6.2 John Searle, ο πατριάρχης των αρνητών - Point of view

    • Εν τάχει

    Home επιστήμη περί ψυχής Χάρης Φουνταλής feature 6.2 John Searle, ο πατριάρχης των αρνητών

    6.2 John Searle, ο πατριάρχης των αρνητών



    Η παρούσα ανάρτηση ανήκει στο σύνολο των άρθρων του Χάρη Φουνταλή επί θεμάτων νοολογίας

    Μεταξύ όλων των αρνητών της άποψης οτι οι υπολογιστές μπορεί ποτέ να αποκτήσουν πολυπλοκότητα ψυχής ίση ή μεγαλύτερη της ανθρώπινης, εξέχουσα θέση κατέχει ο John Searle (Τζων Σερλ), ένας Αμερικανός φιλόσοφος από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϋ (UC Berkeley). Ο Searl δεν είναι δυϊστής. Πιστεύει οτι η ανθρώπινη νόηση προέρχεται αποκλειστικά από τους νευρώνες του εγκεφάλου, και από τίποτ’ άλλο. Δηλαδή, αντίθετα με τον Chalmers και άλλους δυϊστές, ο Searl δεν δέχεται οτι υπάρχει κάποια μη φυσική οντότητα που είναι υπεύθυνη για την ανθρώπινη ψυχή και νόηση. Θαυμάσια. Τί είναι τότε αυτό που πρεσβεύει;
    Είναι η ιδέα οτι ένας υπολογιστής δεν θα μπορέσει ποτέ να κατανοήσει τα όσα κατανοεί ένας άνθρωπος, επειδή — κατά τον Searl — ο υπολογιστής δεν είναι φτιαγμένος “από το κατάλληλο υλικό”, δηλαδή τους εγκεφαλικούς νευρώνες. Για να δείξει οτι οι υπολογιστές δεν θα μπορέσουν ποτέ να κατανοήσουν όπως οι άνθρωποι, ο Searle πρότεινε το περίφημο πείραμα σκέψης με το “κινέζικο δωμάτιο” (Chinese room thought experiment). Νά τί λέει το πείραμα του κινέζικου δωματίου:
    Υποθέστε οτι δεν έχετε ιδέα από κινέζικα (κι αν όντως έχετε, τότε αντικαταστήστε το “κινέζικα” με το “κογκολέζικα” στη συζήτηση αυτή, ή κάποια γλώσσα τέλος-πάντων της οποίας έχετε μηδενική γνώση) και σας έχουν κλείσει σ’ ένα δωμάτιο. Ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας με τον έξω κόσμο είναι διαμέσου μιας σχισμής στον τοίχο ή κάτω από την πόρτα, απ’ όπου μπορούν να σας περάσουν σελίδες χαρτί, ή να βγάλετε εσείς έξω από το δωμάτιο σελίδες χαρτί. Δίπλα-σας, μέσα στο δωμάτιο, βρίσκεται ένα τεράστιο βιβλίο που εξηγεί κάποιους κανόνες — θα δούμε τί είδους.
    Όταν ξεκινάει λοιπόν το πείραμα, βλέπετε να σας εισάγεται από τη σχισμή μια σελίδα χαρτί, που είναι τυπωμένη με γράμματα στα κινέζικα. Οι “απ’ έξω”, αυτοί που γράψανε τα γράμματα πάνω στη σελίδα, ξέρουνε οτι έχουν τυπώσει εκεί μια ερώτηση — π.χ., «Πόσες ημέρες έχει η εβδομάδα;» — γιατί οι άνθρωποι ξέρουν κινέζικα. Σ’ εσάς όμως που δεν ξέρετε, η σελίδα σας φαίνεται... κινέζικα! Ευτυχώς όμως, υπάρχει το χοντρό κιτάπι δίπλα-σας, το οποίο εξηγεί τί να κάνετε με τα κινέζικα σύμβολα (ιδεογράμματα δηλαδή). Σας λέει οτι όταν βλέπετε το τάδε και το δείνα σύμβολο, ακολουθούμενα από το δώθε και προηγούμενα από το κείθε — που λέει ο λόγος — τότε βάλτε δίπλα-δίπλα εκείνο και το άλλο σύμβολο, ζωγραφίστε-τα σε μια καθαρή σελίδα (έχετε και μια στοίβα άσπρες κόλλες χαρτί διαθέσιμες, ξέχασα να το πω), και βγάλτε τη σελίδα που ζωγραφίσατε σύμφωνα με τους κανόνες του βιβλίου έξω από το δωμάτιο, μέσω της σχισμής. Οι απ’ έξω τότε, όταν βλέπουν τη σελίδα, αναγνωρίζουν τη λέξη “επτά” σ’ αυτή, δηλαδή: “επτά ημέρες έχει η εβδομάδα”, που είναι η απάντηση στην ερώτηση που έθεσαν στο “κινέζικο δωμάτιο”.
