Ο οισοφάγος Barrett (Barrett's oesophagus) είναι μια προκαρκινική κατάσταση του βλεννογόνου του οισοφάγου. Ουσιαστικά πρόκειται για μία μεταπλασία (αντικατάσταση) του πλακώδους φυσιολογικού επιθηλίου που καλύπτει το εσωτερικό τοίχωμα του οισοφάγου με κυλινδρικό επιθήλιο που μοιάζει με αυτό που καλύπτει το εσωτερικό του εντέρου, σαν μία απάντηση στην μακροχρόνια έκθεση του οισοφάγου στο γαστρικό οξύ που παλινδρομεί από το στομάχι στον οισοφάγο (γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση).
Η μεταπλασία συνήθως αρχίζει στην γαστροοισοφαγική συμβολή (σημείο όπου ενώνεται ο οισοφάγος με τον στόμαχο) και επεκτείνεται κεντρικά για τουλάχιστον 3 εκατοστά. Συνήθως χρειάζονται τουλάχιστον πέντε χρόνια συνεχούς ερεθισμού του οισοφαγικού βλεννογόνου από τα υδροχλωρικά και χολικά υγρά του στομάχου για να επιτευχτεί αυτή η μετάπλαση του επιθηλίου. Αλλά όταν αυτή εγκατασταθεί, αποτελεί μία μη αναστρέψιμη κατάσταση η οποία μπορεί να εξελιχθεί μετά από αρκετά χρόνια, ακόμα και σε αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου.
Περίπου το 13% των Καυκάσιων ανδρών {η νόσος εμφανίζεται κυρίως σε άνδρες (αναλογία ανδρών προς γυναίκες 10 προς 1)} άνω των 50 ετών, οι οποίοι έχουν χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, θα αναπτύξει οισοφάγο Barrett. Η μέση ηλικία των ασθενών κατά την διάγνωση κυμαίνεται από 55 έως 65 έτη. Η επίπτωση ποικίλλει στις διάφορες ηλικίες. Είναι πολύ χαμηλή στην παιδική ηλικία (σχεδόν 0% στην πρώιμη παιδική ηλικία) και αυξάνεται προοδευτικά φθάνοντας το 1% όλων των ασθενών που υποβάλλονται σε ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού στην ηλικία των 60 ετών. Η μέγιστη επίπτωση έχει περιγραφεί στην ηλικία μεταξύ 40 και 49 ετών.
Οι πάσχοντες από οισοφάγο Barrett έχουν 30 έως 125 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν αδενοκαρκίνωμα (καρκίνο του οισοφάγου), από ότι ο γενικός πληθυσμός.
Η εξέλιξη σε καρκίνο του οισοφάγου γίνεται σταδιακά ακολουθώντας τα παρακάτω στάδια:
* Στάδιο εντερικής μεταπλασίας (IM): Τα κύτταρα του οισοφαγικού επιθηλίου έχουν αρχίσει να αλλάζουν γενετικά, το επιθήλιο παίρνει το κόκκινο χρώμα του εντερικού επιθηλίου αντί του κανονικού και υγιές ροζ του επιθηλίου του οισοφάγου. Σε αυτό το στάδιο έχει εμφανιστεί ο οισοφάγος Barrett, αλλά δεν έχει αναπτυχθεί δυσπλασία, η οποία εμφανίζεται στο επόμενο στάδιο.
* Χαμηλού βαθμού δυσπλασία (LGD IM): Λιγότερο από το 50% των μη φυσιολογικών κύτταρων έχουν αρχίσει να αλλάζουν σε μέγεθος, σχήμα και οργάνωση και μπορεί να εμφανίζουν αύξηση του ρυθμού ανάπτυξής τους. Τα κύτταρα αυτά παραμένουν εντός του επιθηλίου του οισοφάγου και δεν εισδύουν στα βαθύτερα στρώματα του οισοφάγου.
* Υψηλού βαθμού δυσπλασία (HGD IM): Όπως και στην χαμηλού βαθμού δυσπλασία, τα μη φυσιολογικά κύτταρα να παραμένουν εντός του επιθηλίου του οισοφάγου, αλλά περισσότερα από το 50% των κυττάρων αυτών επιδεικνύουν, μεγαλύτερη αύξηση ανωμαλιών του ρυθμού ανάπτυξης, του μεγέθους και της οργάνωσης.
* Αδενοκαρκινώματος (καρκίνου του οισοφάγου): Τα ανώμαλα κύτταρα έχουν πλέον ταχεία και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη. Τα κύτταρα αυτά εισβάλλουν και στα βαθύτερα στρώματα του οισοφάγου και μπορεί να εξαπλωθούν πέρα από αυτόν. Αυτά τα κύτταρα μπορούν να εξελιχθούν σε κακοήθεις όγκους.
