που μου κάνουν κακό, αλλά η χρήση τους.
Δεν επηρεάζει την υγεία η στεναχώρια, αυτό που την επηρεάζει είναι να προσποιούμαι ότι δεν την νιώθω.
Αυτό που μπορεί να μου κάνει κακό είναι να συγκρατώ αυτά που νιώθω, είναι να τα κρύβω. Αυτό που απειλεί την υγεία μου είναι να μην μου επιτρέπω να εκφράσω κάποια συναισθήματα. Αυτό που είναι επικίνδυνο είναι να φτάσω στο σημείο το σώμα μου να ουρλιάζει κι εγώ να μην το ακούω.
Συναίσθημα- μία σημαντική πηγή πληροφοριών
Το συναισθήματά μου είναι μία σημαντική πηγή πληροφοριών γι αυτό που συμβαίνει στον κόσμο μου. Μέσα από τα συναισθήματά μου και τις αισθήσεις μου, μαθαίνω να αντιδρώ στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, μαθαίνω να προστατεύομαι, να απομονώνομαι ή να περνάω στη δράση. Αυτά είναι το εργαλείο μου για να σχετίζομαι κάθε στιγμή με την πραγματικότητα μέσα και έξω μου. Τα συναισθήματά μου είναι το βιβλίο των αναγκών μου.
Πως μπορώ να μάθω να διαβάζω τα συναισθήματά μου;
Όταν ήμασταν παιδιά, η ικανότητα ανάγνωσης των συναισθημάτων μας ήταν αυτόματη. Αυτό που νιώθαμε μεταφραζόταν κατευθείαν σε δράση, σε σωματική κίνηση, σε φωνή. Με τον καιρό, μάθαμε να κοινωνικοποιούμαστε. Δηλαδή, μάθαμε ότι δεν επιτρέπεται να εκφράζουμε τις ανάγκες και τα συναισθήματα μας όπως και όταν θέλουμε. Δεν μπορούμε να χτυπήσουμε το πόδι μας στο πάτωμα, όποτε θυμώσουμε πολύ, δεν μπορούμε να κλαίμε με αναφιλητά όποτε μας έρθει.
Μάθαμε να σχετίζουμε αυτά που νιώθουμε με το περιβάλλον μας την κάθε στιγμή. Πολύ σημαντική ικανότητα!
Όμως μαζί με αυτήν ήρθε και μία υπερβολή. Παρερμηνεύσαμε το “δεν μπορούμε να εκφράζουμε πάντα αυτά που νιώθουμε όπως και όταν θέλουμε” και ακούσαμε δεν μπορούμε να νιώθουμε αυτά που νιώθουμε όπως και όταν θέλουμε. Μάθαμε να μην επιτρέπουμε τα συναισθήματά μας.
Ψυχοθεραπεία- μία διαδικασία επαν- εκπαίδευσης
Κι έτσι χρειάζεται να μάθουμε ξανά αυτό που σαν παιδιά ξέραμε ήδη.
Η διαφορά είναι ότι τώρα, σαν ενήλικες, μπορούμε να επιλέγουμε. Μπορούμε να επιλέξουμε να ακούσουμε μία ανάγκη μας ή να μην την ακούσουμε, μπορούμε να επιλέξουμε να αφεθούμε σε ένα συναίσθημα ή να το καταπιέσουμε.
Μπορούμε να δημιουργήσουμε το χώρο, τον χρόνο και τη συνθήκη που θα μας επιτρέψει να εκφράσουμε κάτι σημαντικό για μας.
Σαν ενήλικες, μπορούμε να “εκπαιδευτούμε” ξανά στον τρόπο ανάγνωσης των συναισθημάτων μας και την δημιουργία χώρων και σχέσεων έκφρασης τους, ένας τρόπος είναι η διαδικασία της ψυχοθεραπείας.
Μέσα από την διαδικασία αυτή της προσωπικής δουλειάς, μπορούμε να μάθουμε να συνδεόμαστε με τον εσωτερικό μας κόσμο, να του δίνουμε αξία, να τον φροντίζουμε.
Στην ψυχοδραματική φιλοσοφία, κεντρική έννοια είναι η ανάπτυξη του αυθορμητισμού, δηλαδή της ικανότητας μας να κάνουμε το κατάλληλο πράγμα την κατάλληλη στιγμή με το ελάχιστο κόστος για μας και το περιβάλλον.
Φανταστείτε έναν κόσμο γεμάτο αυθορμητισμό, γεμάτο σχέσεις με συναίσθημα, γεμάτο χώρους έκφρασης ανάμεσα μας.
Εσείς τι επιλέγετε;
Σημαντική ταινία γι αυτό το θέμα: Inside out.
Ηλιάννα Πεσσάρη
