Ζητήματα της ΕΣΣΔ:
Δίχως
αμφιβολία η Οκτωβριανή Επανάσταση εγκαθίδρυσε ένα αυταρχικό καθεστώς. Τα
αποτελέσματα των μόνων ελεύθερων εκλογών το 1917 το αποδεικνύουν. Οι Μπολσεβίκοι
είχαν ψηφιστεί από το 23,5% ή 24% των ψηφοφόρων της πρώην Ρωσσικής Αυτοκρατορίας
(πρώτο κόμμα ήταν οι Σοσιαλιστές-Επαναστάτες με 41% ή 40,4%, τρίτο κόμμα οι
Συνταγματικοί Δημοκράτες (Καντέτ) με 4,8% ή 4,7% - τα διαφορετικά στοιχεία
οφείλονται σε διαφορετικές μελέτες). Θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει την
κατάληψη της εξουσίας από τους Κομμουνιστές στην Ρωσσία με την κατάληψη της
εξουσίας από τους Εθνικοσοσιαλιστές το 1933, αφού οι τελευταίοι είχαν λάβει γύρω
στο 30% των ψήφων (37,3% τον Ιούλιο του 1932, 33,1% τον Νοέμβριο του 1932, το
43,9% τον Μάρτιο του 1933) - με τη διαφορά ότι στον Χίτλερ είχε δοθεί νομότυπα η
πρωθυπουργία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ενώ οι Κομμουνιστές έκαναν
πραξικόπημα εναντίον της πρώτης ελεύθερα εκλεγμένης ρωσσικής κυβέρνησης. Οι
κομμουνιστές απολογητές της ΕΣΣΔ αιτιολογούν το σοβιετικό μονοκομματικό σύστημα
υποστηρίζοντας ότι ο μονοκομματισμός δεν απαιτούνταν από την κομμουνιστική
θεωρία ή τη θέληση των τοτινών ηγετών, αλλά απλώς στάθηκε μια συνέπεια κάποιων
άλλων, τοτινών, περιστάσεων και γεγονότων. Συγκεκριμένα υποστηρίζεται ότι επειδή
τα άλλα κόμματα (Μενσεβίκοι, Σοσιαλιστές-Επαναστάτες κ.λπ.) έδρασαν εναντίον της
σοβιετικής εξουσίας, οργάνωσαν ένοπλες εξεγέρσεις σε κεντρικές πόλεις της
Ρωσσίας και ανέλαβαν δράση κατά των κομμουνιστών κι έτσι "αποκλείστηκαν από
μόνα τους από την πολιτική ζωή του έθνους", "αποσύρθηκαν από τον πολιτικό
στίβο, αφού είχαν εκτεθεί στα μάτια του λαού", κι άρα ο μονοκομματισμός της
ΕΣΣΔ "οφειλόταν στις ιδιαίτερες ιστορικές συνθήκες κάτω απ' τις οποίες
εξελίχθηκε η σοσιαλιστική επανάσταση, κι όχι επειδή οι Μπολσεβίκοι αντιτάσσονταν
- σαν θέμα αρχής - στο πολυκομματικό σύστημα" (οι απολογητές του
μονοκομματισμού στην ΕΣΣΔ επικαλούνται μάλιστα το γεγονός ότι στο
Δεύτερο
Πανρωσσιακό Συνέδριο των Σοβιέτ οι Μπολσεβίκοι είχαν την πλειοψηφία, άρα
είχαν
το δικαίωμα να έχουν μονοκομματική κυβέρνηση, λες και δεν είχε προηγηθεί
μόλις
πριν η ένοπλη, βίαιη αμφισβήτηση της δημοκρατικής εξουσίας και δεν είχαν
αποχωρήσει από το 2ο Συνέδριο, την επόμενη, στις 26 Οκτωβρίου 1917, οι
εκπρόσωποι των άλλων κυριότερων κομμάτων, διαμαρτυρόμενοι για τα βίαια
γεγονότα). Είναι ασφαλώς ολοφάνερο ότι καμμία κυβέρνηση δεν ανέχεται την
αμφισβήτηση της εξουσίας της. Το ωραίο στην κομμουνιστική αυτήν
επιχειρηματολογία είναι ότι ενώ στην μια περίπτωση η ένοπλη εξέγερση
κατά της
δημοκρατικής ρωσσικής κυβέρνησης θεωρείται απόλυτα νόμιμη, στην άλλη
περίπτωση η
ένοπλη εξέγερση κατά της σοβιετικής κυβέρνησης θεωρείται απόλυτα
παράνομη και
συνεπάγεται την ουσιαστική απαγόρευση των άλλων κομμάτων (ό,τι έγινε με
το ΚΚΕ
το 1946). Όντως λοιπόν δεν μπορεί να γίνει λόγος για δημοκρατία στην
ΕΣΣΔ. Όμως
αρκεί αυτό για να περιγραφεί η ιδιαιτερότητα της σοβιετικής Ρωσσίας, για
να
δεχτούμε ότι πρόκειται για μια πρωτοφανή σε έκταση δικτατορία πάνω σε
έναν τόσο
πολιτισμένο λαό και, τέλος, για να δείξουμε την αιτία της κατάρρευσής
της; Όχι,
κατά την άποψή μας. Πάντως: οι αιτιολογήσεις
των κομμουνιστών απολογητών ήταν στάχτη στα μάτια, ώστε να μην φαίνεται
το
προφανές, ότι η ΕΣΣΔ ήταν διάδοχος της Ρωσσίας σε όλα, ειδικά κληρονόμος
της
νοοτροπίας της Ρωσσικής Αυτοκρατορίας και, εάν δεν ήθελε να περιοριστεί η
Επανάσταση στην ευρωπαϊκή Ρωσσία, έπρεπε να κυβερνηθεί με σιδηρά πυγμή.
Μπορεί
για τους πρώην ευρωκομμουνιστές και ανανεωτικούς και νυν εκσυγχρονιστές
και αριστεροφιλέλευθερους φίλους των Αμερικάνων και "πολέμιους του
ολοκληρωτισμού" η
συνοχή και επιβίωση της Ρωσσίας να είναι ζήτημα αδιάφορο ή δευτερεύουσας
σημασίας, ωστόσο
για τους τοτινούς Ρώσσους (και κομμουνιστές Ρώσσους) δεν ήταν καθόλου
τέτοιο.
Πριν
σκεφτούμε ότι ο μονοκομματικός κομμουνισμός έβλαψε την Ρωσσία, πρέπει να
σκεφτούμε την περίπτωση στην οποία δεν θα επικρατούσαν το 1917 οι κομμουνιστές.
Στην περίπτωση που δεν επικρατούσαν οι Μπολσεβίκοι «μπορούμε να φτιάξουμε πολλά
πιθανά σενάρια γι’ αυτήν την κατάσταση, το πιο εύλογο από τα οποία είναι μια
ακραία εκδοχή αυτού που συνέβη στην πραγματικότητα –δηλαδή η απόσχιση των
περιφερειακών περιοχών της αυτοκρατορίας, εμφύλιος πόλεμος, και εγκαθίδρυση
διάφορων τοπικών και ασυντόνιστων μεταξύ τους καθεστώτων αντεπαναστατών
πολέμαρχων, κάποιος απ’ τους οποίους θα μπορούσε τελικά να αποκτήσει τον έλεγχο
της πρωτεύουσας και να αναλάβει την προσπάθεια να αναδειχθεί σε κεντρική
κυβέρνηση. Με δυο λόγια, η επιλογή ήταν ανάμεσα σε μια μπολσεβικική κυβέρνηση
και σε ακυβερνησία».
«Το
δίλημμα, το 1917, δεν ήταν, και δεν μπορούσε να είναι, μεταξύ μιας δημοκρατικής
και μιας δικτατορικής Ρωσίας, ήταν μεταξύ Ρωσίας και μη Ρωσίας. Στο σημείο αυτό
αποδείχθηκε καθοριστικής σημασίας η συγκεντρωτική δομή του Μπολσεβικικού
Κόμματος, ενός θεσμού φτιαγμένου για πειθαρχημένη δράση, και επομένως de facto
κατάλληλου για κρατική συγκρότηση, αν και με κόστος στις ελευθερίες μεγαλύτερο
από κείνο του Τσαρισμού. Όμως: αν δεν ήταν οι Μπολσεβίκοι, δεν θα ήταν κανείς.
Πραγματικά, ένα από τα επιτεύγματα των Μπολσεβίκων, που κανένας, ούτε και οι
εχθροί τους, δεν αρνείται, είναι ότι, σε αντίθεση με τις άλλες ηττημένες
πολυεθνικές αυτοκρατορίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ρωσία δεν
κατακερματίστηκε. Διασώθηκε χάρη στην Οκτωβριανή Επανάσταση ως ένα πολυεθνικό
διηπειρωτικό κράτος. Υποτιμούμε μονίμως την έλξη που άσκησε η Σοβιετική Ρωσία
στους απολιτικούς, ή ακόμα και στους δεξιούς πατριώτες Ρώσους, τόσο κατά τη
διάρκεια όσο και μετά το τέλος του Εμφυλίου· αλλιώς πώς εξηγείται η παράξενη
επιστροφή λίγων αλλά σημαντικών Ρώσων εμιγκρέδων, πολιτών και στρατιωτικών, κατά
την περίοδο του Πεντάχρονου Πλάνου;» Είναι λογικό να συμφωνήσει κανείς με την
άποψη ότι η ΕΣΣΔ δεν ήταν δημοκρατική, είναι παράλογο όμως να πιστεύει ότι η
ΕΣΣΔ θα μπορούσε να είναι και δημοκρατική (ή... αναρχική) και πολυεθνική.
Ξεχνάται δηλαδή το γεγονός ότι η (άμεση) δημοκρατία δεν είναι, αντικειμενικά,
συμφέρουσα για κάθε κράτος, ότι δηλαδή μπορεί για κράτη μεγέθους Γαλλίας ή
Ελλάδας να είναι δυνατό και πραγματοποιήσιμο το αίτημα για άμεση δημοκρατία,
ωστόσο για κράτη τύπου Κίνας ή Ρωσσίας, που επιπλέον είχαν αιώνες αυταρχικής
παράδοσης, ήταν αδύνατο να υπάρξει δημοκρατία δίχως διάλυση του κράτους.