    Τί συνέβη; Κάποιοι άνθρωποι “απ’ έξω” έδωσαν μια σειρά συμβόλων μέσα στο δωμάτιο. Τα σύμβολα αυτά σημαίνουν γι’ αυτούς μια ερώτηση, αλλά για σας δεν σημαίνουν τίποτα, αφού δεν ξέρετε κινέζικα. Μετά έγινε κάποια διεργασία στο δωμάτιο, και με τη βοήθεια τη δική-σας και των κανόνων του βιβλίου, καταφέρατε να εξάγετε τη σωστή απάντηση, γραμμένη στα κινέζικα. Όμως προσέξτε! — λέει ο Searl — ούτε εσείς καταλαβαίνετε κινέζικα, ούτε το βιβλίο, αφού το βιβλίο είναι ένα άψυχο αντικείμενο, και δεν μπορούμε να πούμε οτι ένα μάτσο σελίδες χαρτί “καταλαβαίνει” οτιδήποτε. Άρα; Άρα λοιπόν και ένας υποθετικός υπολογιστής που κάνει το ίδιο πράμα, δηλαδή του δίνουν ερωτήσεις και δίνει τις σωστές απαντήσεις, πάσχει από το ίδιο πρόβλημα: κανένα μέρος-του δεν καταλαβαίνει το νόημα αυτών που κάνει. Άρα οι υπολογιστές μπορεί μεν να συμπεριφέρονται σαν άνθρωποι, αλλά χωρίς να έχουν την ανθρώπινη κατανόηση αυτών που κάνουν — χωρίς συνείδηση, χωρίς “ψυχή” θα μπορούσαμε να πούμε.
    Το βλέπετε γιατί είναι τρωτό το επιχείρημα του Searl, από πού “μπάζει”; Όταν το πρωτοδιάβασα, αυτό που σκέφτηκα ήταν οτι το “κινέζικο δωμάτιο” είναι ένα κουτό επιχείρημα, γιατί στηρίζεται στο οτι εσείς ο ίδιος που είστε μέσα στο δωμάτιο δεν καταλαβαίνετε κινέζικα (ούτε το βιβλίο καταλαβαίνει, κλπ). Ναι, αλλά το συνολικό σύστημα βιβλίο + εσείς φαίνεται να καταλαβαίνει κινέζικα! Παρόμοια, αν πούμε οτι το συνολικό σύστημα του δωματίου αντιστοιχεί στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου, τότε δεν υπάρχει ούτε ένα μεμονωμένο σύστημα στον εγκέφαλο που να καταλαβαίνει τη μητρική-του γλώσσα. Ούτε ο ιππόκαμπος του εγκεφάλου-σας ξέρει ή καταλαβαίνει ελληνικά, ούτε η υπόφυσή σας, ούτε ο μετωπιαίος λοβός, ούτε η περιοχή του Βέρνικε (Wernicke’s area) όπως πίστευαν μέχρι πρόσφατα, ούτε κανένα άλλο υποσύστημα. Ολόκληρος ο εγκέφαλός σας όμως, ναι, καταλαβαίνει. Το ίδιο και με το δωμάτιο: ούτε εσείς, ούτε το βιβλίο από μόνο-του μπορούν να καταλάβουν κινέζικα· ολόκληρο το σύστημα του δωματίου όμως μπορεί.
    Πολλά και εν πολλοίς άχρηστα επιχειρήματα έχουν γραφεί είτε υποστηρίζοντα, είτε αντιτιθέμενα στο κινέζικο δωμάτιο του Searle, ο οποίος νομίζω στηρίχτηκε σε μια ψυχολογική ανθρώπινη αδυναμία: στο οτι εσείς, ο αναγνώστης-του, θα ταυτοποιήσετε τον εαυτό-σας όχι με το δωμάτιο στο σύνολό του, αλλά με τον άνθρωπο μέσα στο δωμάτιο, και θα πείτε οτι αφού εκείνος δεν καταλαβαίνει, άρα δεν συμβαίνει κατανόηση εν γένει. Είναι πολύ δύσκολο να το χωνέψει κανείς οτι αυτό που καταλαβαίνει είναι ένα δωμάτιο με όλα τα συμπαρομαρτούντα που περικλείει, ένα από τα οποία είναι και ο άνθρωπος, που παίζει εκεί ένα ρόλο τελείως μηχανικό, αφού διεκπεραιώνει τις εντολές που βρίσκει στο βιβλίο. Το ρόλο του ανθρώπου θα μπορούσε να τον παίξει άνετα κ’ ένα τελείως κουτό ρομπότ, αλλά ο Searle δεν ήθελε ρομπότ, ώστε να ωθήσει τον αναγνώστη να κάνει την ταυτοποίηση του εαυτού-του με τον άνθρωπο, και να συμπεράνει οτι «Σωστά, ο άνθρωπος δεν καταλαβαίνει κινέζικα όπως δεν θα καταλάβαινα κ’ εγώ στη θέση-του, άρα πουθενά δεν υπάρχει κατανόηση». Και όμως, υπάρχει, αλλά βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο από αυτό του ανθρώπου-ρομπότ.


    Tags
    Share This
    Marcadores: , , ,

    Pages