Μόλις πρόσφατα σε μια ομιλία μου με ρώτησε μια γυναίκα αν πιστεύω πως ένας άνθρωπος, που σκέφτεται τον εαυτό του και τις ανάγκες του είναι εγωιστής ή όχι.
Κι είναι πολλοί αυτοί, που είτε στο γραφείο μου είτε σε εκτός πλαίσια, αναρωτιούνται για το πού τελειώνει η φυσιολογική αγάπη και φροντίδα εαυτού και αρχίζει η αλαζονεία και η υπεροψία.
Δύσκολα ερωτήματα και πολύ σχετικά καθώς κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται διαφορετικά την έννοια ‘φροντίδα εαυτού’ και νοηματοδοτεί υποκειμενικά τις προσωπικές ανάγκες.
Αν σκεφθείς για λίγο τη σχέση σου με την εκτίμηση του εαυτού σου και των επιτευγμάτων σου, πώς θα τη σκιαγραφούσες; Είσαι περήφανος για σένα και για αυτά, που κάνεις; Κι αν ναι, νιώθεις άνετα να μιλάς για αυτά και να τα παρουσιάζεις σε τρίτους; Ή μήπως τείνεις να αφήνεις στην άκρη και, συχνά, να αγνοείς αυτά, που είσαι και αυτά, που κάνεις από φόβο μήπως προκαλέσεις τα σχόλια των τρίτων ή από συστολή;
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη είναι κακό να διεκδικεί κάποιος λιγότερα από αυτά, που αξίζει όπως είναι εξίσου κακό να διεκδικεί περισσότερα από αυτά, που αξίζει και δικαιούται. Ο πραγματικά υπερήφανος άνθρωπος ξέρει την αξία του και επομένως συμπεριφέρεται με τέτοιον τρόπο, που να εισπράξει από τους άλλους την αντιμετώπιση, που ταιριάζει στην αξία του. Αν δεν αναγνωρίζει ο ίδιος την αξία του δε μπορεί να περιμένει από τους άλλους να το κάνουν οπότε το να είναι υπερήφανος για τον εαυτό του είναι κάτι, που διευκολύνει και διασφαλίζει, σε μεγάλο βαθμό, την αναγνώριση που θα προέλθει από τους άλλους.
Ο αλαζόνας άνθρωπος, από την άλλη, δείχνει να μην έχει ρεαλιστική εικόνα εαυτού καθώς δυσκολεύεται να αναγνωρίσει και να ονοματίσει τους περιορισμούς του αλλά συνηθίζει να παρουσιάζει τον εαυτό του με καλύτερο τρόπο, από αυτόν, που αντιστοιχεί στο ποιος είναι. Υπερτιμά, με άλλα λόγια, τις ικανότητές του και κρύβει συνειδητά ή ελαχιστοποιεί τις ανεπάρκειές του.
Ο αλαζόνας είναι ματαιόδοξος και πιστεύει ότι οι άλλοι του οφείλουν αποδοχή, θαυμασμό, αναγνώριση, σεβασμό και ιδιαίτερη μεταχείριση. Γίνεται, συχνά, αντιπαθητικός καθώς ο τρόπος, με τον οποίο διεκδικεί την προσοχή των άλλων περιλαμβάνει την υπερτίμηση εαυτού και υποτίμηση των άλλων ή κάποιες φορές και την περιφρόνησή τους.
Πιστεύει, επίσης, ότι είναι ο καλύτερος και ο ανώτερος με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να επενδύσει συναισθηματικά στους άλλους και όταν επιχειρεί να συνάψει σχέσεις να το κάνει με επιφανειακό τρόπο και με κίνητρο την ικανοποίηση των ναρκισσιστικών του αναγκών.
Αδυνατεί να μπει στη θέση των άλλων και να αναπτύξει την περιβόητη ενσυναίσθηση, δηλαδή την ικανότητα να μπαίνει στη θέση του άλλου και να νοιάζεται για αυτόν και διακατέχεται από αίσθηση μεγαλείου και μοναδικότητας.
Έχει ενδιαφέρον, βεβαίως, να δούμε ποιοι είναι αυτοί, που επιλέγουν να πλησιάσουν, να συναλλαχθούν, να συνάψουν σχέση και να παραμείνουν δίπλα σε έναν αλαζόνα.
Με άλλα λόγια ποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ανθρώπων είναι αυτά, που συμπληρώνουν τη σχέση με έναν αλαζόνα;
Αρχικά θα συναντήσουμε τους κόλακες, δηλαδή τους ανθρώπους, που επιλέγουν να ενισχύουν την αλαζονεία του αλαζόνα και να την συντηρούν με το να το θαυμάζουν διαρκώς, να τον επαινούν και να του δείχνουν πόσο μοναδικός και σημαντικός είναι.
Γιατί, όμως, να γίνει κάποιος κόλακας;
Μία πρώτη σκέψη είναι επειδή ο ίδιος δεν εκτιμά αρκετά τον εαυτό του και εξ αιτίας αυτής της χαμηλής αυτοεκτίμησης επιδιώκει να οριστεί μέσα από μια πιο ‘λαμπερή’ προσωπικότητα όπως η ναρκισσιστική. Είναι γνωστό άλλωστε ότι αρχικά η ναρκισσιστική προσωπικότητα ασκεί επιρροή και γοητεία.
Μια δεύτερη σκέψη αφορά σε ανθρώπους, που έχουν να κερδίσουν κάποιο προνόμιο (υλικό ή συναισθηματικό) από την αλληλεπίδραση με τον αλαζόνα και επιδιώκουν την ικανοποίηση αυτής της ανάγκης τους με αντάλλαγμα την κολακεία, που προσφέρουν.
Σύμφωνα με μια άλλη σκέψη υπάρχουν άνθρωποι, που πιστεύουν, εξ αιτίας της δικής τους αλαζονικής και ναρκισσιστικής φύσης, ότι είναι ικανοί να επηρεάσουν και να συμπαρασύρουν σε αλλαγή έναν αλαζόνα. Πιστεύουν, δηλαδή, ότι μπορούν να τον αλλάξουν και έτσι να επιβεβαιώσουν μέσα τους τη δική τους υπεροχή μπαίνοντας σε έναν ανελέητο χορό ανταγωνισμού και παιχνιδιού κυριαρχίας.
Νέλη Βυζαντιάδου – Παρίντα
*η Νέλη Βυζαντιάδου – Παρίντα είναι (πιστοποιημένη senior trainer, επόπτρια, ψυχοθεραπεύτρια μέσω ψυχοδυναμικού ψυχοδράματος & συστημική σύμβουλος ζευγαριών. Μέλος των συλλόγων British Psychodrama Association, American Society for Group Psychotherapy and Psychodrama, International Association of Group Psychotherapy and Group Processes).