Η Ρωσσία λοιπόν ήταν ένα κράτος που λόγω όχι
μόνο της
έκτασής του αλλά και της μακραίωνης και απόλυτα κυρίαρχης σε αυτό
πολιτικής
παράδοσης, του απολυταρχισμού, δεν γινόταν να κυβερνηθεί αλλιώς, δηλαδή
(αμεσο)δημοκρατικά,
παρά εάν διαλυόταν σε διάφορα κράτη και κρατίδια, σε δυτικές αποικίες,
σε Ουκρανίες και φτιαχτές Λευκο-Μωβ-Ροζρωσσίες, σε δεκάδες τουρκικά και
τουρκογενή
σουλτανάτα ή εμιράτα και, τέλος, σε ένα τρισάθλιο ρωσσικό Δουκάτο της
Μοσκοβίας
με όρια ώς τα Ουράλια το πολύ. Είναι πολύ βολικό, από τα γραφεία μας
σήμερα να νομίζουμε ότι η Ρωσσία ως τέτοια (ως απ' αιώνων απολυταρχική και ως
πολυεθνική καταπιεστική αυτοκρατορία) μπορούσε να μετατραπεί δια αγγίγματος του
μαγικού ραβδιού σε άμεση δημοκρατία ή σε αστική δημοκρατία. Μόνο αφελείς μπορούν
να πιστέψουν σε τέτοια δυνατότητα. Όσοι θρηνούν για τις Κροστάνδες τους δεν
αντιλαμβάνονται ότι ένα τέτοιο κράτος δεν θα κρατούσε πολύ ενωμένο εάν κάθε
"κοινότητα", αν ο καθένας έκανε του κεφαλιού του. Είναι βέβαιο λοιπόν ότι αν
κάποιος, καλώς ή κακώς, ήθελε να διατηρήσει τη συνοχή του, αυτό μπορούσε να το
κάνει, καλώς ή κακώς, μόνο με συγκεντρωτικές και αυταρχικές μεθόδους -
αδιάφορο πού θα χάραζε σε κάθε περίπτωση τη
διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε "αναπόδραστο" και "άσκοπο" καταναγκασμό.
Είναι
λάθος επίσης να μην γίνονται αντιληπτές οι αιτίες για τις οποίες έγινε η βίαιη
κολλεκτιβοποίηση επί σταλινισμού. Η συνήθης αποδιδόμενη αιτία, η "βαρβαρότητα
του σταλινισμού και του ολοκληρωτισμού" αγνοεί πολλά πράγματα σχετικά με τις
ιστορικές συνθήκες. "Η ραγδαία εκβιομηχάνιση από τα τέλη της δεκαετίας του 1920
επιχειρήθηκε σε πρώτη γραμμή επειδή αναμενόταν, και δικαιολογημένα, ένας νέος
μεγάλος πόλεμος, στον οποίο η Σοβιετική Ένωση θα βρισκόταν στο έλεος των
βιομηχανικά κατά πολύ υπέρτερων εχθρών της, αν μέσα σε συντομότατο χρονικό
διάστημα δεν κάλυπτε την καθυστέρησή της στον τομέα της βαριάς βιομηχανίας και
της παραγωγής σύγχρονου εξοπλισμού. Όμως η εκβιομηχάνιση δεν σήμαινε απλώς
άρματα μάχης και αεροπλάνα, αλλά και πολυάριθμους ανθρώπους ικανούς να
χειρισθούν μηχανές και σύγχρονες συσκευές γενικά (συμπεριλαμβανομένων όσων
χορήγησαν κατόπιν οι σύμμαχοι στη διάρκεια του πολέμου) - σήμαινε δηλ. σε
τελευταία ανάλυση καταστροφή της προβιομηχανικής κοινότητας του χωριού, στην
οποία ακόμα ζούσε η μεγάλη μάζα του λαού. Έχοντας πλήρη γνώση των βιαιοπραγιών
και των δεινών που συνεπέφεραν όλα αυτά, μπορούμε σήμερα να διαπιστώσουμε
νηφάλια: χωρίς τη βίαιη κολλεκτιβοποίηση και τη ραγδαία εκβιομηχάνιση η
εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία θα είχε κερδίσει τον πόλεμο ενάντια στη Σοβιετική
Ένωση. Οι ηθικολόγοι ας λύσουν, αν μπορούν, αυτόν τον γόρδιο δεσμό. Οι
μπολσεβίκοι ήσαν υποχρεωμένοι να τον κόψουν". "Μπορούμε να ισχυριστούμε πολύ
εύλογα, ότι υπήρχαν περιθώρια για πολύ μικρότερη σκληρότητα στο πρόγραμμα της
ταχείας εκβιομηχάνισης του σοβιετικού κρατικού σχεδιασμού, αλλ' ότι εφόσον η
ΕΣΣΔ ήθελε να φέρει εις πέρας ένα τέτοιο πρόγραμμα, όσο μεγάλη κι αν ήταν η
αυθεντική πίστη εκατομμυρίων ανθρώπων σ' αυτό, δεν μπορούσε να γίνει δίχως ένα
μεγάλο βαθμό εξαναγκασμού, ακόμα κι αν στην εξουσία ήταν κάποιος λιγότερο
ανελέητος και ωμός από τον Στάλιν". Καλώς ή κακώς η ΕΣΣΔ έπρεπε να διανύσει σε
σύντομο διάστημα το δρόμο των αντιπάλων της, προκειμένου να επιβιώσει, εάν της
ξαναεπιτίθονταν.
Επιπλέον η κολλεκτιβοποίηση ήταν αναγκαία: για να διατηρηθεί σε
ύπαρξη το Σοβιετικό κράτος έπρεπε να έχει βαριά βιομηχανία. Για να έχει βαριά
βιομηχανία έπρεπε να υπάρξει εργατικό δυναμικό το οποίο να μεγαλώνει σε αριθμό
(ήταν ελάχιστο στην δεκαετία του 1920) και να πρέπει να εφοδιάζεται με αγροτικά
προϊόντα και τρόφιμα από την ύπαιθρο. Για να υπάρχει ομαλός εφοδιασμός σε
αγροτικά κ.ά. προϊόντα από την ύπαιθρο θα έπρεπε να εξαλειφθεί η μεγάλη αγροτική
ιδιοκτησία των κουλάκων, οι οποίοι ασφαλώς κερδοσκοπούσαν σε καιρούς ελλείψεως
τροφίμων, προκαλώντας έτσι αναστάτωση στην εργατική τάξη και στο οικοδόμημα της
ΕΣΣΔ, διότι κάθε άλλο παρά με κακό μάτι θα έβλεπαν την διάλυση της ΕΣΣΔ. Αν δεν
μπορούσε να εξασφαλιστεί ο ανεφοδιασμός των εργατών στις πόλεις σε σχετικά
χαμηλές τιμές, θα απειλούνταν τα ίδια τα θεμέλια της εξουσίας της ΕΣΣΔ. Οι
κουλάκοι αποτελούσαν το 5% του αγροτικού πληθυσμού, είχαν όμως αρκετές εκτάσεις,
ώστε να επηρεάζουν την οικονομική και πολιτική κατάσταση. Μόνο αυτοί βλάπτονταν
λοιπόν από την κολλεκτιβοποίηση, όχι οι εργάτες ούτε οι φτωχοί και μεσαίοι
αγρότες.
Ωστόσο πολλοί εξέλαβαν τα βάσανα αυτών των... δύστυχων πλούσιων αγροτών ως
βάσανα της ρωσσικής αγροτιάς η οποία καταπιεζόταν από την κολλεκτιβοποίηση. (25/2/2007)
«Η Ρωσική Επανάσταση (...) έφερε τη Ρωσία στην κορυφή διεθνούς
ισχύος και κύρους –πολύ πέρα απ’ οτιδήποτε είχε επιτευχθεί την εποχή των τσάρων·
ο Στάλιν έχει σίγουρα μια θέση στη ρωσική ιστορία ανάλογη μ’ αυτή του Μέγα
Πέτρου. Εκσυγχρόνισε σε μεγάλο βαθμό μια καθυστερημένη χώρα, παρότι όμως τα
επιτεύγματά της υπήρξαν τιτάνια –μεταξύ των οποίων και η ικανότητά της να
νικήσει τη Γερμανία στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- το κόστος τους σε ανθρώπινες ζωές
ήταν τεράστιο, η αδιέξοδη οικονομία της ήταν προορισμένη να μπλοκαριστεί και το
πολιτικό της σύστημα να καταρρεύσει. Σίγουρα, για τους περισσότερους από τους
κατοίκους της που μπορούν να θυμούνται, η παλιά σοβιετική εποχή φαντάζει πολύ
καλύτερη απ’ αυτά που υφίστανται σήμερα οι πρώην σοβιετικοί λαοί, κι αυτό θα
συνεχιστεί για πολύ καιρό». Μπορεί κανείς να το δείξει με στοιχεία: το ποσοστό
της Ρωσσίας στην παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή το 1913 ήταν 4%, ενώ το 1975
ήταν 20%. Η βιομηχανική παραγωγή της Ρωσσίας το 1913 ήταν το 12,5% της παραγωγής
των ΗΠΑ, ενώ το 1975 ήταν πάνω από 80%. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας της
Ρωσσίας το 1913 ήταν το 8% της παραγωγής των ΗΠΑ, ενώ το 1975 ήταν πάνω από 50%.
Η εξόρυξη πετρελαίου της Ρωσσίας ήταν το 1913 το 27% της παραγωγής των ΗΠΑ, ενώ
το 1975 ήταν το 120%. Η παραγωγή ατσαλιού της Ρωσσίας το 1913 ήταν το 15% της
παραγωγής των ΗΠΑ, ενώ το 1975 το 128%. Η παραγωγή λιπασμάτων της Ρωσσίας ήταν
το 1913 το 3% της παραγωγής των ΗΠΑ, ενώ το 1975 ήταν το 125%. Η παραγωγή
τσιμέντου της Ρωσσίας το 1913 ήταν το 13% της παραγωγής των ΗΠΑ, ενώ το 1975
ήταν το 188%. Δύσκολα τέτοια πρόοδος θα κατορθωνόταν με τον Τσαρισμό ή με τους
αφελείς Ρώσσους αναρχικούς.
Χώρια που η
πνευματική-οικονομική-κοινωνική-πολιτική-στρατιωτική επιρροή της ΕΣΣΔ τόσο στην
Ευρώπη όσο και στις άλλες ηπείρους ούτε κατά διάνοια συγκρίνεται με την τσαρική
επιρροή. Ο διεθνισμός της θεωρίας των Ρώσσων κομμουνιστών συντελούσε στην
εξουδετέρωση των εθνικιστικών τάσεων των υποταγμένων στη Ρωσσία-ΕΣΣΔ εθνών,
διότι οι διεθνιστικές και κοσμοπολιτικές θεωρίες πάνε γάντι σε αυτοκρατορικά
έθνη και κράτη τα οποία κυριαρχούν παγκοσμίως.
Ο
Καστοριάδης πιστεύει ότι το κομμουνιστικό καθεστώς της ΕΣΣΔ ήταν «πολύ
καταπιεστικότερο από οποιοδήποτε ταξικό καθεστώς είχε γίνει γνωστό ώς τότε στην
ιστορία» (Καστοριάδης, Οι ομιλίες στην Ελλάδα, σ. 122).
