Σύμφωνα με το άρθρο 14 του Ποινικού Κώδικα, έγκλημα είναι πράξη άδικη και καταλογιστέα στο δράστη της που τιμωρείται απότο νόμο. Για να είναι άδικη πρέπει να αντιτίθεται στο νόμο, δηλαδή να προσβάλλει έννομα αγαθά όπως η ζωή, η ιδιοκτησία, η περιουσία. Το τι είναι άδικο το ορίζει ο νόμος με τους κανόνες που θέτει. Καθημερινά κάνουμε λόγο για αδικίες, ωστόσο κανείς δεν μιλά για δικαστήριο. Άραγε το νομικά άδικο διαφέρει από το ανθρώπινα άδικο; Στοιχειοθετείται έγκλημα όταν προσβάλλονται αγαθά που δεν είναι έννομα; Όπως ο εσωτερικός μας κόσμος; Προβλέπεται προστασία σε περιπτώσεις που οι άνθρωποι φέρονται άδικα αλλά όχι παράνομα;
Πολλές φορές αναρωτιόμαστε τι είναι σωστό και τι λάθος. Αμέτρητες συζητήσεις και ορισμοί έχουν προσπαθήσει να δώσουν μια απάντηση. Πώς μπορώ να ξέρω ότι η πράξη μου είναι σωστή ή λανθασμένη; Λέμε συχνά τη φράση «δίκιο έχεις». Πως το εννοούμε και πόσο δίκιο έχουμε κάθε φορά;
Κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικά εξωτερικά και εσωτερικά χαρακτηριστικά,διαφορετικό περιβάλλον, διαφορετικές εμπειρίες και βιώματα. Η κρίση του επηρεάζεται από ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες, που του υπαγορεύουν το δικό του σωστό και λάθος. Για άλλους κριτής των πράξεων τους είναι ο Θεός, για άλλους ο νόμος, η κοινωνία ή η ηθική. Οι συγκεκριμένες έννοιες είναι σχετικές. Αν μπορούσαμε να δώσουμε ένα ορισμό για το τι είναι σωστό, νομίζω θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι είναι το κοινώς αποδεκτό. Αυτό το βασανιστικό τι θα πει ο κόσμος έχει εμφυσήσει μέσα μας την ανάγκη να ακολουθούμε τα βήματα της κοινωνίας, που είναι έτοιμη να μας στιγματίσει στο πρώτο στραβοπάτημα.
Η κοινωνία συμβαδίζει με την ηθική και το νόμο. Είναι κατά κάποιο τρόπο τα παιδιά της, που έχουν γεννηθεί από αυτή και υπακούν σε κάθε πρόσταγμα της. Όταν αλλάζει εκείνη, αλλάζουν και αυτά μαζί της. Πώς μπορούμε λοιπόν να δώσουμε απάντηση όταν η έννοια του σωστού δεν πατά σε σταθερό έδαφος, αλλά μεταβάλλεται διαρκώς μαζί με το γενεσιουργό της;
Οποιοδήποτε κριτή και αν επιλέξουμε να επιβλέπει τις πράξεις μας, δεν θα είναι αυστηρότερος από τον ίδιο μας τον εαυτό. Εμείς θα κρίνουμε τις πράξεις τις δικές μας και των άλλων. Ο καθένας από εμάς ακούει μια εσωτερική φωνή, έχει μια προσωπική ηθική που του επιτάσσει τι είναι σωστό και τι λάθος. Αυτή η ηθική μπορεί να αντικρούεται με μια άλλη ηθική ή με πολλές και διαφορετικές. Ωστόσο αυτή είναι η ουσία. Να μην κλείνεις τα αυτιά σου στις άλλες φωνές, αλλά αντίθετα να τα τεντώνεις για να ακούσεις το δίκαιο των άλλων. Έτσι θα αρχίσεις να σκέφτεσαι, να αμφισβητείς, να αναρωτιέσαι. Μήπως το δικό μου δίκιο δεν είναι τόσο δίκιο τελικά; Μήπως υπάρχουν πολλά και διαφορετικά δίκια; Ίσως το αντικειμενικά ορθό ,αν υπάρχει, να βρίσκεται πίσω από ένα σύνολο υποκειμενικά ορθών εκτιμήσεων. Γι'αυτό το λόγο δεν πρέπει να είμαστε απόλυτοι αλλά διαλλακτικοί, να δίνουμε χώρο στους άλλους, προσπαθώντας να δούμε τα πράγματα από διαφορετικές σκοπιές, σχηματίζοντας μια συνολική εικόνα της κατάστασης. Να μην βιαζόμαστε να καταδικάσουμε συμπεριφορές, να προτάξουμε το εγώ μας, αλλά να προσπαθούμε να ζυγίσουμε όλες τις παραμέτρους.
