Ιδέες και η υπόστασή τους.
Συχνά δίνεται η εντύπωση ότι οι ιδέες καθοδηγούν τους ανθρώπους, ότι είναι ένα είδος οντοτήτων που δρουν εκτός των ανθρώπων και τους επηρεάζουν. Κάτι τέτοιο φαίνεται να ισχύει λιγότερο από ό,τι νομίζεται. Γιατί βλέπουμε τους ανθρώπους που ανήκουν σε αντίπαλες ιδεολογικές παρατάξεις να συμφωνούν πάνω στην αλήθεια μιας πρότασης και μιας ιδέας. Για παράδειγμα τόσο ο άθεος όσο και ο πιστός δέχονται ότι ο Χριστιανισμός βασίζεται σε θαύματα. Ωστόσο ο άθεος το εκλαμβάνει αρνητικά ενώ ο πιστός θετικά. Εδώ το βασικό είναι πώς χρησιμοποιείται και ερμηνεύεται μια ιδέα, όχι τι λέει αυτή καθεαυτή η ιδέα. Η ίδια ιδέα χρησιμοποιείται πολύ καλά από τον καθένα κι από τον αντίπαλό του. Έτσι, οι ιδέες κατά κύριο λόγο χρησιμεύουν ως όπλα στην φιλοσοφική πολεμική της εκάστοτε παράταξης και συνεπώς χρησιμοποιούνται και δεν επηρεάζει «εξωτερικά» αυτήν. Γι’ αυτούς τους λόγους συμβαίνει συχνά μια ιδεολογική παράταξη να οικειοποιείται ορισμένες ιδέες της αντίπαλής της παράταξης και ύστερα να τις προσαρμόζει στη δική της κοσμοθεώρηση.
Είναι οι ιδέες αντανάκλαση;
Οι ιδέες ως έννοιες αναγκαστικά είναι παράγωγα του ανθρώπου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν υπάρχουν ιδέες αλλά άνθρωποι οι οποίοι δημιουργούν τις ιδέες. Οι ιδέες όμως, εάν είναι έτσι, δεν μπορούν να είναι αντανάκλαση της κοινωνικής πραγματικότητας. Το γεγονός ότι οι ιδέες μεθερμηνεύονται και επαναχρησιμοποιούνται από διαφορετικούς ανθρώπους σε διαφορετικές εποχές δείχνει ότι δεν είναι αντανάκλαση της (μίας) πραγματικότητας ή εποχής· γιατί ήδη χρησιμοποιήθηκαν και διακηρύχθηκαν σε δύο ή περισσότερες διαφορετικές εποχές. Αλλά το ίδιο αποδεικνύει και ότι οι ίδιοι άνθρωποι αλλάζουν τις ιδέες τους υιοθετώντας άλλες. «Οι οπαδοί της θεωρίας ότι οι ιδέες αποτελούν αντανάκλαση σφάλλουν όταν π.χ. ισχυρίζονται πως ο υλισμός και ο εμπειρισμός παντού και πάντα συνδέονται με «προοδευτικές» κοινωνικές τάσεις, ενώ ο ιδεαλισμός και η νοησιαρχία με «αντιδραστικές». Ήδη η μακραίωνη συμμαχία εμπειρισμού και φιντεϊσμού ή η διαμόρφωση ενός συντηρητικού ιστορισμού και κοινωνιολογισμού μέσα στην πάλη εναντίον του δήθεν αφηρημένου-νοησιαρχικού επαναστατικού Λόγου δείχνουν πόσο αβάσιμο είναι ένα τέτοιο σχήμα σύλληψης της ιστορίας των ιδεών». Εάν οι ιδέες ήταν αυτόνομα μεγέθη και όχι όπλα συγκεκριμένων ανθρώπων, οι οποίοι τις μεθερμήνευαν όπως ήθελαν αυτοί σε κάθε εποχή, τότε πράγματι θα ήταν κι αντανάκλαση της πραγματικότητας.