Η «καταπίεση των ρώσων εργατών από την ΕΣΣΔ», την οποία
κατήγγειλαν διάφοροι, μόνο ηθελημένη άγνοια της ιστορίας
δείχνει. Γιατί ο καθένας που έχει ασχοληθεί με το ζήτημα της εκβιομηχάνισης της
Δύσης μπορεί να βεβαιωθεί ότι αυτή έγινε με σκληρή και απάνθρωπη εκμετάλλευση
των εργαζομένων. Η συσσώρευση κεφαλαίου αναγκαστικά απαιτεί θυσίες. Τώρα
αληθεύει είτε ότι δεν έπρεπε να είχε υπάρξει καπιταλισμός και
εκβιομηχάνιση, αλλά να μέναμε στην γεωργική επανάσταση, είτε ότι η σοβιετική
εκβιομηχάνιση ήταν σκληρότερη από την δυτικοευρωπαϊκή. Κι όμως: η
δυτικοευρωπαϊκή εκβιομηχάνιση ήταν πολύ σκληρότερη, με την παιδική εργασία, με
τα «κινέζικα» ωράρια εργασίας (14 ώρες τουλάχιστον, 7 ημέρες την εβδομάδα), επί
100 τουλάχιστον χρόνια, δίχως καμμία κοινωνική πρόνοια και στήριξη. Ορισμένοι μπορεί
αυτά να τα θεωρούν «λεπτομέρειες» μπρος στην «φρίκη της κολλεκτιβοποίησης»,
ωστόσο δεν μπορούν να εξηγήσουν πώς αλλιώς μια χώρα υπανάπτυκτη θα έφτανε σε
30-40 χρόνια να είναι δεύτερη σε βιομηχανική δύναμη χώρα στον κόσμο, δίπλα σε
χώρες που ήταν καπιταλιστικές εδώ και 100-200 χρόνια. Επιπλέον, το
επίπεδο των αγροτών κατά τον Τσαρισμό ήταν άθλιο, πολύ άθλιο ώστε να συγκρίνεται
μαζί του το σοβιετικό επίπεδο.
Πολλοὶ ὑποστήριξαν ὅτι ἐξαιτίας τοῦ κομμουνιστικοῦ συστήματος ἡ Ρωσσία, ἡ ὁποία
ἄλλοτε, ἐπὶ τσαρισμοῦ, ἦταν ὁ σιτοβολῶνας τῆς Εὐρώπης, κατέληξε νὰ μὴ μπορεῖ νὰ
θρέψει τοὺς κατοίκους της οὔτε νὰ διαθέτει σ' αὐτοὺς τὶς ἀπαιτούμενες ποσότητες
δημητριακῶν. Ἀγνοοῦν αὐτὸ ποὺ ἔλεγε ὁ Κροπότκιν στὰ τέλη τοῦ 19ου αἰ., ὅτι
«τὸ
ἕνα τρίτο
τῆς Ρωσσίας πεθαίνει ἀπὸ διφθερίτιδα, τύφο καὶ πείνα»
(Η
τάξη).
Πῶς γίνεται, λοιπόν, ἡ τσαρικὴ Ρωσσία νὰ θεωρεῖται πιὸ εὐημερούσα ἀπὸ την σοβιετικὴ
Ρωσσία, αὐτὸ εἶναι πράγματι παράξενο.(24/2/2007)
Εδώ πρέπει να κάνουμε μια πιο εκτενή αναφορά τόσο στην γενοκτονία των
κουλάκων, η οποία δήθεν έγινε χάριν της κολλεκτιβοποίησης, όσο και στον λιμό που
ξέσπασε, πάλι εξαιτίας της κολλεκτιβοποίησης.
Ο Αμερικανός Κόνκουεστ (R. Conquest, Harvest of Sorrow,
University of Alberta Press, 1986) ισχυριζόταν ότι εκτελέστηκαν
6,5 εκατομμύρια κουλάκοι κατά τη διάρκεια της κολλεκτιβοποίησης
και μάλιστα 3,5 εξ αυτών εκτελέστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στην
πραγματικότητα ο αριθμός αυτός των θυμάτων είναι υπερδιπλάσιος του αριθμού των
εξόριστων κουλάκων, γράφει ο Γερμανός Μέρλ (St. Merl, Wie
viele Opfer fordete die "Liquidierung des Kulaken als Klasse"?, Geschichte
und Gesselschaft 14, 1988). Κατά τη διάρκεια της πιο βίαιης περιόδου της
κολλεκτιβοποίησης, 1930-1, συνολικά εξορίστηκαν 1,804 εκ. περίπου κουλάκοι (μαζί
με τις οικογένειές τους) και το 1932 βρίσκονται
μετεγκατεστημένοι γύρω στα 1,317 εκ. κουλάκοι. Η διαφορά του 0,486 εκ. δεν
οφείλεται κατ' ανάγκη σε εκτελέσεις. Κατά το 1932 0,207 εκ. από τα 1,317 εκ.
κατόρθωσαν να διαφύγουν (Merl, ό.π.). Γύρω στις 100
χιλιάδες πέθαναν καθοδόν, λόγω του λιμού και των επιδημιών, οι οποίες κτυπούσαν
εν γένει την ΕΣΣΔ τότε και οι οποίες εκείνη την εποχή προφανώς θανάτωναν και
τους υπόλοιπους πληθυσμούς της ΕΣΣΔ οι οποίοι δεν είχαν εξοριστεί. Αυτοί οι
θάνατοι επομένως δεν ήταν κατ' ανάγκη σχεδιασμένοι. Έτσι, σε έκθεσή του ένας
σοβιετικός υπεύθυνος στρατοπέδου εργασίας παρατηρεί ότι η θνησιμότητα οφείλεται
σε εγκληματική αμέλεια αναφορικά με τη συγκρότηση των ομάδων των εξόριστων και
σε μη τήρηση των κανονισμών μετακίνησης (Ν. Werth, Goulag:
les vrais chiffres, L' Histoire 169, 1993), τους οποίους προφανώς
είχε θεσπίσει η σοβιετική εξουσία - όχι βέβαια για να εξοντώσει τους εξόριστους.
Σύμφωνα με οδηγίες της σοβιετικής εξουσίας οι κουλάκοι είχαν χωριστεί σε τρεις
ομάδες, από τους οποίους μόνο ορισμένοι εκ της πρώτης ομάδας, η οποία είχε όριο
τις 63 χιλιάδες οικογένειες πανσοβιετικά, όσοι δηλαδή ήταν οργανωτές σαμποτάζ
κ.λπ. μπορούσαν να εκτελεστούν. Για τις άλλες κατηγορίες κουλάκων, την 2
(μέγιστος αριθμός 150 χλδ οικογενειών πανσοβιετικώς) και την 3 (400-800 χλδ
οικογένειες), η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ είχε αποφασίσει το 1930 τη εξορία.
Συνολικά μεταξύ 1932 και 1940 γύρω στους 200 χιλιάδες κουλάκους πέθαναν από
φυσικά αίτια στα σοβιετικά στρατόπεδα εργασίας. Συγκρινόμενος ο αριθμός αυτός
(0,2 εκ.) με τα 20 εκ. νεκρών Σοβιετικών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (αλλά και
με τον συνολικό αριθμό των 120-150 εκ. σοβιετικών πολιτών της εποχής εκείνης)
δίνει μια εικόνα της σοβαρότητας των καταγγελιών για "γενοκτονία λόγω της
σταλινικής κολλεκτιβοποίησης".
Υποστηρίζεται επίσης ότι η κολλεκτιβοποίηση της δεκαετίας του 1930 την οποία
διέταξε ο Στάλιν και το ΚΚΣΕ επέφερε έναν τρομακτικό λιμό, ειδικά στην Ουκρανία,
με αποτέλεσμα να πεθάνουν εκατομμύρια ανθρώπων κατά τα έτη 1932-4. Οι πηγές
αυτού του ισχυρισμοί είναι διάφορες. Πρώτος ανέφερε την "γενοκτονία-λιμό" ένας
Αμερικανός, ο Τ. Γουόκερ, τον Φεβρουάριο του 1935
στην εφημερίδα Chicago American κάνοντας λόγο για 6
εκ. νεκρούς. Ο Γουόκερ υποστήριξε ότι βρισκόταν στην Ουκρανία εκείνη την περίοδο
και ήταν αυτόπτης μάρτυρας. Κατά τον Αμερικανό Λούις Φίσερ
(L. Fischer), δημοσιογράφο που εργαζόταν στη Μόσχα για την εφημερίδα
The Nation εκείνη την εποχή, ένας άλλος Αμερικανός, ο
Λίντσεϊ Πάροτ, ο οποίος βρέθηκε στην Ουκρανία στις αρχές του 1934, δεν
παρατήρησε καμιά από τις επιπτώσεις του λιμού. Στην πραγματικότητα ο Γουόκερ,
κατά τη διάρκεια δίκης εναντίον του στις ΗΠΑ παραδέχθηκε στο δικαστήριο ότι δεν
πάτησε ποτέ το πόδι του στην Ουκρανία. Ο Φίσερ επίσης υποστήριζε ότι ο Γουόκερ
παρέμεινε για πέντε μέρες στη Μόσχα, ότι δεν είχε περάσει μέσω της Ουκρανίας
στην ΕΣΣΔ κι ότι έφυγε μετά προς την Σιβηρία με τον Υπερσιβηρικό
(L. Fischer, Hearst's Russian Famine, The Nation, 13/3/1935). Ότι
ο Γουόκερ ήταν πλαστογράφος αποδεικνύεται εύκολα. Ο Γουόκερ είχε δημοσιεύσει μια
φωτογραφία δύο σκελετωμένων παιδιών, την οποία τοποθετούσε στο έτος 1934, ωστόσο
ο Καναδός Ντ. Τοτλ (Tottle, Fraud, Famine and Fascism, The
Ukranian Genocide Myth from Hitler to Harvard, Progress Books, 1987.
Το βιβλίο βρίσκεται ολόκληρο στη διεύθυνση: http://www.rationalrevolution.net/special/library/tottlefraud.pdf
)
ανακάλυψε πως αυτή υπήρχε ήδη σε μια έκδοση για το λιμό του 1922 στη Ρωσσία. Μια
άλλη φωτογραφία του Γουόκερ αναγνωρίστηκε ότι ανήκε σε στρατιώτη του αυστριακού
ιππικού που στεκόταν δίπλα σ' ένα ψόφιο άλογο, και ότι είχε τραβηχτεί κατά τη
διάρκεια του Α' Παγκοσμίου. Παρόμοια εξαπάτηση διέπρατταν και οι
Ναζί. Στο Muss
Russland hungern? του Γερμανού Άμεντε υπάρχουν φωτογραφίες
σκελετωμένων παιδιών, δήθεν από την Ουκρανία του 1933, οι οποίες ωστόσο έχουν
βρεθεί οι ίδιες σε βιβλία για το λιμό του 1922 στη Ρωσσία. Ο ίδιος ο Άμεντε
συμμετείχε σε εκστρατείες ανθρωπιστικής βοήθειας στη διάρκεια του λιμού του 1922
στη Ρωσσία, οπότε είχε άφθονο φωτογραφικό υλικό. Ο Άμεντε στη
The New York Times το 1934 αναφέρεται σε 7,5 εκ. νεκρούς και ισχυρίζεται
ότι τον Ιούλη πέθαιναν άνθρωποι στους δρόμους του Κιέβου. Μερικές μέρες αργότερα
ο ανταποκριτής της ίδιας εφημερίδας, Χ. Ντένι, γράφει: "ο ανταποκριτής σας ήταν
στο Κίεβο για αρκετές μέρες, τον περασμένο Ιούλη, τότε που υποτίθεται ότι
πέθαιναν οι άνθρωποι, και ούτε στην πόλη ούτε στη γύρω ύπαιθρο υπήρχε λιμός"
προσθέτοντας λίγες εβδομάδες αργότερα "Πουθενά δεν επικρατούσε πείνα. Πουθενά ο
κόσμος δε φοβόταν την πείνα. Υπήρχαν τρόφιμα, ανάμεσα στα άλλα και ψωμί, στις
τοπικές αγορές..". Εξαπάτηση διέπραξαν και οι πρώην
Ουκρανοί συνεργάτες των Ναζί, οι οποίοι μετά τον Β' Π.Π. κατέφυγαν και
έγιναν δεκτοί, ως αντικομμουνιστές, στις ΗΠΑ, στο βιβλίο
Black Deeds of the Kremlin, του 1955. Έτσι
λ.χ. στο βιβλίο αυτό υπάρχει φωτογραφία με τίτλο "μικρός κανίβαλος" (εννοείται
λόγω του σταλινογενούς λιμού), η οποία είναι παρμένη από το περιοδικό
Information, τ. 22, που δημοσιεύθηκε το 1922.
