Ο ιδεαλιστικός "ηρωισμός" των ελευθεροφρόνων.
Συχνά ακούμε ή
διαβάζουμε ανθρώπους οι οποίοι υποστηρίζουν πως ο άνθρωπος οφείλει να δρα
"συνειδητά" και "ελεύθερα", απαλλαγμένος από κάθε τι (λ.χ. την επιβολή της
κοινωνίας κ.λπ.) που τον περιορίζει, αλλιώς είναι υπόδουλος και έχει
αλλοτριωθεί. Κατά την άποψη αυτήν, της "ηρωικής ελευθερίας, κόντρα στο
κατεστημένο" στάσης, που "μόνο με αυτήν την ηρωική Στάση ζωής είσαι ελεύθερος κι
ευτυχής", το άτομο οφείλει να γνωρίσει υπαρξιακά ύψη και βάθη, τινάζοντας από
πάνω του τον κονιορτό του Καθημερινού και του Αυτονόητου, αποσείοντας την πίεση
υπερπροσωπικών ή απρόσωπων κοινωνικών και πνευματικών θεσμίσεων, και
δοκιμάζοντας στο πετσί του και σ' όλη τους τη δριμύτητα τις εναλλακτικές λύσεις
των προβλημάτων της ζωής. Όποιος μπορεί να περιέλθει σ' αυτήν την κατάσταση -
σύμφωνα με την άποψη αυτήν - και να σηκώσει τέτοια ευθύνη, όποιος κρατά ανά πάσα
στιγμή τη γνωστική και ηθική του συνείδηση ξάγρυπνη και έτοιμη για τη μεγάλη
απόφαση, αυτός θεωρείται ανώτερος και αξιότερος από όλους τους άλλους που
βολεύονται με έτοιμες βεβαιότητες και αρχές.
Προφανώς μια τέτοια
άποψη, "ελευθερόφρονα", βασίζεται σε μια ορισμένη αντίληψη για τον "αληθινό
προορισμό" της ανθρώπινης ύπαρξης. Ωστόσο αυτή η ελευθερόφρονα άποψη
παραγνωρίζει πόσο μεγάλη υπαρξιακή ένταση είναι ικανός να αναπτύξει κάποιος, ο
οποίος ρητά και απροκάλυπτα κατανοεί το εαυτό του ακριβώς ως στάση υπαγορευόμενη
από το καθήκον ή και ως πρόσχαρη υποταγή σε κάθε λογής εξουσιαστικές αρχές.
Παραγνωρίζει επίσης αυτή η ελευθερόφρονα ηρωική άποψη, πόσο κοντά βρίσκεται
συχνά η υπαρξιακή ένταση τούτης εδώ της στάσης προς την ένταση της προσωπικής
"απελευθερωμένης" δράσης. Και δεν μιλάμε μόνο για την "υπαρξιακή ένταση". Έτσι ,
όταν υψώνουν τη σημαία της ελευθερίας-ευτυχίας όσοι το κάνουν αυτό, όταν
ταυτίζουν το Νόημα της Ύπαρξης με την "Ελευθερία" αυτή (που δεν υπάρχει, όπως
αποδείξαμε), τότε απλώς δε βλέπουν ότι αυτό το "Νόημα" στην πραγματικότητα είναι
ένα από τα πολλά νοήματα που μπορεί να έχει. Φανέρωμα και "απελευθέρωση της
αληθινής ουσίας του ανθρώπου" είναι πράγματα που κάλλιστα θα μπορούσαν να
υπάρξουν και στις αντίθετες καταστάσεις από αυτές τις οποίες οραματίζονται οι
ελευθερόφρονες (18/2/2006).
