Για κάθε αναγνώστη σίγουρα υπάρχει ένα βιβλίο που του άλλαξε τη ζωή. Ίσως είναι μια ιστορία μέσα από την οποία είδε τον εαυτό του και αναθεώρησε για κάποια πράγματα, παραδειγματίστηκε, πήρε δύναμη να αντιμετωπίσει τη δική του καθημερινότητα, ακόμη και να κάνει μια νέα αρχή. Υπάρχουν όμως βιβλία που άλλαξαν παραπάνω από μία ζωές; Υπάρχουν συγγραφείς που είχαν να πουν πράγματα σε εκατομμύρια ανθρώπους και συνεχίζουν να τα λένε ακόμη και σήμερα; Υπάρχουν άραγε βιβλία που άλλαξαν τον κόσμο;
Tο «Άννα Καρένινα» του Λέοντος Τολστόι συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα μυθιστορήματα όλων των εποχών. Απλοί αναγνώστες, αλλά και διάφοροι συγγραφείς, φιλόσοφοι και διανοητές υποκλίνονται στην λογοτεχνική δεξιοτεχνία του δημιουργού του. Όλη η σπουδαιότητα έγκειται στη διαχρονικότητά που χαρακτηρίζει το έργο του, παρόλο που τα θέματα που πραγματεύεται ο συγγραφέας αφορούν συγκεκριμένη εποχή.
Η Άννα, μια αριστοκρατική γυναίκα της κοσμικής πετρουπολίτικης κοινωνίας, είναι παντρεμένη με τον Καρένιν, ένα υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος. Δείχνουν να απολαμβάνουν έναν ευτυχισμένο γάμο, στα πλαίσια του οποίου απέκτησαν κι έναν γιο. Όλα ξεκινούν όταν η Άννα μεταβαίνει στη Μόσχα, για να βοηθήσει τον αδερφό της με τα προβλήματα που αντιμετώπιζε στο γάμο του. Εκεί συναντά τον Βρόνσκι, αξιωματικό της φρουράς, τον οποίο ερωτεύεται παράφορα. Ο έρωτας είναι αμοιβαίος. Η Άννα αποφασίζει να επιστρέψει στην Πετρούπολη, προκειμένου να ξεφύγει από το πάθος που άρχισε να σιγοκαίει μέσα της, μάταια όμως, καθώς ο Βρόνσκι την ακολουθεί. Χωρίς να μπορεί να αντισταθεί, ενδίδει σε μια σχέση που σύντομα γίνεται στόχος για σχόλια στον κοσμικό κύκλο. Ο σύζυγός της αρνείται να το πιστέψει, νιώθει όμως περίγελος. Σε μια προσπάθειά του να συνετίσει την Άννα, ώστε να μην δίνει πλέον λαβές για σχόλια, η ίδια ξεσπάει και του εξομολογείται τα πάντα. Μια σκληρή, ωμή εξομολόγηση φέρνει την εσωτερική ανακούφιση για αυτή, αλλά παράλληλα στρέφει τον σύζυγό της εναντίον της. Τότε είναι που αρχίζει να ξετυλίγεται το δράμα: Ο σύζυγός της αρνείται να της δώσει διαζύγιο, σε λίγο δεν θα της επιτρέπει να δει ούτε το γιο τους. Εν τω μεταξύ η Άννα αποκτά ένα δεύτερο παιδί με τον Βρόνσκι και φεύγει μαζί του, αλλά τα προβλήματα που δημιουργούνται επισκιάζουν τον ερωτά τους. Ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι τύψεις, η παράλογη ζήλεια της Άννας για τον Βρόνσκι και η έλλειψη κατανόησης από μέρους του θα την οδηγήσουν σε ένα τραγικό αδιέξοδο. Σε κατάσταση παραφροσύνης, η Άννα ψάχνει την λύτρωση πέφτοντας στις ράγες του τρένου.
Κρίνεται απαραίτητο να σημειωθεί ακόμη πως παράλληλα με την ιστορία της Άννας και του Βρόνσκι, εκτυλίσσεται και μια άλλη ερωτική ιστορία, αυτή του Λέβιν και της Κίττυ. Ο Λέβιν είναι ένας πλούσιος κτηματίας που ζει μια εργένικη ζωή στο χωριό, αφοσιωμένος στις γεωργικές εργασίες. Ερωτεύεται την Κίττυ, η οποία στην αρχή δήλωνε ερωτευμένη με τον Βρόνσκι. Τα αισθήματα του όμως αποκαθίστανται, όταν η Κίττυ αντιλαμβάνεται πως ο Λέβιν είναι ο σύντροφος που επιθυμεί, κι έτσι τελικά παντρεύονται.
Μεγάλος διανοητής ο Τολστόι, αλλά και πόσο ταραγμένη ψυχή! Και η ζωή του γεμάτη αντιθέσεις: το καλό και το κακό, η άσωτη αριστοκρατική ζωή και η αποβολή του περιττού πλούτου. Δεν χρειάζεται όμως να έχεις την ανησυχία μέσα σου, τον πόνο ίσως, την αγωνία, την τρέλα, για να πας ένα βήμα παρακάτω; Τι άλλο θα μπορούσε να σε παρακινήσει; Όλες οι αποχρώσεις του ψυχικού κόσμου του Τολστόι ξεπηδούν στις σελίδες των έργων του.
Ο Τολστόι θέτει ένα μεγάλο ερώτημα στην «Άννα Καρένινα*» *ταινία: Πως αξίζει να ζήσουμε; Το ερώτημα δεν απαντάται πουθενά στο κείμενο. Η Άννα κάνει μια ατέρμονη προσπάθεια να βρει την ευτυχία. Δεν τη βρίσκει. Αντιθέτως, η μόνη λύτρωση της είναι το πιο τραγικό γεγονός: ο θάνατός της. Δεν μας δείχνει το δρόμο, δεν μας παραδειγματίζει. Δεν μπορεί να μας πει ευθέως «Ακολουθείστε τον έρωτα», γιατί η ίδια απέτυχε.
Τι κερδίζει όμως ο αναγνώστης από αυτή την ιστορία; Η Άννα αποτέλεσε πρότυπο γυναικείου δυναμισμού, καθώς αντιτάχθηκε στις κοινωνικές συμβάσεις που την ήθελαν έρμαιο της υποκρισίας του «καλού κόσμου». Ακούγεται ίσως και πρόστυχο το γεγονός ότι απάτησε το σύζυγό της, όμως εκείνη την εποχή, τι άλλες επιλογές θα μπορούσε να έχει; Το διαζύγιο ήταν ντροπή και σήμαινε πολλές παράλογες νομικές δεσμεύσεις. Δεν άξιζε να κάνει κάθε προσπάθεια για να απελευθερωθεί από έναν γάμο, που όχι μόνο δεν την ευχαριστούσε πια, αλλά την έπνιγε; Κι αν δεν είσαι ευτυχισμένος με τον έναν τρόπο, γιατί να μην δοκιμάσεις τον άλλον; Μπορεί να μην καταφέρεις να ευτυχίσεις, αλλά και πριν δυστυχισμένος δεν ήσουν; Τι έχεις να χάσεις;
Tolstoj Lev Nikolaevic - Άννα Καρένινα
Εκδόσεις Πατάκη 12/2005
Εκδόσεις Πατάκη 12/2005