Σε άλλη φωτογραφία τού ίδιου βιβλίου παρουσιάζονται τέσσερις στρατιώτες και ένας
αξιωματικός οι οποίοι έχουν μόλις εκτελέσει κάποιους ανθρώπους. Ποιος είναι ο
τίτλος που δόθηκε από τους Ουκρανούς αντικομμουνιστές στη φωτογραφία αυτήν; "Η
εκτέλεση των κουλάκων". Λεπτομέρεια: οι στρατιώτες φορούν τη στολή του τσαρικού
στρατού. Άλλη λεπτομέρεια είναι πως ένας εκ των συγγραφέων του ουκρανο-αμερικανικού
αυτού βιβλίου, ο Αλεξάντρ Χάι-Χολόφκο διετέλεσε υπουργός Προπαγάνδας στην
φιλοναζιστική κυβέρνηση των Ουκρανών εθνικιστών. Εξαπάτηση επιχειρήθηκε
και μέσω του αμερικανικού κινηματογράφου,
συγκεκριμένα της ταινίας Harvest of Dispair,
του 1983, όπου εμφανίζεται η ουκρανική "γενοκτονία" και ο λιμός "εξαιτίας του
κομμουνισμού" στην ΕΣΣΔ του 1930-4. Στην πραγματικότητα οι δημιουργοί της
ταινίας χρησιμοποίησαν, για να αποδείξουν την "γενοκτονία-λιμό" τόσα πλάνα και
επίκαιρα από την εποχή πριν το 1917, από τις ταινίες Ο τσαρικός λιμός,
του 1922, και Οπλοστάσιο, του 1929, από την πολιορκία του Λένινγκραντ,
ώστε ο υπεύθυνος της ταινίας, Μ. Κάρινικ, δήλωσε, έπειτα από τη γενική
κατακραυγή: "κανένα από τα αποσπάσματα των κινηματογραφημένων αρχείων δεν
χρονολογείται από τον ουκρανικό λιμό και πολύ λίγες φωτογραφίες του 1932-1933
δημοσιεύτηκαν, που να μπορεί να αποδειχθεί η αυθεντικότητά τους. Στο τέλος της
ταινίας, μια δραματική σκηνή με ένα κατισχνο κοριτσάκι, που χρησιμοποιήθηκε
επίσης για το διαφημιστικό υλικό της ταινίας, δε χρονολογείται από το λιμό του
1932-3 (...) είχα παρατηρήσει ότι τέτοιου είδους ανακρίβειες δεν επιτρέπονται,
αλλά δεν θέλησαν να με ακούσουν".
Ο αριθμός των νεκρών από πείνα άλλοτε ανέρχεται σε 6,5 εκ. και άλλοτε σε 10 εκ.
Σε μια εποχή όπου ο συνολικός ουκρανικός πληθυσμός ανερχόταν σε 25 εκ.
κατοίκους. Ο αμερικανός καθηγητής Γ. Ντούσνικ στο Πενήντα χρόνια πριν: το
ολοκαύτωμα από το λιμό στην Ουκρανία, το οποίο εκδόθηκε στις ΗΠΑ (πού αλλού)
στα 1983, για να υπολογίσει τον αριθμό των νεκρών συγκρίνει τις απογραφές του
ουκρανικού πληθυσμού πριν και μετά την κολλεκτιβοποίηση (1926 και 1939)
βασιζόμενος στην μέση πληθυσμιακή αύξηση πριν την κολλεκτιβοποίηση, καταλήγοντας
έτσι στον αριθμό των 7,5 νεκρών. Οι υπολογισμοί αυτοί είναι ανακριβείς, τόσο ως
προς τις απογραφές όσο και ως προς τα ποσοστά πληθυσμιακής αύξησης λόγω των
εμφυλίων πολέμων, του Α' Π.Π., του λιμού μεταξύ 1920-1922, των ελεύθερων
αμβλώσεων κατά τη δεκαετία του 1930, της αλλαγής συνόρων της Ουκρανίας από το
1926 ώς το 1939. Λ.χ. οι Κοζάκοι του Κουμπάν, 2-3 εκ. άνθρωποι είχαν απογραφεί
ως Ουκρανοί το 1926, αλλά καταχωρίστηκαν ως Ρώσσοι στα τέλη της δεκαετίας του
1920. Στις
εθνικές απογραφές πληθυσμών προστίθετο από διάφορους "ερευνητές" μια υποτιθέμενη
αύξηση πληθυσμών χωρίς να ληφθεί υπόψιν η κατάσταση στη χώρα. Κατ' αυτό τον
τρόπο προέκυπταν συμπεράσματα ως προς πόσους ανθρώπους όφειλε να έχει η ΕΣΣΔ και
κάθε σοβιετική δημοκρατία στο τέλος των δεδομένων ετών. Οι άνθρωποι που
"έλειπαν" θεωρήθηκαν ότι έχουν πεθάνει ή ήταν έγκλειστοι λόγω των σταλινικών
διώξεων. Στην πραγματικότητα οι αιτίες του λιμού, ο οποίος κόστισε τη ζωή σε
1-2 εκ. ανθρώπους είναι πρώτον η δολιοφθορά που οι κουλάκοι προξενούσαν στη
γεωργία και την κτηνοτροφία, δολιοφθορά την οποία παραδέχονται όχι μόνο
σοβιετικοί κομμουνιστές, αλλά και ουκρανοί εθνικιστές όπως ο Ι. Μαζέπα
(αναφέρεται, στα 1934, σε "συστηματική παρεμπόδιση των σχεδίων των μπολσεβίκων
για σπορά και συγκομιδή") και ολλανδοί καθηγητές που ταξίδεψαν εκείνη την εποχή
στην Ουκρανία, όπως ο Φ. Σούμαν (στα 1957, όπου αναφέρει πως "η αντίσταση των
κουλάκων έπαιρνε στην αρχή τη μορφή της σφαγής των ζώων, προκειμένου να
αποτραπεί η κολλεκτιβοποίησή τους...ορισμένοι κουλάκοι δολοφόνησαν ανώτερους
υπαλλήλους, πυρπόλησαν τα συνεταιριστικά τους αγροκτήματα και έκαψαν ακόμα και
τη δική τους σοδειά και τους σπόρους τους. Μεγαλύτερος ακόμη αριθμός αρνήθηκε να
σπείρει και να θερίσει, ίσως με την πεποίθηση πως οι αρχές θα έκαναν
παραχωρήσεις και θα τους εξασφάλιζαν έτσι κι αλλιώς τη διατροφή. Ό,τι
επακολούθησε ήταν ο "λιμός" του 1932-1933.."). Δεύτερο αίτιο του λιμού ήταν η
ξηρασία που έπληξε μεγάλα μέρη της Ουκρανίας μεταξύ 1930-1932, την οποία
παραδέχονται ως γεγονός ουκρανοί εθνικιστές όπως ο Μ. Χρουσέφσκι στο Ιστορία
της Ουκρανίας, άνθρωποι που πολέμησαν κατά των κομμουνιστών στον εμφύλιο
ρωσσικό πόλεμο, όπως ο καθηγητής Μ. Φλορίνσκι (το 1930 και το 1931 έντονες
ξηρασίες, ειδικά στην Ουκρανία, επιδείνωσαν την κατάσταση της γεωργίας και
δημιούργησαν καταστάσεις που πλησιάζουν τα όρια του λιμού"), καθηγητές του
Χάρβαρντ, όπως ο Ν. Ριασνόφσκι κ.ά. Τρίτο αίτιο μια επιδημία τύφου στην Ουκρανία
και τον β. Καύκασο, για την οποία ο Χ. Γκαντ, ο οποίος κάνει λόγο για 15 εκ.
νεκρούς από το λιμό, γράφει: "το αποκορύφωμα της επιδημίας τύφου συνέπεσε με το
λιμό... είναι αδύνατο να διακρίνει κανείς ποιο από τα δύο αίτια υπήρξε το πιο
καθοριστικό για τον αριθμό των θυμάτων". Τέταρτο αίτιο είναι η αποδιοργάνωση
λόγω της μεταρρύθμισης της γεωργικής παραγωγής από ιδιωτική σε κολλεκτιβιστική,
λόγω έλλειψης πείρας, αυτοσχεδιασμών, ελλιπούς προετοιμασίας, κ.ά. λόγων.
Αντιλαμβάνεται κανείς ότι η απόδοση ευθυνών αποκλειστικά ή κύρια στο σοβιετικό
καθεστώς για τον λιμό είναι εσφαλμένη αν όχι σκόπιμη, όπως εσφαλμένος ή σκόπιμος
είναι ο διπλασιασμός ή
τριπλασιασμός και τετραπλασιασμός των θυμάτων του λιμού. (7/8/2007)
Άλλο ζήτημα που τίθεται για την σταλινική περίοδο είναι η "μεγάλη εκκαθάριση"
κατά τα έτη 1937-1938. Συνήθως παρουσιάζεται ως αιτία γι' αυτήν η εξάλειψη των
παλαιών μπολσεβίκων που ήταν ανταγωνιστές του Στάλιν, ο οποίος εκκαθαρίζοντάς
τους εδραίωνε την παντοδυναμία του. Επίσης θεωρείται δεδομένη η παράνοια της
εκκαθάρισης και των ανυπόστατο των κατηγοριών για προδοσία εναντίον όσων
καταδικάστηκαν στα έτη αυτά, διότι "δεδηλωμένοι μπολσεβίκοι και μάλιστα παλαιοί
δεν θα προέβαιναν σε αντισοβιετικές ή αντικαθεστωτικές ενέργειες". Το 1917
υπήρχαν 30 χιλιάδες μέλη του μπολσεβικικού κόμματος, το 1921 σχεδόν 0,6 εκ., το
1929 1,5 εκ., το 1932 2,5 εκ. Δεδομένο ήταν λοιπόν ότι στις τάξεις του
μπολσεβικικού κόμματος έμπαιναν και άτομα τα οποία δεν ήταν απαραίτητα
κομμουνιστές, αλλά απλώς είχαν προσελκυστεί από την δύναμη της σοβιετικής
εξουσίας ή ήταν και συνειδητοί αντιμπολσεβίκοι που πίστευαν ότι μέσω της
εγγραφής τους θα προστατεύονταν και θα δρούσαν ανενόχλητοι (βλ. παρακάτω). Από την άλλη το 1934
υπήρχαν 182 χιλιάδες κομματικά μέλη τα οποία είχαν εγγραφεί ώς και το 1920, ενώ
το 1939, μετά την "μεγάλη εκκαθάριση", είχαν απομείνει
129 χιλιάδες εξ αυτών. Άρα η πλειοψηφία των παλαιομπολσεβίκων (το 69%) δεν
εκκαθαρίστηκε κατά τις σταλινικές διώξεις κι επομένως ως κύρια αιτία των διώξεων
δεν πρέπει να θεωρηθεί η φοβία του Στάλιν. Επίσης από τα παραπάνω στοιχεία
προκύπτει ότι η κατηγορία για σταλινική αλλοίωση του λενινισμού (στην οποία
αντιτάχθηκαν ενιαία οι παλαιομπολσεβίκοι και γι' αυτό εκτελέστηκαν-εκτοπίστηκαν) δεν φαίνεται
να ισχύει. Άλλωστε η θέση ότι οι βετεράνοι παλαιομπολσεβίκοι με τη στάση τους
αποδείκνυαν την αντίθεσή τους στην κολλεκτιβοποίηση είναι εσφαλμένη. Έτσι, λ.χ.