Καταδικασμένοι να είμαστε
ελεύθεροι;
Εἴμαστε καταδικασμένοι νὰ εἴμαστε ἐλεύθεροι; Στὴν πραγματικότητα εἶμαστε
ἐλεύθεροι νὰ ἐπιλέγουμε τὴ δουλεία μας. Εἴτε ὁ ἀφέντης λέγεται Ἐγὼ εἴτε
Ἀνθρωπότητα εἴτε (ἀγάπη γιὰ τὸν) Πλησίον εἴτε Φαγητὸ καὶ Χρῆμα εἴτε ὁτιδήποτε
ἄλλο προκαλεῖ εὐχαρίστηση, ἡ ἀφιέρωση στὸν ἀφέντη αὐτὸν συνιστᾶ δουλεία. Ὁ
ἄνθρωπος εἶναι καταδικασμένος νὰ διαλέξῃ κάποια ἀπ’ αὐτὲς τὶς δουλεῖες. Εἶναι
ἐλεύθερος νὰ ἐπιλέξῃ ποιὰ θέλει, ἀλλὰ δὲν εἶναι ἐλεύθερος νὰ μὴν ἐπιλέξῃ
καθόλου. Ἀκόμη κι ἂν δηλώσῃ πὼς ἀρνεῖται νὰ ἐπιλέξῃ, στὴν πραγματικότητα
ἐπιλέγει τὴν δουλεία ἐκείνη στὴν ὁποία νοιώθει αὐτάρκης καὶ «ἀνώτερος» ἀπὸ τοὺς
ἄλλους θνητούς. Ἄρα εἴμαστε ἐλεύθεροι νὰ εἴμαστε καταδικασμένοι νὰ εἴμαστε
δοῦλοι. (24/4/2007)
* * *
ΕΛΙΤΙΣΤΕΣ:
Ἡ πιὸ γνωστὴ κατηγορία ἐλιτιστῶν εἶναι αὐτὴ, τὰ «μέλη» τῆς ὁποίας
διακατέχονται ὄχι ἁπλῶς ἀπὸ μίσος γιὰ τὸν ὄχλο, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἐξουσιομανία˙ δὲν
ἀνέχονται ὁ ὄχλος τῶν ἠλιθίων πολλῶν νὰ κατέχει τὴν ἐξουςία ἀντὶ τῶν καλλίτερων.
Μιὰ ἄλλη κατηγορία ἐλιτιστῶν, ποὺ συνήθως δὲν ἐκλαμβάνεται ὡς ἐλιτιστική, εἶναι
αὐτὴ, τὰ μέλη τῆς ὁποίας δὲν ἔχουν ἐξουσιαστικὲς τάσεις, δὲν θέλουν «τὴν ἐξουςία
γιὰ τοὺς καλλίτερους», δηλαδὴ τὸν ἑαυτό τους (ἤ, ἂν τὴν θέλουν, εἶναι γιὰ
σύντομο διάστημα, καὶ πάντα προσωρινά), ἀλλὰ πιστεύουν ὅτι οἱ ἰδέες τους εἶναι
σωτήριες γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα καὶ τὸν ὄχλο. Δὲν θεωροῦν κἂν τὸν ὄχλο «ὄχλο», ἀλλὰ
παλεύουν ὑπὲρ αὐτοῦ, πιστεύοντας πὼς οἱ δικές τους ἰδέες (τῶν λίγων αὐτῶν) κι
ὄχι οἱ ἰδέες ἄλλων ὁμάδων ἀνθρώπων εἶναι ἡ λύση. Ἡ τρίτη κατηγορία ἐλιτιστῶν, ἡ
πιὸ παρεξηγημένη ὡς πρὸς τὶς ἄλλες, εἶναι αὐτὴ, τὰ μέλη τῆς ὁποίας ἀφενῶς
περιφρονοῦν τὶς συνήθειες τοῦ ὄχλου καὶ τὸν ὄχλο γενικά, ἀφετέρου δὲν ἔχουν οὔτε
ἐξουσιαστικὴ διάθεση ἢ τάση ἔναντι τῶν πολλῶν, ἀλλὰ οὔτε καὶ πιστεύουν ὅτι οἱ
δικές τους ἰδέες εἶναι ἐφαρμόσιμες γιὰ ὅλους, οὔτε ὅτι μποροῦν νὰ σώσουν κανέναν
ἀπὸ ὁ,τιδήποτε, καὶ κυρίως δὲν «φτύνουν» κατάμουτρα τὸν ὄχλο, ἔστω κι ἂν
πιστεύουν ὅτι εἶναι ὄντως «ὄχλος»˙ οἱ ἐλιτιστὲς αὐτοὶ δὲν θέλουν νὰ ἀσχολοῦνται
μὲ τὸν ὄχλο, δὲν θέλουν νὰ μπερδεύονται μαζί του, θέλουν τὴν ἡσυχία τους ἀπὸ
αὐτὸν καὶ κατανοοῦν ὄτι δὲν ὑπάρχει δυνατότητα ἐπικοινωνίας μεταξὺ αὐτῶν καὶ τοῦ
ὄχλου.
Ὁ ἐλιτισμὸς ἔχει κάποιο νόημα, ὅταν ἀποτρέπει τὸν ἐλιτιστὴ νὰ
κάνει πράγματα ποὺ ἀπεχθάνεται˙ δὲν ἔχει νόημα, ὅταν ὁ ἐλιτιστὴς ἀσχολεῖται
συνεχῶς μὲ τὸ ἀντικείμενο τῆς ἀπαίχθειάς του. Πρόκειται γιὰ νοσηρὴ κατάσταση
μᾶλλον, τότε.
