Όσα έγιναν μετά τον πόλεμο
Ο πόλεμος του 1914-18 ανακάτεψε όλη την Ευρώπη και την έκανε άλλο πράμα. Η Γερμανία έγινε δημοκρατία. Η Ρωσία κομμουνιστικό κράτος. Καινούργια κράτη και έθνη ξεφυτρώσανε. Όλος ο κόσμος άλλαξε και πήρε τέλεια αλλιώτικη μορφή. Η Αγγλία εκεί, το βιολί της, δεν άλλαξε τίποτα.
Βέβαια κάτι εσωτερικά, τα κόμματα που εξαφανιστήκανε, άλλα που βγήκανε, ψήφος που δόθηκε σ’ όλον τον κόσμο και τέτοια «μικρά» γίνανε πολλά στην Αγγλία. Αλλά η χώρα σαν χώρα δε γνώρισε καμιά σοβαρή αλλαγή.
Κάθε πόλεμος, άμα τελειώνει, φέρνει και ανωμαλίες στο εμπόριο και στη βιομηχανία κι αυτό βέβαια -ανεργίες, κρίση οικονομική, τέτοια πράματα- περάσανε και από τη μεταπολεμική Αγγλία. Έφτασε με τούτα όλα ακόμα και σε σημείο να αντιμετωπίζει την πτώχευση τούτος ο νικητής λαός. Αλλά τα κατάφερε μια χαρά με τον Μακντόναλντ τον πρωθυπουργό να περάσει την κρίση και να έρθει πάλι σε ανόρθωση, αφού πάλεψε αρκετό καιρό.
Ένα μόνο ουσιαστικό έφερε ο πρώτος μεγάλος πόλεμος. Οι κτήσεις τώρα δεν ήτανε όργανα της Αγγλίας. Της δώσανε στρατό, της δώσανε λεφτά, αλλά αποκτήσανε μιαν ανεξαρτησία και δεν τη λογαριάζανε πια σαν κηδεμόνα τους.
Κι επειδή όλ’ αυτά που λέμε δεν ενδιαφέρουν και πάρα πολύ και η πολιτική της είναι και σήμερα γνωστή, πρέπει να κλείσουμε την αγγλικήν Ιστορία με μερικά πράματα, που θα τα δούμε περισσότερο σαν «ανθρώπινα» πια, παρά σαν πολιτικά.
0 Αγγλος έχει ένα προτέρημα που σύγχρονα είναι κι ελάττωμα. Πριν απ’ όλα «είναι Αγγλος».
Αυτό σαν προτέρημα είναι κάτι σπουδαίο. Δεν τον ενδιαφέρει παρά μόνο ο τόπος του. Όλα τ’ άλλα να πάνε να κόψουνε το σβέρκο τους.
Αλλά ο τόπος του τον ενδιαφέρει. Όχι γι’ αυτόν τον ίδιο προσωπικά. Αυτό είναι το σπουδαίο. Τον ενδιαφέρει ο τόπος για τον τόπο. Να πάει μπροστά, να είναι δυνατός και μεγάλος, να προκόβει. Γιατί ,σου λέει, «όταν μια οικογένεια πάει καλά, και τα μέλη της, ένα-ένα, πάνε κι αυτά καλά».
Τον Άγγλο δεν τον ενδιαφέρει αν ο ίδιος θα κακοπεράσει σαν άτομο κάμποσο καιρό. Τον ενδιαφέρει η ολότητα, το σύνολο. Πρέπει να θυσιαστεί αυτός για να προκόψει ο τόπος.
Αυτό είναι μεγάλο για ένα λαό. 'Οταν στην Αγγλία γίνει ένας νόμος ή δοθεί μια διαταγή, όλοι δέχονται ότι ο νόμος κι η διαταγή γίνεται για να ωφεληθεί το σύνολο. Έτσι, ο λαός είναι πειθαρχικός.
Αν καθίσετε στην ουρά να περιμένετε το λεωφορείο, θα δείτε κάτι παράξενο και σπουδαίο. Στην ουρά, ας πούμε, με βροχή -εκεί βρέχει συχνά-είναι πενήντα άνθρωποι. Περιμένουνε στη σειρά τους χωρίς να κοιτάει ο ένας να κάνει τον εξυπνάκια και να περάσει μπροστά.
Αν το επιχειρήσει,ή τον δέρνουνε -πολύ καλώς-, ή φωνάζουνε τον πόλισμαν. Αλλά δεν το επιχειρεί ποτέ. Όταν φτάσει το λεωφορείο, ο εισπράκτορας βγαίνει και δείχνει με τα δάχτυλα πόσες θέσεις έχει. Δυο. τρεις, πέντε, αναλόγως. Και σύμφωνα με όσα δείξει ο εισπράκτορας, θα μπούνε οι πρώτοι της ουράς. Οι άλλοι θα περιμένουνε σαν να μη γίνηκε τίποτα και θα δούνε πότε θα ’ρθει η σειρά τους στα επόμενα λεωφορεία.