οι θέσεις των παλαιομπολσεβίκων βετεράνων Ζηνόβιεφ και Καμένεφ ήταν
αντιδιαμετρικά αντίθετες προς εκείνες των άλλων βετεράνων παλαιομπολσεβίκων
Στάλιν, Κίροφ, Μολότοφ, Καγκάνοβιτς και Ζντάνοφ. Ένα άλλο στοιχείο για το μέγεθος της εκκαθάρισης είναι ο αριθμός των
διαγραφών και ο αριθμός των αποδεκτών ενστάσεων κατά των διαγραφών. Σύμφωνα με
τον ούγγρο Rittersporn (Simplifications
staliniennes et complications sovietiques,
Παρίσι 1988) το 1937-8 έγιναν 278 χιλιάδες διαγραφές, ενώ το 1933
854 χιλιάδες, το 1934 342 χιλιάδες, το 1935 281 χιλιάδες, το 1936 95 χιλιάδες.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Α. Getty (Origins of the Great
Purge, Cambridge 1985) στο διάστημα 11/1936-3/1939 έγιναν λιγότερες
των 180 χιλιάδων διαγραφές. Ώς τον 8/1938 είχαν γίνει από το μπολσεβικικό κόμμα
δεκτές τουλάχιστον το 25% των 154 χιλιάδων ενστάσεων κατά διαγραφών (Getty,
ό.π.). Από την άλλη η ύπαρξη συνωμοτών, οι οποίοι προέρχονταν κυρίως από
τους ηττημένους του ρωσσικού εμφύλιου ή τους μη μπολσεβίκους κομμουνιστές, οι
οποίοι επέλεξαν να διεισδύσουν συνειδητά στο μπολσεβικικό κυβερνόν κόμμα ώστε να
το πολεμήσουν από τα μέσα - αφού άλλα κόμματα απαγορεύονταν να υπάρχουν - δεν
είναι κάτι το απίθανο. Η παραδοχή της ύπαρξης τέτοιων συνωμοτών γίνεται από τους
ίδιους τους συνωμότες και μάλιστα όχι μόνο όσους πιάστηκαν, δικάστηκαν και
εκτελέστηκαν από το σταλινικό καθεστώς αλλά και από όσους έφυγαν εκτός ΕΣΣΔ, στη
Δύση, όπως ο Μπ. Μπαζάνοφ (Bajanov, Avec Staline dans le
Kremlin, Παρίσι 1930), ο οποίος είχε διοριστεί βοηθός του Στάλιν
(γράφει "Οι μπολσεβίκοι καταλαμβάνουν το Κίεβο το 1919.. το να τους φώναζα
κατάμουτρα την απέχθειά μου, δεν θα μου είχε στοιχίσει παρά δέκα σφαίρες στο
κορμί. Πήρα άλλη απόφαση. Για να σώσω την ελίτ της πόλης μου, φόρεσα το
προσωπείο της κομμουνιστικής ιδεολογίας"), ο Γκ. Σολομόν (G.
Solomon, Parmi des maitres rouges, Παρίσι 1930), μέλος του
μπολ. κόμματος από το 1918, ο οποίος υποστηρίζοντας τον αντιλενινιστικό σκοπό της
μη άμεσης πραγμάτωσης του κομμουνισμού στην ΕΣΣΔ γράφει ότι "καταλήξαμε στην
απόφαση να μπούμε στην υπηρεσία των σοβιέτ", ο Ζινόβιεφ (Zinoviev,
Les confessions d' un homme en trop, 1990), ο οποίος ενώ γράφει
"θεωρούσα τον εαυτό μου νεοαναρχικό", λέει πως "δεν είχα πρόθεση να εκφράσω
ανοικτά τις πεποιθήσεις μου. ..Ήθελα να είμαι ένας επαναστάτης που θα αγωνιζόταν
κατά της νέας κοινωνίας. Αποφάσισα λοιπόν να προσποιηθώ για λίγο καιρό και να
κρύψω την πραγματική μου φύση. ... Μελετήσαμε όλες τις δυνατότητες μιας
απόπειρας..". Από την άλλη η ύπαρξη στρατιωτικών οι οποίοι
επεδίωκαν πραξικόπημα ούτε απίθανο φαίνεται (ο νικητής των Γερμανών στον Α' Π.Π.
γάλλος στρατηγός Πεταίν συνεργάστηκε μαζί τους κατά τον Β' Π.Π.) αλλά κι
επιβεβαιώνεται από διάφορες ετερόκλητες πηγές, από τον αμερικανό πρέσβη στην
ΕΣΣΔ J. Davies ώς τροτσκιστές αντισταλινικούς όπως ο
I. Deutscher (Staline, 1973:
"όλες οι μη σταλινικές εκδοχές συμφωνούν σε ένα σημείο: κάποιοι στρατηγοί
σχεδίαζαν πραγματικά πραξικόπημα. Το έκαναν για προσωπικούς λόγους και με δική
τους πρωτοβουλία, χωρίς να έχουν συνεννοηθεί με κάποια ξένη δύναμη")
- κι άλλωστε το παράδειγμα του σοβιετικού στρατηγού Βλάσοφ, ο οποίος παραδόθηκε
το 1942 και συνεργάστηκε έκτοτε με τους Ναζί εισβολείς, ή οι επιτελάρχες
στρατιωτικοί του Κόκκινου Στρατού Τρούχιν, Μαλίσκιν, Ζάκουτνι, Μπλαγκοβεστσένσκι,
Σαποβάλοφ κ.ά. που επίσης συνεργάστηκαν, δείχνουν του λόγου το αληθές.
Ούτε η κατηγορία πως η αιτία των εκκαθαρίσεων βρίσκεται στη ραδιουργία του ίδιου
του Στάλιν, ο οποίος δολοφονώντας τον νο 2 του σταλινικού καθεστώτος, Κίροφ,
βρήκε το άλλοθι που έψαχνε, αφού αντισταλινικοί οι οποίοι είχαν σχηματίσει
αντικαθεστωτικές ομάδες και αργότερα διέφυγαν εκτός της ΕΣΣΔ, όπως ο Τοκάγεφ (Tokaev,
Comrade X, Λονδίνο 1956) βεβαιώνουν ότι η δολοφονία ήταν έργο
αντικαθεστωτικών. Επιπλέον παραγνωρίζεται το γεγονός ότι μη κομμουνιστές
Αμερικάνοι μηχανικοί κ.λπ. οι οποίοι εργάζονταν κατά το 1930 στην ΕΣΣΔ, όπως ο
Littlepage (A la recherche des mines d'or de Siberie,
1928-1937, Παρίσι 1939) και ο J. Scott (Au-dela
de l' Oural, Λωζάνη 1945), αναφέρουν την ύπαρξη οργανωμένου,
ευρέως βιομηχανικού σαμποτάζ στην ΕΣΣΔ. Κατά της υπερβολικής εκκαθάρισης είχε
ταχθεί ο Στάλιν το 3/1937 ("ο απλουστευτικός τρόπος εκτίμησης των ανθρώπων δεν
μπορεί παρά να βλάψει τον αγώνα κατά των πραγματικών τροτσκιστών δολιοφθορέων
και κατασκόπων") και το 11/1938 ("..και η Κεντρική Επιτροπή αποφασίζουν.. την
απαγόρευση στα όργανα του ΛΕΕ και της δικαιοσύνης να πραγματοποιούν κάθε
επιχείρηση μαζικών συλλήψεων και εκτοπισμών"). Ακόμη και αντισταλινικοί όπως ο
Τοκάγεφ γράφουν "Ο φόβος μήπως θεωρηθούν ύποπτοι για έλλειψη επαγρύπνησης
έσπρωχνε φανατικά τοπικά στελέχη να καταγγέλλουν όχι μόνο μπουχαρινικούς, αλλά
... ακόμα και σταλινικούς. Βέβαια δεν είναι απίθανο να σμπρώχτηκαν να ενεργήσουν
έτσι από παράνομους αντιπολιτευομένους!". Οι ομολογίες των καταδικασθέντων
ηγετικών στελεχών θεωρείται ότι αποσπάσθηκαν με βασανιστήρια της σοβιετικής
αστυνομίας. Ωστόσο λ.χ. για τη δίκη του Μπουχάριν τόσο ο τοτινός πρέσβης των ΗΠΑ
(J. Davies, Mission a Moscou, Μοντρεάλ 1944), ο
οποίος παρακολούθησε τη δίκη, όσο και ο Τοκάγεφ βεβαιώνουν αντίστοιχα για το
αληθές και εύλογο των κατηγοριών εναντίον του Μπουχάριν και για την ανυπαρξία
βασανιστηρίων εις βάρος του. Ασφαλώς εδώ δεν κρίνεται αν ήταν σωστή και δίκαιη ή
λανθασμένη και άδικη η αντιμπολσεβικική συνωμοσία και πρακτική των διάφορων
ατόμων και ομάδων στην ΕΣΣΔ του μεσοπολέμου. Ωστόσο η ύπαρξή της δεν μπορεί να
είναι απλώς αποκύημα των σταλινικών μαριονέτων προκειμένου να εξοντωθούν, κατά
το διάστημα 1937-9, δίχως λόγο όσοι δεν ήταν υπάκουοι δούλοι του Στάλιν και του
μπολσεβικικού κόμματος. Δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά. Επίσης είναι γεγονός ότι
δίχως τις εκκαθαρίσεις μη πιστών στο σοβιετικό καθεστώς οι νεκροί σοβιετικοί
στρατιώτες και πολίτες θα ήταν πολύ περισσότεροι κατά τον Β' Π.Π. διότι στις
ηγετικές τάξεις του μπολσεβικικού κόμματος και του Κόκκινου Στρατού θα υπήρχαν
φιλογερμανοί, ηττοπαθείς και φιλόδοξοι.
