Ο Κομφούκιος (551-479 π.X.) ήταν Κινέζος σοφός και
εισηγήθηκε δικό του φιλοσοφικο-ηθικο-κοινωνικό σύοτημα, τον
κομφουκιανιομό. Το όνομα του αποτελεί εκλατινισμένη εκδοχή του Κουνγκ
φου τζου, που σημαίνει ο δάσκαλος Κουνγκ. Καταγόταν από ευγενή
οικογένεια και έμεινε ορφανός σε μικρή ηλικία και μεγάλωσε μέσα σε
δύσκολες οικονομικές συνθήκες.
Αν και αυτοδίδακτος, κατόρθωσε να γίνει ο πιο
μορφωμένος άνθρωπος του τόπου του. Στη νεότητα του ακολούθησε διάφορα
επαγγέλματα, όπως φύλακας σε σιταποθήκη και επόπτης σε ποίμνιο, τα
οποία, λόγω των συγκρούσεων του με τους προϊσταμένους του, δεν άσκησε
επί μεγάλο χρονικό διάστημα. Από νωρίς, επίσης, άρχισε να διδάσκει και
έδειξε ενδιαφέρον για την πολιτική. O τρόπος της διδασκαλίας του
βασιζόταν στην ενεργό συμμετοχή του μαθητή· «αν», έλεγε χαρακτηριστικά,
«όταν δείχνω μία πλευρά του θέματος, ο μαθητής δεν μπορεί να υπολογίσει
τις άλλες τρεις μόνος του, δεν συνεχίζω».
Σε ηλικία πενήντα ενός ετών ο Κομφούκιος έγινε
υπουργός δικαιοσύνης, στην ιδιαίτερη πατρίδα του – θέση την οποία
εγκατέλειψε ύστερα από πέντε περίπου χρόνια, όταν δεν του προκαλούσε
πλέον ενδιαφέρον. Αποφάσισε, τότε, με ορισμένους μαθητές του να
ταξιδέψει σε εννέα επαρχίες της Κίνας. Ύστερα από δέκα τρία χρόνια,
όμως, εγκατέλειψε το βίο του πλάνητος, όταν διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε
να επηρεάσει με τις απόψεις του τους κυβερνήτες και, σε ηλικία εξήντα
οκτώ ετών, επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, για να συνεχίσει εκεί
πια το διδακτικό έργο του.
H διδασκαλία του αποτελεί συλλογή αφενός μεν
αποφθεγμάτων του ίδιου και των μαθητών του, αφετέρου δε συζητήσεων
μεταξύ αυτού και μαθητών του. H ύψιστη ηθική αρχή, κατά αυτόν, είναι το
γιεν, που σημαίνει την αγάπη, τη φιλανθρωπία, τη μεγαλοθυμία, την
καλοσύνη·
«γιεν είναι να αγαπάει κανείς τους ανθρώπους με χαρά από τα μύχια της ψυχής του».
To γιεν είναι μία αρχή, την οποία θα πρέπει να
καλλιεργήσουν οι άνθρωποι μέσα τους, ώστε να μπορέσει αυτή να επηρεάσει
τις σχέσεις των με τους άλλους. O καλύτερος τρόπος, για να προσεγγίσει
και να κατανοήσει κανείς τη σημασία του γιεν, είναι να βάζει τον εαυτό
του στη θέση των άλλων και, έτσι, να συμπεριφέρεται ανάλογα.
Τα δύο βασικά αξιώματα του Κομφούκιου, εν προκειμένω, είναι: «Να μην κάνεις στους άλλους ό,τι δεν θα σου άρεσε για τον εαυτό σου» και «Να κάνεις στους άλλους εκείνο που θα ήθελες να κάνεις για τον εαυτό σου».
Δίδαξε περισσότερο για τη ζωή και τον άνθρωπο παρά για το θάνατο και τα πνεύματα. «Ο άνθρωπος είναι που κάνει τον δρόμο μεγάλο και όχι ο δρόμος που κάνει τον άνθρωπο μεγάλο», υποστήριξε.
Αντιδιέστειλε, επίσης, τον τσουντζου, τον ανώτερο
άνθρωπο, ο οποίος διέπεται από το γιεν και χαρακτηρίζεται από τη γαλήνη
και την ηρεμία, προς τον κατώτερο άνθρωπο, που έχει ως στόχο του το
κέρδος και διακατέχεται από την ανησυχία και την αγωνία, και διακήρυξε
ότι το ιδεώδες είναι η εναρμόνιση του ανώτερου ανθρώπου με το ορθά
ταξινομημένο κοινωνικό περιβάλλον, η οποία προσδιορίζεται από τις
αμοιβαίες ηθικές υποχρεώσεις, που περιλαμβάνονται στις πέντε βασικές
ανθρώπινες σχέσεις – μεταξύ κυβερνήτη και υπουργού, μεταξύ πατέρα και
γιου, μεταξύ μεγαλύτερου και μικρότερου αδελφού, μεταξύ συζύγων και
μεταξύ φίλων.
Αποφθέγματα
* * * Η σιωπή είναι ένας πιστός φίλος που ποτέ δε θα σε προδώσει.
* * * Διάλεξε μια δουλειά που σ’ αρέσει και δε θα χρειαστεί να δουλέψεις ούτε μια μέρα στη ζωή σου.
* * * Κάποτε οι άνθρωποι σπούδαζαν για να τελειοποιούν τον εαυτό τους. Τώρα σπουδάζουν για να προξενούν τον θαυμασμό των άλλων.
* * * Η γνώση χωρίς την εμπειρία δεν είναι παρά ένα άχρηστο στολίδι.
* * * Τρεις είναι οι δρόμοι προς τη σύνεση: ο δρόμος σκέψης ο πιο ευγενικός, ο δρόμος
* * * Ακόμη και η μικρή ανυπομονησία μπορεί να εμποδίζει στην πραγματοποίηση των μεγάλων στόχων.
* * * Μια έννοια που έχει τη δύναμη να ρυθμίζει όλη τη ζωή μας: Επιείκεια.
* * * Όσο πιο αυστηρά και άσπλαχνα κρίνεις τον εαυτό σου, τόσο πιο δίκαια και με επιείκεια θα κρίνεις τους άλλους.
* * * Ο άνδρας με αρετή είναι απαιτητικός με τον εαυτό του, ενώ ο μικρός άνθρωπος είναι απαιτητικός με τους άλλους.
* * * Ο άνδρας με αρετή λυπάται πως δεν είναι τέλειος, δεν λυπάται πως δεν είναι διάσημος.
* * * Εμπειρία: ένα μικρό φανάρι που κρέμεται πίσω από την πλάτη μας και φωτίζει τον δρόμο που έχουμε είδη περάσει.
* * * Ο ανώτερος άνθρωπος κρίνει τον εαυτό του, ο κατώτερος κρίνει τους άλλους …
* * * Ο ευγενικός άνδρας πάντα έχει ατάραχη ψυχή. Ο παλιάνθρωπος είναι πάντα γεμάτος έγνοιες.
* * * Μόνο οι γυναίκες και οι μικροπρεπείς είναι
κουραστικοί μες στο σπίτι. Όταν αποκτήσουν οικειότητα μαζί σου, παύουν
να συμβιβάζονται. Και όταν τους κρατάς σε απόσταση, γίνονται
εκδικητικοί.
* * * Ξέχνα τις προσβολές, αλλά ποτέ μη ξεχνάς την καλοσύνη.