Κι άλλα ακόμα. Ας πούμε ότι ένα αυτοκίνητο κάνει παράβαση. Το αυτοκίνητο είναι του υπουργού Τάδε. Δεν υπάρχει χατίρι επειδή είναι υπουργικό. Θα φάει πρόστιμο και θα πάρει κλήση σαν όλα τα άλλα αυτοκίνητα.
Έτσι, ο Εγγλέζος ξέρει ότι ο νόμος έχει γίνει για όλους και τον σέβεται. Ξέρει ότι πρέπει να κάνει θυσίες και τις κάνει. Ξέρει ότι αυτός «θα περάσει κάποτε, αλλά ο τόπος του πρέπει να μείνει για το καλό των παιδιών του και των μεταγενεστέρων» και κάνει ό,τι μπορεί για να πετύχει αυτό το μελλοντικό καλό.
Αυτός είναι ο λόγος που πάνε στον πόλεμο σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Που δέχονται τους περιορισμούς και τους εφαρμόζουνε οι ίδιοι. Και... που δεν έχουνε κανένα συναισθηματισμό για κανένα λαό της Γης.
Όταν κάναμε εμείς τις πρώτες νίκες εναντίον του Αξονος στην Αλβανία, λέγαμε όλοι:
-Οι Αγγλοι θα μας υποστηρίξουνε μετά.
Κολοκύθια με τη ρίγανη. Οι Αγγλοι μας υμνούσανε όλον αυτόν τον καιρό «γιατί είχανε συμφέρον να μας υμνήσουνε». Μετά, τα συμφέροντα τους πήγανε άλλου και μας ρίξανε.
Εμάς, που είμαστε μεσογειακοί, μας παίρνει ο ενθουσιασμός και οι συναισθηματισμοί. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε -οι βλάκες που κάνουμε και τον έξυπνο- ότι στην πολιτική δεν υπάρχουνε αγάπες κι αισθήματα. Νομίζουμε ότι μας τα χρωστάνε. Ενώ οι δυνατοί κοιτάνε μόνο να κάνουνε τη δουλειά τους και τ’ άλλα τα ξεχνάνε.
Αν δούμε την Ιστορία, θα καταλάβουμε ότι τα συμφέροντα των Άγγλων ποτέ δεν ήτανε σύμφωνα με τα δικά μας συμφέροντα. Πηγαίνανε κόντρα για πολλούς λόγους. Και έτσι κουτά φερόμαστε πάντα άμα νομίζουμε ότι θα πάρουμε αναγνώριση...
Μετά τον πόλεμο, που έκανε τη Γερμανία κουρέλι, οι Αγγλοι είδανε ότι «δεν τους συμφέρει να διαλυθεί η Γερμανία, γιατί τότε έσπαζε η ισορροπία στην Ευρώπη», θα βγαίνανε άλλες δυνάμεις και θα του μπαίνανε στη μύτη του Αγγλου. Κι έκανε κάτι περίεργο για τη λογική, αλλά περίφημο για την πολιτική του. Τον εχθρό που μέχρι το 1918 τον κυνηγούσε μέχρι θανάτου, άρχισε να τον υποστηρίζει. Η Γερμανία ξαναγίνηκε δυνατό κράτος «με την αγγλική υποστήριξη». Άσχετο αν αργότερα, το 1939, ξανάκανε πόλεμο και την ξανάφερε σε δύσκολη θέση...
Αυτά είναι τα προτερήματα του Αγγλου. Και κοντά σ’ αυτά υπάρχουνε κι ένα σωρό ελαττώματα.
Πρώτα πρώτα, ο Άγγλος είναι υπερφίαλος... Είναι, πώς να το πούμε, ψωροπερήφανος, επειδή ανήκει σ’ ένα έθνος που το θεωρεί μόνος του ανώτερο από τ’ άλλα.
Επειδή βρήκε στις αποικίες λαούς που τους έκανε όπως ήθελε, με τη δύναμή του. νομίζει πάντα ότι αυτός είναι «περιούσιος λαός» και φέρεται σαν αφέντης σε σκλάβους. Οι μαύροι, οι Κινέζοι, οι Ινδοί, όλοι οι λαοί που μπήκανε κάτω από την κηδεμονία του γιατί δεν είχανε τον τρόπο ν’ αντισταθούνε, υποφέρανε πολλά από τον Αγγλο κυρίαρχο.
