Η Κοινωνία, το Άτομο και το Κακό (συναπάντημα) - Point of view

Εν τάχει

Η Κοινωνία, το Άτομο και το Κακό (συναπάντημα)





Μπορεί ένας καλός, δίκαιος,  άνθρωπος να ζήσει μια καλή ζωή μέσα σε έναν κόσμο κακών και άδικων ανθρώπων;

Τα ερωτήματα αυτά έχουν τεθεί από τον καιρό του Πλάτωνα και έκτοτε γίνεται συνεχώς προσπάθεια να αποδειχθεί ότι η καλοσύνη, δικαιοσύνη κ.λπ. δεν είναι μόνο ηθικά ανώτερη αλλά και χρήσιμη. Ακριβώς το παράδειγμα της Πολιτείας όπου στο τέλος της ο άδικος εμφανίζεται όχι απλώς να εξοντώνεται από τους δίκαιους (παρά την άποψη, στην αρχή της Πολιτείας, ότι ο δίκαιος δεν εξοντώνει ούτε βλάπτει κανέναν), οι οποίοι αντιδρούν, αλλά και κολάζεται μετά το θάνατο, δείχνει την αδυναμία αρνητικής πειστικής απάντησης στο ερώτημα: “γιατί να μην είμαι κακός, άδικος κ.λπ., αν μπορώ να είμαι δίχως να με βλάψουν ή δίχως να το αντιλαμβάνονται;” δίχως την προσφυγή στη μεταφυσική. Ένας νεωτερικός, μη μεταφυσικός τρόπος είναι να αποδειχθεί ότι συμφέρει κάποιον να είναι ηθικός, γιατί εξυπηρετείται το ορθολογιστικό, μακροπρόθεσμο συμφέρον του, αφού οι συναλλασσόμενοι μαζί του μη υφιστάμενοι κάποια αδικία εκ μέρους του δε θα τον βλάψουν. Ούτε κι αυτή η απόδειξη πείθει. Χώρια που το “ορθολογικό” συμφέρον γίνεται αντιληπτό εντελώς διαφορετικά από διαφορετικούς ανθρώπους, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό γιατί λ.χ. το άτομο θα πρέπει, στη βάση του εγωιστικού-ορθολογικού υπολογισμού να παραιτηθεί από το βραχυπρόθεσμο (σύντομα επιτυγχανόμενο ή μέσω επιτυχούς εξαπάτησης) ατομικό συμφέρον για χάρη του μακροπρόθεσμου κοινωνικού συμφέροντος, όταν το τελευταίο ξεπερνά χρονικώς τα όρια της ενεργής ζωής του ατόμου.
Η σχέση της ηθικής και της καλοσύνης με τη χρησιμότητα είναι πράγματι οδυνηρή. Γιατί πρέπει να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αν η ηθική είναι ή πρέπει να είναι πρακτικώς χρήσιμη ή αν (πρέπει να) είναι πρακτικώς άχρηστη. Αν η καλοσύνη ή η ηθική (πρέπει να) είναι πρακτικώς χρήσιμη, τότε εμμέσως ως στόχος του ατόμου τίθεται όχι η καλοσύνη, αλλά η πρακτική ωφέλεια. Αλλά τότε ορισμένοι άνθρωποι μπορούν να ισχυριστούν ότι βρήκαν έναν άλλον δρόμο για την πρακτική ωφέλεια, διαφορετικό και αντίθετο από αυτόν της ηθικής ή της καλοσύνης. Αν η καλοσύνη ή η ηθική δεν (πρέπει να) είναι πρακτικώς χρήσιμη ή, πιο συγκεκριμένα, οφείλει να αδιαφορεί για την πρακτική χρησιμότητα, τότε είτε ενυπάρχει στην καλοσύνη κάποια κρυφή, αντιληπτή μόνον από τον καλό/δίκαιο, χρησιμότητα και ψυχική ωφέλεια η οποία επισκιάζει το γεγονός ότι ο καλός είναι καταδικασμένος να δυστυχεί κοινωνικά, είτε δεν υπάρχει καμμία πραγματική εσωτερική-κρυφή ψυχική υπέρτερη ωφέλεια και η επιλογή υπέρ της καλοσύνης οδηγεί αποκλειστικά στην κοινωνική υποταγή.
porta aurea

Pages