Αν κλέψεις, προσβάλλεις το έννομο αγαθό της ιδιοκτησίας. Αν σκοτώσεις,προσβάλλεις το έννομο αγαθό της ζωής.Αν προδώσεις την εμπιστοσύνη κάποιου, προσβάλλεις την ψυχή του. Η ψυχή δεν ανήκει στα έννομα αγαθά και άρα δεν προστατεύεται. Τι θα γινόταν όμως, αν εκτός από εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, της περιουσίας, της ζωής, στοιχειοθετούνταν και εγκλήματα κατά της ψυχής; Αν υπήρχε ένα νοητό δικαστήριο ηθικής αποτελούμενο από μη ειδικούς, απλούς πολίτες, που θα υπόκεινται μόνο στη συνείδηση τους;
Αν λοιπόν, το δίκαιο δεν κρινόταν από το νόμο, δηλαδή από ένα σύνολο οργανωμένων κανόνων, αλλά από τις διαφορετικές πεποιθήσεις των ανθρώπων που βλέπουν το ορθό από τη δική τους σκοπιά, θα μπορούσαν να καταδικαστούν άνθρωποι για υποκειμενικά λανθασμένες συμπεριφορές όπως η υποκρισία, η απληστία, η συμφεροντολογία, η εξαπάτηση, η αλαζονεία. Εγκλήματα που προσβάλλουν το ψυχικό κόσμο του θύματος και ο δράστης έχει συνήθως ενδεχόμενο δόλο. Ως ελαφρυντικές περιστάσεις θα μπορούσαν να προβληθούν προσωπικά βιώματα, προηγούμενες άσχημες εμπειρίες, επιδράσεις του οικογενειακού περιβάλλοντος. Στο ρόλο του δικαστή θα βρισκόταν ο καθένας από εμάς. Στο τέλος, το θύμα θα επέλεγε την τιμωρία και οι ποινές θα ήταν ανάλογες του συναισθηματικού πλήγματος.
Εσύ τι ποινή θα επέβαλες; Έναν εξορισμό του δράστη από τη ζωή σου; Θα προσπαθούσες να τον πληγώσεις με αθέμιτα μέσα, κινδυνεύοντας να γίνεις και εσύ δράστης ή θα τον άφηνες ελεύθερο, ευελπιστώντας να ανακαλύψει το σωστό μόνος του κάποια στιγμή;
Ο κάθε άνθρωπος βλέπει το σωστό μέσα από το δικό του καθρέφτη. Όταν κάποιος ραγίσει τον καθρέφτη σου, ισχυριζόμενος ότι έχεις άδικο,προσπάθησε να ξανακολλήσεις τα κομμάτια. Κάποια ίσως να μην έχουν θέση στο νέο σου καθρέφτη. Και αν σε κατηγορήσουν ενώπιον του δικαστηρίου, να θυμάσαι ότι μόνο εσύ μπορείς να αθωώσεις ή να καταδικάσεις τον εαυτό σου. Το ζητούμενο δεν είναι να σε βάλουν οι άλλοι στο εδώλιο, αλλά να έχεις το θάρρος να καθίσεις μόνος σου.