Πρέπει επίσης να γίνει αναφορά στον αριθμό των κρατούμενων στα Γκουλάγκ. Βέβαια
ο Σολζενίτσιν (ο οποίος το 1975 υποστήριζε νέα εισβολή των ΗΠΑ στο
Βιετνάμ) αναφέρει έως και 60 εκ. θύματα από τις εκτελέσεις και εν γένει από την
παραμονή στα Γκουλάγκ, ενώ ο Κόνκουεστ αναφέρει έως και 12 εκ. δολοφονημένους ή
νεκρούς στα Γκουλάγκ μεταξύ 1939 και 1953, ωστόσο τα μόνα έγκυρα στοιχεία ήλθαν
στο φως από ρώσους και αμερικανούς ιστορικούς μετά το 1991 δείχνουν αριθμούς
πολύ μικρότερους των παραπάνω. Στην έρευνα των Getty, Zemskov
κ.ά. που δημοσιεύτηκε στο
American
Historical Review (οι πίνακες βρίσκονται στη διεύθυνση:
http://www.geocities.com/essd1917/psemata.htm
), το 1939 υπάρχουν 1,317 έγκλειστοι στα Γκουλάγκ, εξ αυτών
0,454 εκ. πολιτικοί κρατούμενοι, και ο μέγιστος αριθμός, το 1953 (λόγω
των
προδοτών που δικάστηκαν μετά τον Β΄ ΠΠ) 1,727 εκ., ενώ ο Κόνκουεστ κάνει
λόγο
για 9 εκ. κρατούμενους. Το ποσοστό των αντιφρονούντων στα Γκουλάγκ
μεταξύ
1934-1953, με την εξαίρεση των μεταπολεμικών ετών 1945-6 κυμαινόταν
μεταξύ
13-35%, συνεπώς οι υπόλοιποι κρατούμενοι ήταν κοινοί εγκληματίες και όχι
αντισταλινικοί ή αντικομμουνιστές. Επίσης ο Κόνκουεστ κάνει λόγο για 2
εκ.
θανάτους για τα έτη 1937-8, ενώ τα σοβιετικά αρχεία κάνουν λόγο για 115
χιλιάδες. Σύμφωνα με το American Historical Review ο συνολικός αριθμός
θανάτων
στα Γκουλάγκ μεταξύ 1934-1953 ήταν 1,053 εκ. Το ποσοστό των θανάτων στα
Γκουλάγκ
σε κάθε έτος μεταξύ 1934-1953 δεν ξεπέρασε (αν εξαιρέσει κανείς τα έτη
1942-3)
το 9% του συνόλου των κρατούμενων. Ακόμη κι αν διπλασιάζονταν, λόγω
σοβιετικής
αμέλειας στην τήρηση των αρχείων, οι νεκροί και οι έγκλειστοι, πάλι
προκύπτει
ότι έχει δημιουργηθεί πολλή φασαρία για το τίποτα.
Οι
στατιστικές του
American
Historical Review
παρουσιάζουν τα εξής. Οι κοινοί εγκληματίες το 1936 έλαβαν καταδίκες μέχρι 5
έτη: 82.4%˙ μεταξύ 5-10 ετών: 17.6%. Δέκα έτη ήταν η μέγιστη ποινή φυλάκισης
πριν από το 1937. Οι πολιτικοί κρατούμενοι που καταδικάστηκαν σε πολιτικά
δικαστήρια της ΕΣΣΔ το 1936 έλαβαν ποινές μέχρι 5 έτη: 44.2%˙ μεταξύ 5-10 ετών
50.7%. Όσον αφορά σε εκείνους που καταδικάστηκαν σε ποινές στα Γκουλάγκ, όπου οι
πιο μακροχρόνιες ποινές εκτίονταν, οι στατιστικές του 1940 δείχνουν ότι εκείνοι
που εξέτιαν μέχρι 5 έτη ήταν 56.8% και εκείνοι μεταξύ 5-10 ετών 42.2%. Μόνο 1%
καταδικάστηκαν σε πάνω από 10 έτη. Για το 1939 έχουμε τις στατιστικές που
προέρχονται από τα σοβιετικά δικαστήρια. Η διασπορά των ετών φυλάκισης είναι η
ακόλουθη: μέχρι 5 έτη: 95.9% από 5-10 έτη: 4% πάνω από 10 έτη: 0,1%. Η
υποτιθέμενη αιωνιότητα των ποινών φυλάκισης στην ΕΣΣΔ ειδικά τα χρόνια εκείνα
είναι μάλλον ένας μύθος.
Επιπλέον ο
αριθμός των κρατούμενων στις σοβιετικές φυλακές και Γκουλάγκ κατά τα έτη εκείνα
κυμαινόταν γύρω στο 2,5% του συνολικού σοβιετικού τοτινού πληθυσμού, το οποίο
συγκρινόμενο με το αντίστοιχο 2,8% του συνολικού αμερικανικού πληθυσμού (5,5 εκ.
φυλακισμένοι στις ΗΠΑ) το 1996 δείχνει, για όσους δεν εμπλέκονται άμεσα ή
καθόλου σε έναν φιλοκομμουνιστικό ή αντικομμουνιστικό αγώνα, ότι μάλλον έχει
δημιουργηθεί πολλή φασαρία για το τίποτα. (19/8/2007).
Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ δεν μπορεί να αποδοθεί στην αδυναμία
πραγμάτωσης της κομμουνιστικής Ουτοπίας και τη σύνεση του καπιταλιστικού
"ρεαλισμού". Η αδυναμία πραγμάτωσης, εδώ και τώρα, της Ουτοπίας δεν συνεπάγεται
κατάρρευση των φορέων της. Εάν αυτό ήταν το ιστορικό κριτήριο, με βάση το οποίο
θα κατέρρεαν οι φορείς των ουτοπικών αντιλήψεων, τότε θα έπρεπε να είχε
εξαφανιστεί ή καταρρεύσει ο Χριστιανισμός επειδή δεν κατάφερε να πραγματώσει την
χριστιανική Ουτοπία της αγάπης προς τον πλησίον στα προηγούμενα 2000 χρόνια -
ωστόσο υπάρχει και είναι κυρίαρχος σχετικά ακόμη. Δεν είναι δηλαδή ειδικά η
ουτοπική οπτική του κομμουνισμού η αιτία της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ.
Είναι προτιμότερο να θεωρήσουμε ότι απλώς η, μόνη της (δίχως
συμμάχους), φτωχότερη και "εκ γενετής" (= κουβαλώντας ως κληρονομιά την
μικρότερη, χρονικά και ποσοτικά, βιομηχανική ανάπτυξη της Τσαρικής Ρωσσίας) πιο
υπανάπτυκτη Ρωσσία-ΕΣΣΔ, έχοντας να διανύσει σε τόσο σύντομο διάστημα (30-40
χρόνια) το δρόμο που διάνυσαν οι Δυτικοί αντίπαλοί της σε 200 χρόνια, ώστε να
εξισωθεί μ' αυτούς, νικήθηκε από τις πλουσιότερες,
αριθμητικά υπέρτερες και παραγωγικότερες Δυτικές
χώρες. Στο κάτω-κάτω, μπορούμε να αμφιβάλλουμε ότι λ.χ. η ελεύθερη οικονομία σ' ένα
πολιτικά ανεξάρτητο Πακιστάν θα υπερφαλάγγιζε ποτέ μια σχεδιασμένη οικονομία σε
μια πολιτικά ανεξάρτητη Γερμανία. Η αθλιότητα των λατινοαμερικανικών,
αφρικανικών και ασιατικών χωρών που ακολουθούν την ελεύθερη οικονομία δείχνει
ότι καθεαυτή η "ελεύθερη οικονομία" δεν είναι το κλειδί για την κατανόηση ειδικά
της αποτυχίας της ΕΣΣΔ.
Είναι λάθος επίσης η άποψη ότι η ΕΣΣΔ κατέρρευσε λόγω της
προηγούμενης κατάρρευσης της σοβιετικής, κρατικά σχεδιαζόμενης, οικονομίας.
Ακριβώς επειδή στην ΕΣΣΔ η οικονομία υποτασσόταν στην πολιτική και στο κράτος κι
όχι το αντίθετο, ήταν ο πολιτικός φορέας αυτός που αρχικά υπέστη ανασφάλεια ή
κλονισμό και τελικά αποσύνθεση και, γι' αυτό, έπειτα προκλήθηκε το οικονομικό
χάος.
Επιπλέον το σοβιετικό-σταλινικό πολιτικό σύστημα ήταν έτσι δομημένο,
ώστε υπήρχαν κάποια όρια στις προσπάθειες μεταρρύθμισής του, τα οποία αν
παραβιαζόταν, θα επερχόταν - και επήλθε - πολιτική κατάρρευση με συνέπεια και
την οικονομική κατάρρευση. Όπως είπαμε παραπάνω, αναγκαστικά ένα κράτος
πολυεθνικό, της έκτασης και της πολιτικής παράδοσης της Ρωσσίας, δεν μπορούσε
παρά να είναι αυταρχικό. Όταν η μεταρρυθμιστική προσπάθεια στο χώρο της
πολιτικής υπερέβη αυτά τα πανάρχαια όρια, αμέσως άρχισαν τάσεις διάλυσης στο
τεράστιο αυτό οικοδόμημα.
Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι αν η μεταρρυθμιστική διαδικασία στη
Σοβιετική Ένωση εγκαινιάσθηκε λόγω αφόρητων εμπραγμάτων πιέσεων ή με μιαν
υποκειμενική απόφαση, η οποία είχε τεράστιες συνέπειες ακριβώς επειδή εξαιτίας
της ιεραρχικής δομής του συστήματος αποφάσεις λαμβανόμενες στην κορυφή
διαπερνούσαν το κοινωνικό σύνολο απ' άκρη σ' άκρη. Πιθανότατα το τέλος του
κομμουνισμού στην ΕΣΣΔ δεν ήταν αποτέλεσμα τέτοιας οικονομικής αναγκαιότητας.
Δηλαδή, μπορεί μεν να ήταν χάλια η οικονομική κατάσταση, αλλά όχι τόσο χάλια
ώστε να έπρεπε να γίνουν άμεσα πολιτικές ή οικονομικές μεταρρυθμίσεις πέρα
από το ανεκτό για την συνοχή της ΕΣΣΔ όριο. (28/12/2006)
Είναι πράγματι
παράδοξο το ειρωνικό επιχείρημα των αναρχικών και των
νεοφιλελεύθερων, ότι εντέλει οι σοβιετικοί κομμουνιστές έφτιαχναν
εργοστάσια και
υποδομή χάριν των σημερινών καπιταλιστών της Ρωσσίας, δηλαδή τζάμπα
θυσίες, είτε
επειδή ήταν εξαρχής ανέφικτο (κατά τους νεοφιλελεύθερους) είτε επειδή η
ΕΣΣΔ παρεκτράπη
προς την «τυραννία» αντί να πορευτεί προς την αναρχία (αναρχικοί).