Διάγνωση του οισοφάγου Barrett:
Οισοφάγος BarrettΗ διάγνωση της νόσου γίνεται κατά την διάρκεια της ενδοσκόπησης (οισοφαγογαστροδωδεκαδακτυλοσκόπηση) του ανώτερου γαστρεντερικού συστήματος οπτικά (στην διπλανή εικόνα όπως φαίνεται από το ενδοσκόπιο: ο οισοφάγος Barrett εμφανίζεται ως κόκκινο χρώμα-ιστών, σε σύγκριση με το φυσιολογικό ροζ χρώμα του οισοφαγικού επιθήλιου) και επιβεβαιώνεται με την βιοψία του πάσχοντος ιστού, κατά την οποία επιβεβαιώνεται η διάγνωση και καθορίζεται το στάδιο του οισοφάγου Barrett.
Με την διάγνωση της νόσου, ο ασθενής τίθεται σε θεραπεία και υποβάλλεται σε ένα δια βίου πρόγραμμα παρακολούθησης της εξέλιξης της νόσου με ενδοσκόπηση και βιοψίες. Ανάλογα με το αρχικό στάδιο του οισοφάγου Barrett, οι ενδοσκοπήσεις επαναλαμβάνονται μέχρι και κάθε 3-6 μήνες, ή πιο σπάνια, μέχρι κάθε 3 χρόνια. Περισσότερο εντατική προσέγγιση πρέπει να εφαρμόζεται σε νεαρούς ασθενείς με εκτεταμένη μεταπλασία και σε καπνιστές.
Θεραπεία του οισοφάγου Barrett:
Η οισοφαγίτιδα που συνοδεύει τον οισοφάγο Barrett, μπορεί εύκολα να ιαθεί με την χρήση αναστολέων της αντλίας πρωτονίων. Εν τούτοις η θεραπεία δεν εξαλείφει τον οισοφάγο Barrett αφού νησίδες μεταπλαστικού επιθηλίου μπορεί να παραμείνουν κάτω από το πλακώδες επιθήλιο. Επεισόδια παλινδρόμησης οξέος μπορεί να βοηθούν τις διαδικασίες εξέλιξης προς δυσπλασία και καρκίνο.
Μέχρι τώρα, ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης της νόσου ήταν η χρόνια παρακολούθηση του μεταπλαστικού εντερικού επιθηλίου με γαστροσκοπήσεις και βιοψίες και η χειρουργική αφαίρεση του σε περίπτωση εμφάνισης βαριάς δυσπλασίας με εκτομή του οισοφάγου (οισοφαγεκτομή) για να αποφευχθεί η εξέλιξη σε καρκίνο του οισοφάγου.
Σήμερα αρκετές ενδοσκοπικές θεραπείες είναι διαθέσιμες για τη θεραπεία της σοβαρής δυσπλασίας και του καρκίνου. Κατά τη διάρκεια αυτών των θεραπειών, καταστρέφεται το μεταπλαστικό επιθήλιο με στόχο την ανάπτυξη φυσιολογικού επιθηλίου. Οι ενδοσκοπικές θεραπείες διενεργούνται μόνο σε ειδικά κέντρα από ιατρούς με εμπειρία σε αυτές τις διαδικασίες.
Ενδοσκοπική βλεννογονεκτομή:
Η ενδοσκοπική βλεννογονεκτομή {(Endoscopic mucosal resection (EMR)} αποτελεί μια υποσχόμενη μέθοδο αντιμετώπισης ασθενών με πρώιμο καρκίνωμα ή υψηλόβαθμη δυσπλασία αφού μπορεί να αφαιρέσει ολόκληρες περιοχές με νεοπλασματικό ιστό. Οι επιπλοκές της ενδοσκοπική βλεννογονεκτομής μπορεί να περιλαμβάνουν αιμορραγία ή ρήξη του οισοφάγου. Η ενδοσκοπική βλεννογονεκτομή χρησιμοποιείται μερικές φορές σε συνδυασμό με φωτοδυναμική θεραπεία.
Φωτοδυναμική θεραπεία:
Η φωτοδυναμική θεραπεία {Photodynamic therapy (PDT)} που έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε ασθενείς με υψηλόβαθμη δυσπλασία, χρησιμοποιεί την ουσία Porfimer sodium, η οποία μετά την χορήγηση της, ενεργοποιείται με την βοήθεια των λέιζερ και καταστρέφει το δυσπλαστικό επιθήλιο.
Θεραπεία με ραδιοκύματα:
Σήμερα, μας δίνεται η δυνατότητα μιας νέας εναλλακτικής θεραπείας του οισοφάγου Barrett, ενδοσκοπικής και όχι χειρουργικής, που εγγυάται καλύτερα αποτελέσματα και με λιγότερες πιθανότητες επιπλοκών λόγω του ελαχίστου επεμβατικού χαρακτήρα της.