Κοντά σ’ αυτά θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο κι από τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς. Είτε γιατί νίκησε τους δυνατούς, τον Ναπολέοντα, τον Γουλιέλμο, τον Χίτλερ, είτε γιατί βρίσκει λαούς πιο μικρούς και πιο αδύνατους. (Όπως κι εμάς.) Κι έτσι φέρεται με τέτοιον τρόπο που να μη γίνεται συμπαθής στους άλλους.
Αυτό τι σημαίνει; Για όλα τα δυνατά κράτη, λέει η Ιστορία, ήρθε μια εποχή που κάθε αυτοκρατορία διατήρησε τη δύναμή της κάμποσους αιώνες και μετά κατάπεσε. Σύμφωνα, λοιπόν, μ’ αυτόν το νόμο που είναι παγκόσμιος, κάποτε θα καταπέσει και η Αγγλία. Κι όταν καταπέσει. όλοι αυτοί οι λαοί που εξευτελιστήκανε από την αγγλική δύναμη θα πέσουν απάνω της με μαζεμένο το μίσος των αιώνων και θα της κάνουνε πολύ περισσότερη ζημιά από ένα άλλο μέρος που δεν το μίσησαν...
Σήμερα, πρώτες μεγάλες δυνάμεις είναι η Αμερική κι η Ρωσία. Κοντά σ’ αυτές, έρχονται οι άλλες. Κι η Αγγλία έχει αφήσει στον κόσμο μιαν εντύπωση ίδια με κείνη που άφησε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Οι χαρακτήρες αυτών των δύο δυνατών είναι, σχεδόν, οι ίδιοι...
0 βασιλιάς του πρώτου πολέμου και η γυναίκα του. η βασίλισσα Μαίρη -η γιαγιά της σημερινής Ελισάβετ- . ζήσαν απλά και δώσανε στη ζωή της χώρας ένα χαρακτήρα νοικοκυρίστικο.
Όταν πέθανε ο Γεώργιος.ήρθε στο θρόνο ο γιος του Εδουάρδος. αυτός που παντρεύτηκε την Αμερικανίδα Σίμσον και παραιτήθηκε και τον ξέρουμε σήμερα με το όνομα δουξ του Ουίνδσωρ.
Όταν παραιτήθηκε, γίναν κάτι φασαρίες, αλλά ο Εδουάρδος ο 8ος ήτανε ανένδοτος. Παράξενος άνθρωπος, ήθελε να ζήσει σαν ιδιώτης κι όχι σαν βασιλιάς. Στη θέση του ήρθε ο Γεώργιος, ο δεύτερος αδερφός του. που πέθανε πριν καμπόσα χρόνια και τον διαδέχτηκε η σημερινή βασίλισσα Ελισάβετ...
Η ιστορία της Αγγλίας είναι η ιστορία ενός κράτους δυνατού και μεγάλου. Πολλές φυλές φτιάξανε αυτό το κράτος και πολλοί αγώνες χρειαστήκανε να το συγκρατήσουνε και να το κάνουνε μεγάλο και δυνατό...
Το μεγάλο προτέρημα της Αγγλίας είναι η γεωγραφική της θέση. Βρίσκεται μέσα στην Ευρώπη και «δεν είναι μέσα στην Ευρώπη». Κι ακόμα το νησί είναι πλούσιο και «μπορεί να θρέψει τον πληθυσμό του».
Η θάλασσα, που το κλείνει γύρω γύρω, το έκανε μοιραία μια ναυτική δύναμη. Όχι μόνο πολεμική δύναμη, αλλά το κυριότερο και εμπορική δύναμη... Από τη θάλασσα ξεκίνησαν οι αποικίες κι οι αποικίες τής δώσανε πλούτο και αφθονία...
Η Αγγλία έχει κι άλλο κάτι, πολύ μεγάλο. Σέβεται το παρελθόν της. Άμα λέμε σ’ όποιο μέρος του κόσμου «βασιλική εξουσία», θεωρούμε μια εξουσία που ξεκινάει από το θρόνο κι απλώνεται σ’ όλο το λαό.
Στην Αγγλία, η βασιλική εξουσία είναι σκέτα «θεσμός σεβασμού». Ο θρόνος δεν ανακατεύεται παρά μόνο στα τυπικά, στην τελετή δηλαδή. Αφήνει να κυβερνάνε οι άξιοι άνθρωποι και δεν τον ενδιαφέρει παρά μόνο πώς θα κυβερνηθεί καλά ο τόπος.