Καταρχήν,
όπως προείπαμε, είναι απίθανο μια μετατσαρική αστική ή αναρχική Ρωσσία
να
γινόταν Υπερδύναμη. Κατά δεύτερον το επιχείρημα του εξαγιασμού του Τώρα
και της
καταδίκης του Τότε με βάση τα τωρινά κριτήρια είναι εσφαλμένο. Δηλαδή η
Γαλλική Επανάσταση δεν έπρεπε να γίνει, αφού σήμερα η Γαλλία είναι
μια αστική συγκεντρωτική δημοκρατία· επίσης η Επανάσταση του 1821, πάλι
σύμφωνα
με την εσωτερική λογική του άνωθι αντισοβιετικού επιχειρήματος, δεν θα
έπρεπε να
γίνει, επειδή σήμερα οι ελλαδικές πολιτικές ηγεσίες χαριεντίζονται
με τους κεμαλικούς πασάδες. Αν είναι έτσι στις δυο αυτές περιπτώσεις,
τότε
όντως δεν έπρεπε να γίνει ό,τι έγινε τον Οκτώβριο του 1917, γιατί σήμερα
έχει
αποτύχει. Πράγματι εντυπωσιάζει η βαθύτητα της ιστοριογνωσίας και της
απαίτησης
για μελλοντολογικές προβλέψεις, την οποία έχουν οι νεοφιλελεύθεροι και
οι
αναρχικοί. Πάντως, αυτή η ιστοριογνωσία-μελλοντογνωσία θα πρέπει να τους
χρησιμεύει πάρα πολύ, όταν πετάν τις τρομερές τους μολότωφ, αφού χάρη σ’
αυτήν
θα γνωρίζουν ότι ο αγώνας τους δεν πάει χαμένος.
Καλύτερος-Χειρότερος;
Πολλὲς φορὲς τίθεται τὸ θέμα ἐὰν ὁ ὑπαρκτὸς
κομμουνισμὸς τῆς Ἀν. Εὐρώπης ἦταν καλύτερος ἢ χειρότερος ἀπὸ τὴν δυτικὴ
δημοκρατία. Βέβαια, ἕνα τέτοιο ζήτημα εἶναι τεράστιο καὶ ἡ τοποθέτηση σ' αὐτὸ
ἀπαιτεῖ τὴν κατοχὴ ἑνὸς τεράστιου πλήθους δεδομένων γιὰ κάθε εὐρωπαϊκὴ χώρα,
λ.χ. τόσο τὴν Ἰταλία καὶ τὴν Ἀγγλία ὅσο καὶ τὴν Ἑλλάδα, τόσο τὴν Ἀλβανία, ὅσο
καὶ τὴν Ρουμανία, τὴν Οὐγγαρία ἢ τὴν ΕΣΣΔ. Ἡ θέση ποὺ διατυπώνεται ἐδῶ βασίζεται
στὰ ἐμπειρικὰ δεδομένα τῆς Ἑλλάδας, δεχόμαστε ὅμως ὅτι ἀπὸ χώρα σὲ χώρα ἡ
σύγκριση δίνει διαφορετικὰ ἀποτελέσματα. Εἶναι διαφορετικὴ ἡ σύγκριση Ἀλβανίας-Ἀγγλίας
καὶ Ἑλλάδας-ΕΣΣΔ. Ἐπίσης πρέπει νὰ τονιστεῖ ὅτι ἡ περίοδος σύγκρισης 1945-1990
εἶναι ἀρκετὰ μεγάλη καὶ μπορεῖ νὰ ὑποδιαιρεθεῖ, ὁπότε ἴσως προκύπτουν
διαφορετικὰ συμπεράσματα ἀνὰ περίοδο. Μὲ βάση τὰ δεδομένα τῆς Ἑλλάδας ὑποστηρίζω
ὅτι δὲν ὑπῆρχε σημαντικὴ διαφορὰ ἀνάμεσα στὴν Ἑλλάδα καὶ σὲ μιὰ ἀντίστοιχη χώρα
π.χ. Βουλγαρία ἢ Οὐγγαρία.
Γιατί ἰσχυρίζομαι ὅτι εἶναι λανθασμένη ἡ σύγκριση Ἀλβανίας-Ἀγγλίας καὶ Ἑλλάδας-ΕΣΣΔ;
Ὅποιος δὲ βλέπει ὅτι γιὰ προφανεῖς λόγους, που δεν έχουν σχέση με την επιλογή
του πολιτεύματος αλλά με το μέγεθος όσο και την προγενέστερη ιστορία (οικονομική
και όχι μόνο)/εξέλιξη των χωρών αυτών, και συνεπώς είναι άσχετοι με το θέμα ή
παρεμποδίζουν μια σωστότερη σύγκριση, δεν μπορεί να συγκριθεί λ.χ. η ΕΣΣΔ με την
Ελλάδα ούτε η Αγγλία με την Αλβανία, αλλά μόνο χώρες ίσου μεγέθους και
οικονομικής/πολιτικής προγενέστερης ιστορίας, συγκρίνει ανόμοια πράγματα. Το να
συγκριθεί λ.χ. μια χώρα αγροτική με προγενέστερους πολιτικούς θεσμούς που
φτάνουν το πολύ σε κοτζαμπάσηδες και συμμαχίες μεταξύ φαρών, με μια χώρα
εκβιομηχανισμένη εδώ και 2 αιώνες συνιστά ανοησία, όπως και το να συγκρίνεται
μια ημιφεουδαλική χώρα με μια αστική κοινωνία.
Ἔτσι: Ὑπάρχουν πολλὲς ὁμοιότητες μεταξὺ τῶν δυὸ καθεστώτων. Στὴν μετεμφυλιακὴ Ἑλλάδα
ὅσοι ἀντιτίθεντο στὸ καθεστὼς καὶ δὲν ὑπέγραφαν τὶς δηλώσεις φρονημάτων, δὲν
μποροῦσαν νὰ σπουδάσουν καὶ εἶχαν διάφορα προβλήματα στὴν κοινωνικὴ ζωή τους. Τὸ
ἴδιο συνέβαινε καὶ στὰ ἀνατολικὰ καθεστῶτα: ὅσοι ἀποδοκίμαζαν τὸν μαρξισμὸ δὲν
μποροῦσαν νὰ σπουδάσουν καὶ ἐργάζονταν σὲ χειρότερες δουλειές. Μιὰ ἄλλη
ὁμοιότητα ἀφορᾶ τὸ φαινόμενο τῆς μετανάστευσης. Πολλοὶ ἀντικομμουνιστὲς θεωροῦν
ἀπόδειξη γιὰ τὴν ὀρθότητα τοῦ ἀντικομμουνισμοῦ τὸ ὅτι οἱ κάτοικοι τῶν πρῶην
κομμουνιστικῶν κρατῶν κατέληξαν σε σημαντικὸ ποσοστὸ πρόσφυγες, εἰδικὰ στὴν
Ἑλλάδα. Ξεχνοῦν ὅτι καὶ ἡ μὴ κομμουνιστικὴ μετεμφυλιακὴ Ἑλλάδα γνώρισε τὴ
μετανάστευση ἀπὸ τὸ 1950 ὣς τὸ 1970. Ἁπλῶς ὅ,τι ὑπέστη ἡ Ἑλλάδα, τὴν ἐρήμωση/ἀφαίμαξη
τοῦ πληθυσμοῦ,
τὴν ὑπέστη λ.χ. καὶ ἡ Βουλγαρία. Μπορεῖ, λοιπόν, κάποιος νὰ ὑποθέσει ὅτι εἴτε
κομμουνιστικὴ εἴτε καπιταλιστική, ἡ Ἑλλάδα θὰ ὑπέφερε ἀπὸ τὴ μετανάστευση τῶν
Ἑλλήνων. Μιὰ τρίτη ὁμοιότητα ἀφορᾶ στὸν πολυκομματισμό. Στὴν κομμουνιστικὴ
Εὐρώπη ὑπῆρχαν μονοκομματικὰ καθεστῶτα ποὺ λάμβαναν 90% τῶν ψήφων στὶς "ἐκλογές"
τους ἐνῶ ταυτόχρονα ὑπῆρχαν καί, σὲ μερικὲς κομ/κὲς χῶρες, ὁρισμένα νόμιμα
κόμματα-βιτρίνες τὰ ὁποῖα χρησιμοποιοῦνταν εἴτε γιὰ ἐκτόνωση τῆς λαϊκῆς
δυσφορίας εἴτε ἦταν φτιαγμένα ἀπὸ πράκτορες τοῦ καθεστῶτος, καὶ τὰ ὁποῖα
λάμβαναν μηδαμινὰ ποσοστά. Στὴν Ἑλλάδα, χάρη στὰ τερατώδη μὴ ἀναλογικὰ ἐκλογικὰ
συστήματα καθὼς καὶ χάρη στὴν πλύση ἐγκεφάλου τῆς ὑποτιθέμενα "ἐλεύθερης"
ἐκλογῆς (τὰ κυρίαρχα ΜΜΕ διαφημίζουν μόνο ἢ κατὰ βάση τὰ δύο κόμματα),
καταλήγουμε νὰ ὑπάρχουν δύο μεγάλα κόμματα, ποὺ συγκεντρώνουν τὸ 80% τῶν ψήφων
καὶ ποὺ ἔχουν περίπου τὶς ἴδιες ἀπόψεις γιὰ τὰ βασικότερα ζητήματα, μὲ
ἀποτέλεσμα τὸ 80% νὰ φαίνεται ὅτι ψηφίζει ὄχι δύο ἀλλὰ ἕνα κόμμα, ὅπως στὰ
ἀνατολικοευρωπαϊκὰ καθεστῶτα.
Βέβαια, στὴν ἀνατολικὴ Εὐρώπη δὲν ὑπῆρχε ἡ ἐλευθερία τῆς διαδήλωσης ἐνάντια στὸ
καθεστώς. Ἀλλά, πρακτικῶς, τὸ δικαίωμα τῆς διαδήλωσης στὴν μὴ κομμουνιστικὴ
μετεμφυλιακὴ Ἑλλάδα δὲν ἀπέδωσε κάποια ἐπιπλέον δικαιώματα ἀπὸ αὐτὰ ποὺ οἱ
ἐπικυρίαρχοι τῆς Ἑλλάδας παραχωροῦσαν. Ἁπλῶς ἀπορροφῶνται οἱ ἐντάσεις (π.χ. μὲ
βανδαλισμοὺς κατὰ τὶς διαδηλώσεις) καὶ στὴ συνέχεια τίποτε δὲν ἀλλάζει ἐκτὸς ἀπὸ
ὅ,τι καθορίζουν οἱ κρατοῦντες. Τόσο στὴν ἐμμεσοδημοκρατικῆ ὅσο καὶ στὴν ὑπαρκτὴ
κομμουνιστικὴ τάξη πραγμάτων ἀποκλειόταν ἡ ἄμεση δημοκρατία, καὶ πάντα
κυριαρχοῦσε μιὰ ἐλίτ τῶν ἴδιων προσώπων ἢ κλικῶν. Τὸ ὅτι στὴν ἔμμεση
καπιταλιστικὴ δημοκρατία ὑπάρχει θεωρητικὰ ἡ ἐλευθερία τοῦ τύπου δὲν σημαίνει
ὅτι ὑπάρχει ἰσηγορία ἢ ἀκούγονται οἱ φωνὲς τῶν μικρότερων: δίχως οἰκονομικοὺς
πόρους δὲν ὑπάρχει δικαίωμα στὴν ἔκφραση τῆς γνώμης, καὶ τὰ κυρίαρχα ΜΜΕ δὲν
ἔχουν κανένα λόγο νὰ προωθοῦν τὸν πλουραλισμό. Αὐτὸ δὲν εἶναι ἀκριβῶς τὸ ἴδιο μὲ
τὴν μονοκρατορία τῶν κομμουνιστῶν στὴν Ἀν. Εὐρώπη, ἀλλὰ καὶ στὶς δυὸ περιπτώσεις
οἱ πραγματικὰ ἀντίθετες στὸ σύστημα φωνὲς φιμώνονται.