Η νέα αυτή θεραπευτική τεχνική ονομάζεται HALO και γίνεται με τη βοήθεια μίας απλής γαστροσκόπησης.Θεραπεία με ραδιοκύματα (HALO)
Κατά τη διάρκεια της ενδοσκόπησης, η οποία γίνεται με αναισθησία, αφαιρείται με τη βοήθεια ενός καθετήρα ραδιοσυχνότητας το επιθήλιο Barrett από τον οισοφάγο, αφήνοντας τον υποβλεννογόνιο χιτώνα του οισοφαγικού σώματος ανέπαφο και ικανό να αναγεννήσει νέο φυσιολογικό οισοφαγικό επιθήλιο. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιεί την τεχνολογία των μικροκυμάτων, κατά την οποία μια πηγή ενέργειας παράγει και διοχετεύει μέσω διπολικού ηλεκτροδίου, ραδιοσυχνότητα υψηλής τάσης (10 - 12 j/cm2) αναπτύσσοντας έτσι υψηλές θερμοκρασίες για πολύ μικρό χρονικό διάστημα (< 1 δευτ.) πάνω από την περιοχή του εντερικού επιθηλίου, καταστρέφοντας έτσι μόνο τον επιφανειακό χιτώνα του οισοφαγικού σώματος (< 1 mm) χωρίς να προκαλεί βλάβες στα υποκείμενα στρώματα.
Οι καθετήρες ραδιοσυχνότητας οι οποίοι χρησιμοποιούνται είναι δύο ειδών. Ο HALO 360 και ο HALO 90 και εισάγονται στον οισοφάγο με τη βοήθεια ενός σύρματος οδηγού το οποίο έχει τοποθετηθεί στον οισοφάγο διαμέσου του καναλιού εργασίας ενός κοινού ενδοσκοπίου.
O HALO 360 καθετήρας έχει τη δυνατότητα εκπομπής της ραδιοσυχνότητας κυκλοτερώς στο οισοφαγικό τοίχωμα, σε ακτίνα δηλαδή 360 μοιρών και έκταση 3 εκατοστών ανά κύκλο θεραπείας και ο HALO 90 μικρότερος από τον πρώτο, έχει την ικανότητα να εκπέμπει τη ραδιοσυχνότητα σε πιο μικρές και πιο στοχευόμενες περιοχές, συμπληρώνοντας και ολοκληρώνοντας έτσι τη θεραπευτική λειτουργία του πρώτου εάν και εφόσον αυτό χρειάζεται.
Ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει πόνο και δυσκαταποσία μετά την επέμβαση, η οποία συνήθως διαρκεί 4 με 7 ημέρες και αντιμετωπίζεται με παυσίπονα και αναστολείς της έκκρισης των υδροχλωρικών οξέων με πολύ καλά αποτελέσματα ενώ πιο σπάνια μπορεί να εμφανιστεί στένωση του οισοφάγου.
Μετά από 2 μήνες επαναλαμβάνεται μια απλή γαστροσκόπηση και ενδοσκοπικά ελέγχεται η περιοχή όπου υπήρχε το επιθήλιο Barrett. Αν υπάρξει ενδοσκοπική υπόνοια υπολειμματικής νόσου η θεραπεία επαναλαμβάνεται χρησιμοποιώντας το HALO 90 για πιο στοχευόμενη συμπληρωματική θεραπεία.
Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η περαιτέρω ανάπτυξη του υγιούς ιστού πραγματοποιείται εντός ενός μηνός από την θεραπεία και ότι πάνω από το 70% των ασθενών έχουν θεραπευτεί εντελώς μετά από 1 ή 2 συνεδρίες θεραπείας μετά το πρώτο έτος παρακολούθησης.
Έρευνες των τελευταίων ετών σε μεγάλα ερευνητικά κέντρα της Αμερικής και της Ευρώπης έχουν πιστοποιήσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της τεχνικής αυτής, η οποία λόγω του ελάχιστου επεμβατικού χαρακτήρα της και των εξαιρετικών και αποδεδειγμένα θετικών αποτελεσμάτων της, είναι σίγουρο ότι θα αποτελέσει στο άμεσο μέλλον την μοναδική θεραπευτική αντιμετώπιση του συνδρόμου του οισοφάγου Barrett.
Χειρουργική αντιμετώπιση:
Η οισοφαγεκτομή θεωρείται από πολλούς ότι αποτελεί την ενδεδειγμένη αποτελεσματική θεραπεία των ασθενών με υψηλόβαθμη δυσπλασία και αδενοκαρκίνωμα οισοφάγου. Ακόμη σε ασθενείς με εκτεταμένη προσβολή του οισοφάγου η χειρουργική εκτομή προλαμβάνει την εξέλιξη σε καρκίνο. Απαιτεί όμως οισοφαγεκτομή η οποία εμπεριέχει σημαντικό ποσοστό νοσηρότητας και θνητότητας.
Αντωνακάκης Ε. Σωκράτης
Γενικός Χειρουργός
Πηγάδια Καρπάθου
τηλ. 6974 139 931