Όποιος πάει στην Αγγλία θα καταλάβει ότι εκεί πραγματικά είναι χώρα της ελευθερίας. Κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος να πρεσβεύει και να πιστεύει ό,τι του αρέσει. Με έναν όρο αληθινά σωστό: «Να μην ενοχλεί τους άλλους».
Κανένας δε σε πιέζει να είσαι βασιλόφρων ή δημοκράτης ή οτιδήποτε.
Κανένας δε σε πιέζει να ’σαι χριστιανός οποιουδήποτε δόγματος ή μη χριστιανός.
Κανένας δε σε πιέζει να ζεις συγκρατημένα ή ασυγκράτητα. Κανένας δε σε πιέζει σε τίποτα.
Θέλεις να πιεις; Πιες όσο σ’ αρέσει. Στις έντεκα, όμως, το βράδυ απαγορεύεται να σερβίρουνε πιοτό. Στοπ. Κι οι Εγγλέζοι που το τσούζουνε γίνονται λιάδα μέχρι τις έντεκα, αλλά σταματάνε στις έντεκα και ένα... Και κάτι περίεργο, μόλις φύγουνε από το μπαρ που τους έβλεπες σταφίδες, παίρνουνε μια τόσο αξιοπρεπή στάση μ’ όλο το μεθύσι τους που απορείς.
- Πώς στέκονται έτσι αυτοί...
Έχει περίεργα πράματα αυτός ο λαός. Ας πούμε ότι αγοράζεις ένα ρολόι του τοίχου και ο πωλητής στο εγγυάται για 99 χρόνια -το 99 είναι ο προτιμώμενος αγγλικός αριθμός- με τον όρο να 'ρχε-ται, λέει, και να το κουρντίζει μόνο αυτός, μία φορά τη βδομάδα.
Λοιπόν, πεθαίνει ο αγοραστής και το ρολόι το παίρνει ο γιος του. Πεθαίνει κι ο πωλητής και το μαγαζί το παίρνει ο γιος του. Κάθε Σάββατο, την ορισμένη ώρα, θα ’ρχεται αυτός ο γιος να κουρντίζει το ρολόι και μετά θα ’ρχεται ο εγγονός και μετά ο δισέγγονος, μέχρι να περάσουνε τα 99 χρόνια που έχει αναλάβει την υποχρέωση.
Εμείς γελάμε:
-Μα είναι πράματα αυτά;
Γιατί εμείς δεν έχουμε συναίσθηση ούτε της πειθαρχίας ούτε της παραδόσεως ούτε του συναισθήματος των υποχρεώσεων... Αυτοί, όμως, έχουνε.
Γι’ αυτό λέμε «αγγλική ακρίβεια».
Μπορεί να μας έχουνε κάνει ζημιές - και να μας κάνουνε- οι Εγγλέζοι. Όμως, κατά βάθος, είναι ένας λαός αξιοθαύμαστος. Φυσικά, μέσα στα τόσα τους εκατομμύρια, υπάρχουνε και τα καθάρματα και οι κακοποιοί και οι γκάγκστερς και τα παλιόπαιδα και τα πάντα. Κάθε λαός τα ’χει. Το σύνολο, όμως, είναι ένας σωστός λαός που κοιτάει το καλό του τόπου του και που σέβεται τον εαυτό του.
Η Αγγλία τραβάει το δρόμο της. Πέρασε πολλά και δεν έχει να δείξει και «άμεμπτη τιμιότητα» στο παρελθόν της... Όμως, μας διδάσκει συνέχεια ένα πράγμα: Ότι χρειάζεται να προσέχουμε τον τόπο περισσότερο από τον εαυτούλη μας... Και ότι το παν είναι ο τόπος, και μετά έρχονται όλα τ άλλα...
Αυτή το διδάσκει. Εμείς δεν εννοούμε να το μάθουμε...
O Νίκος Τσιφόρος (Αλεξάνδρεια Αιγύπτου, 27 Αυγούστου 1909 - Αθήνα, 6 Αυγούστου 1970) ήταν ένας από τους πιο εξαίρετους δημοσιογράφους, θεατρικούς συγγραφείς, σεναριογράφους αλλά και σκηνοθέτες. Για το συγκεκριμένο βιβλίο έγραφε «H ιστορία που γράφω είναι “απόλυτα αληθινή”, άσχετα αν γράφεται με κάποιο τρόπο λίγο σατιρικό και λίγο ειρωνικό. Δε θα έχει όμως τίποτα το ψεύτικο και τίποτα το σκαρωμένο. Tη γράφω σαν ένα είδος… αντεπιθέσεως στον άδικο πόλεμο που μας έχει κηρύξει, και που έφτασε ως το σημείο να συκοφαντεί και τους ήρωες του ’21».