Ἀπὸ τὴν ἄλλη τονίζεται, ὑπὲρ τῶν μὴ κομμουνιστικῶν καθεστώτων, ὅτι ὑπάρχει
ἀνώτερο ἐπίπεδο διαβίωσης σὲ αὐτά, λ.χ. μεγαλύτερη ποικιλία ἐκλογῆς σὲ διάφορα
ἀγαθά ὅπως κέτσαπ ἢ αὐτοκίνητα (ἀνταγωνισμός), ὑψηλότερος μ.ὅ. ζωῆς κ.ο.κ. Γιὰ
τὸ θέμα τοῦ ἀνταγωνισμοῦ, τοῦ οἰκονομικοῦ σχεδιασμοῦ καὶ τῆς δῆθεν προσήλωσης
τοῦ καπιταλισμοῦ σὲ ὀρθολογικὲς οἰκονομικὲς ἀρχές, γίνεται λόγος παρακάτω στὸ
ἄρθρο "Νεοφιλελεύθερα". Πέραν αὐτοῦ πρέπει νὰ τονιστεῖ ὅτι τὸ γεγονὸς ὅτι σὲ
καπιταλιστικὰ εὐρωπαϊκὰ καθεστῶτα τὰ ἄτομα τρῶνε κατὰ μ.ὅ. περισσότερη ποσότητα
κρέατος ἢ ἐπιλέγουν μεταξύ διαφορετικῶν αὐτοκινήτων δὲν καθιστᾶ τὸ ἐπίπεδο
διαβίωσης ἀνώτερο: πράγματι, ἔχει αὐξηθεῖ ἡ κατανάλωση μπιφτεκιοῦ ὅσο ποτὲ
ἄλλοτε, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἔχει αὐξηθεῖ ὅσο ποτὲ ἄλλοτε καὶ ἡ κατανάλωση
ψυχοφαρμάκων. Καὶ εἶναι γεγονὸς ὅτι οἱ Ἰάπωνες ζοῦν περισσότερο ἀπ' ὅ,τι ζοῦσαν
οἱ σοβιετικοὶ πολίτες, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ ὑποστηριχτεῖ ὅτι οἱ Ἰάπωνες δὲν ζοῦν
σὰν ρομποτάκια προορισμένα νὰ δουλεύουν καὶ νὰ κοιμοῦνται, κι ἄρα ζοῦν καλύτερα
ἀπὸ τοὺς σοβιετικούς.
Ἐπιπλέον, εἶναι ἐξαιρετικὰ ἀμφίβολο ἂν ἡ μετεμφυλιακὴ ὀργάνωση τῆς μὴ
κομμουνιστικῆς Ἑλλάδας ἦταν ἀνώτερη αὐτῆς τῆς Βουλγαρίας. Γιὰ παράδειγμα, χάρη
στὸν καπιταλιστικὸ=βασισμένο στὴ μεγιστοποίηση τοῦ κέρδους μετεμφυλιακὸ ἑλληνικὸ
σχεδιασμό (ἀντιπαροχή), ὁ πληθυσμὸς τῆς Ἑλλάδας συγκεντρώθηκε στὴν Ἀθήνα καὶ τὴ
Θεσσαλονίκη (ἡ ἐπαρχία μετανάστευσε καὶ στὸ ἐξωτερικό). Ἡ ζωὴ σὲ μιὰ πόλη 4,5 ἑκ.
εἶναι προφανῶς χαμηλῆς ποιότητας. Ἀντίθετα, σὲ μιὰ φανταστικὴ κομμουνιστικὴ
Ἑλλάδα ἐνδεχομένως νὰ προωθεῖτο ἡ δημιουργία πανελλαδικὰ 10-15 πόλεων μὲ 300-400
χλδ. πληθυσμὸ ἡ καθεμιά. Αὐτὸ εἶναι ὑπόθεση, ὡστόσο οὔτε ἡ Βουλγαρία οὔτε ἡ
Ρουμανία οὔτε ἡ Γιουγκοσλαβία οὔτε ἡ Πολωνία οὔτε ἡ Οὐγγαρία συγκέντρωσαν τὸν
μισὸ πληθυσμό τους στὶς πρωτεύουσές τους.
Μπορεῖ κανεὶς νὰ ἐπικαλεστεῖ τὸ 1989 ὥστε νὰ θεωρήσει ὅτι ἡ Ἑλλάδα ἦταν τυχερὴ
ποὺ ἔπεσε στὴν πλευρὰ τῶν νικητῶν. Εἶναι γεγονὸς ὅτι δὲν θὰ κατέρρεε τόσο ἡ
κοινωνία καὶ ἡ οἰκονομία, ἀλλὰ εἶναι ἐπίσης γεγονὸς ὅτι μεταξὺ 1945-1989 ἡ
Ἑλλάδα γνώρισε τεράστια οἰκονομικὴ διαφθορὰ (πιθανὸν ἰσόποση μιᾶς κομμουνιστικῆς),
ὑπέστη μιὰ στρατιωτικὴ ἥττα (στὴν Κύπρο) καὶ ἕναν πολιτικὸ βιασμό (1949-1974).
Ἐπίσης οἱ πλούσιοι ἔγιναν πλουσιότεροι καὶ οἱ φτωχοὶ φτωχότεροι, ἡ ἀνισότητα
δηλαδὴ κυριαρχοῦσε καὶ διευρυνόταν, ὅπως εἶναι τὸ φυσιολογικὸ σὲ καπιταλιστικὰ
οἰκονομικὰ συστήματα. Τὸ τίμημα, μὲ ἄλλα λόγια, δὲν εἶναι τόσο μικρὸ ὥστε δίχως
δεύτερη κουβέντα -σὰν νὰ ἤμασταν Ἰταλία ἢ Γαλλία- νὰ θεωρήσουμε ὅτι ἡ τύχη μας
ἦταν ἡ πλέον εὐνοϊκή, ὅταν ζυγίζουμε τὰ θετικὰ καὶ τὰ ἀρνητικά.
Τὰ παραπάνω δὲν σημαίνουν ὅτι τὰ δύο καθεστῶτα γιὰ τὴν Ἑλλάδα θὰ ἦταν ἀκριβῶς τὸ
ἴδιο. Ὡστόσο πρέπει νὰ ἀναρωτηθοῦμε ἂν σὲ μιὰ κομμουνιστικὴ μετεμφυλιακὴ Ἑλλάδα
θὰ κυριαρχοῦσε ὁ "λαὸς" ἢ ἕνας Γεώργιος Παπαδόπουλος ὁ ὁποῖος θὰ δήλωνε πίστη στὸν
σοσιαλισμὸ καὶ στὴν ὑπεράσπιστη τῆς "λαοκρατίας". (21/10/2009).
Ὑπάρχει, φυσικά, ἡ ἔνσταση ὅτι ἦταν καλύτερα γιὰ τὴν Ἑλλάδα τὸ ὅτι αὐτὴ βρέθηκε
τὸ 1989 στὸ στρατόπεδο τῶν νικητῶν κι ὄχι τῶν ἡττημένων-διαλυμένων. Ὡστόσο,
εἶναι γεγονὸς ὅτι ἐξαιτίας τῆς κατάρρευσης τῆς ΕΣΣΔ ἦταν ἡ Ἑλλάδα αὐτὴ ποὺ
ζημιώθηκε περισσότερο (ἢ μόνο) ἀπὸ ὅλα τὰ νατοϊκὰ κράτη (μετανάστευση, πόλεμοι
στὴν περιοχή της κ.λπ.). Ἐπίσης ἦταν γεγονός ὅτι ἐπειδή, μεταξὺ 1952-1989,
Ἑλλάδα καὶ Τουρκία βρίσκονταν στὸ ἴδιο στρατόπεδο συμμαχιῶν, τὰ συμφέροντα τῆς
πρώτης ἔπρεπε νὰ ὑποτάσσονται στὰ συμφέροντα τῆς δεύτερης, ἡ ὁποία ἀξιολογεῖτο
ἀπὸ τὶς ΗΠΑ ὡς σημαντικότερη σύμμαχος. Ἔτσι, λόγω τῆς συμμετοχῆς μας στὸ δυτικὸ
στρατόπεδο μπορεῖ νὰ ἀποφύγαμε, ὡς Ἑλλάδα, τὸ νὰ βρεθοῦμε στὰ 1991 στὴν πλευρὰ
τῶν ἡττημένων, ὡστόσο τὸ τίμημα γι' αὐτὸ ἦταν ἀφενὸς ὣς τὸ 1989 νὰ ὑποτάσσουμε
τὸ ἑλληνικὸ συμφέρον στὸ τουρκικό, ὥστε νὰ μὴν δημιουργοῦνται προστριβὲς καὶ
ρήξη στὸ ΝΑΤΟ, ἀφετέρου μετὰ τὸ 1989 ἤμασταν καὶ παραμένουμε ἡ μόνη νατοϊκὴ χώρα
ποὺ ὑφίσταται τὴν λαθρομετανάστευση καὶ τὴν ἀμφισβήτηση τῶν συνόρων της. Κι
ἔχουμε ἀναφερθεῖ στὴν ἀλλοπρόσαλλη κοινωνικὴ-οἰκονομικὴ ἐσωτερικὴ πολιτικὴ τῶν
φιλοδυτικῶν κομμάτων μεταξὺ 1946-1989. Συνεπῶς: ἂν ἡ ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα "ποῦ
συνέφερε, κρίνοντας ἐκ τῶν ὑστέρων, νὰ ἐνταχθεῖ
μεταπολεμικὰ ἡ Ἑλλάδα;" εἶναι "ἡ Δύση", αὐτὴ ἡ
ἀπάντηση διόλου δὲν συνιστᾶ λόγο δικαίωσης καὶ πανηγυρισμῶν γιὰ τοὺς Δεξιοὺς (λαϊκοὺς
καὶ φιλελεύθερους) ἢ τοὺς ἀνανήψαντες Ἀριστερούς, γιατὶ τὸ κόστος ἦταν πολὺ
μεγάλο καὶ τὸ κέρδος μικρὸ ἢ ὁριακό. Κι ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶναι μικρό, ἡ κατάφαση στὸν
δυτικοευρωπαϊκὸ προσανατολισμὸ δὲν μπορεῖ νὰ προκαλεῖ εὐφορία ἀλλὰ πάντα γίνεται
ἀποδεκτὴ μὲ βαριὰ καρδιά. (21/12/2009)
