ΓΕΝΙΚΑ
Το εκκόλπωμα Zenker ή αλλιώς φαρυγγο-οισοφαγικό εκκόλπωμα –εξαιτίας της θέσης του- είναι μια σπάνια επίκτητη οντότητα, η οποία είναι συχνότερη στους ηλικιωμένους. Πρόκειται για ένα ψευδές εκκόλπωμα, δηλαδή μια προσεκβολή του βλεννογόνου και του υποβλεννογόνιου χιτώνα του οισοφάγου διαμέσου του μυϊκού χιτώνα αυτού. Δημιουργείται στην συμβολή του φάρυγγα με τον οισοφάγο. Προκαλείται από τις αυξημένες πιέσεις στην περιοχή του κρικοφαρυγγικού μυός, που ωθούν τον βλεννογόνο και τον υποβλεννογόνιο χιτώνα να προβάλλουν εξωαυλικά, διαμέσου του μυϊκού χιτώνα. Η πιέσεις στην περιοχή μπορεί να είναι αυξημένες εξαιτίας μιας υπάρχουσας διαταραχής κινητικότητας του οισοφάγου ή λόγω ενός κωλύματος. Τα οισοφαγικά εκκολπώματα περιγράφηκαν πρώτη φορά το 1769 από τον Ludlow. Το 1878 όμως ο Friedrich Albert von Zenker περιέγραψε το συγκεκριμένο εκκόλπωμα, το οποίο φέρει από τότε το όνομά του.
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Το εκκόλπωμα Zenker είναι εξαιρετικά σπάνιο. Στις ΗΠΑ η επίπτωση του είναι 0,01-0,1%. Στην Ευρώπη η επίπτωσή του είναι πολύ μικρότερη, αλλά μεγαλύτερη από την επίπτωσή του στην Ανατολή. Είναι πιο συχνό στους άντρες και στις μεγάλες ηλικίες, με την μέγιστη επίπτωση μεταξύ της 7ης και της 9ης δεκαετίας της ζωής.
ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
Η συνήθης θέση προσεκβολής είναι μέσα στον άνω οισοφαγικό σφιγκτήρα, μεταξύ του κρικοφαρυγγικού μυός και των πλαγίων ινών των οπισθίων φαρυγγικών σφιγκτήρων. Η αιτία που δημιουργεί αυτήν την προσεκβολή θεωρείται ότι είναι η μη φυσιολογική κινητικότητα των μυών του φάρυγγα, η οποία οδηγεί σε παθολογική φαρυγγο-οισοφαγική συνέργεια και διαταραχές του καταποτικού μηχανισμού. Έτσι η μεγάλη πίεση οδηγεί στην δημιουργία του εκκολπώματος στην πιο ευένδοτη θέση του οισοφάγου.
Εικόνα 1
ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Συνήθως οι ασθενείς εμφανίζονται με δυσκαταποσία, αναγωγές άπεπτης τροφής, συχνές εισροφήσεις τροφής, θορυβώδη κατάποση (γλουγλουκισμοί), δύσοσμη απόπνοια και αλλαγή στον τόνο της φωνής. Μερικές φορές οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν και απώλεια βάρους. Η εισρόφηση και η πνευμονία που αυτή προκαλεί, καθώς και οι μόνιμες βλάβες στο αναπνευστικό εξαιτίας των συχνών εισροφήσεων, είναι από τις πολύ σοβαρές επιπλοκές του εκκολπώματος Zenker. Παρόλο που το εκκόλπωμα μπορεί να φτάσει σε μεγάλο μέγεθος (έως 15cm ή και παραπάνω), δύσκολα μπορεί να γίνει ψηλαφητό, εξαιτίας της θέσης του. Πολύ συχνά το εκκόλπωμα συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές κινητικότητας του οισοφάγου (π.χ. αχαλασία, διάχυτος οισοφαγικός σπασμός) ή με διαφραγματοκήλη. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις (0,5-1,5%) μπορεί να αναπτυχθεί αδενοκαρκίνωμα εντός του εκκολπώματος.
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Οι εξετάσεις αίματος δεν είναι διαγνωστικές. Οι απεικονιστικές εξετάσεις για την μελέτη του εκκολπώματος περιλαμβάνουν:
· Ακτινογραφία θώρακος ή Αυχενικής Μοίρας Σπονδυλικής Στήλης (ΑΜΣΣ): το εκκόλπωμα μπορεί να εμφανιστεί ως υδραερικό επίπεδο.
· Βαριούχος οισοφαγογραφία: συνήθως θέτει την διάγνωση, απαιτούνται και πλάγιες λήψεις (εικόνα 1).
· Ενδοσκόπηση και βιοψία: για να πραγματοποιηθεί με ασφάλεια, θα πρέπει εκ των προτέρων να έχει αναγνωρισθεί η ύπαρξη του εκκολπώματος. Συνήθως χρειάζεται εάν η βαριούχος οισοφαγογραφία δείξει κάποια ανωμαλία του οισοφαγικού βλεννογόνου και υπάρχουν υποψίες κακοήθειας.
· Μανομετρία οισοφάγου: διενεργείται όταν υπάρχουν ενδείξεις κινητικής διαταραχής του οισοφάγου
Εικόνα 2
Εικόνα 3
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Το εκκόλπωμα Zenker θα πρέπει να αντιμετωπίζεται χειρουργικά στις περιπτώσεις των ασθενών, οι οποίοι είναι ικανοί να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση (σε ασθενείς υψηλού κινδύνου είναι δυνατή η επέμβαση με τοπική αναισθησία). Η συντηρητική θεραπεία χρησιμοποιείται σε ασθενείς με μικρά εκκολπώματα (<1cm) ή με συμπαρομαρτούντα νοσήματα. Η χειρουργική θεραπεία συνίσταται στην μυοτομή του κρικοφαρυγγικού μυός (εικόνα 2 κ’ 3) και στην εκτομή του εκκολπώματος (εικόνα). Παλαιότερα οι ασθενείς υποβάλλονταν σε απλή εκτομή όμως το 30% παρουσίαζαν επιμένοντα συμπτώματα. Οι επιπλοκές είναι σπάνιες και περιλαμβάνουν παράλυση φωνητικών χορδών, φλεγμονή του τραύματος και την υποτροπή του εκκολπώματος (4%). Σήμερα εφαρμόζεται και η ενδοσκοπική θεραπεία με αποδεκτά αποτελέσματα, απαιτείται όμως γενική αναισθησία.
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ
Δεν είναι απαιραίτητη η μακροχρόνια παρακολούθηση των ασθενών.
Ανατομική άποψη εκκολπώματος Zennker
O αυλός του οισοφάγου και δίπλα το εκκόλπωμα σε γαστροσκοπικό έλεγχο
O αυλός του οισοφάγου δεξιά και δίπλα το εκκόλπωμα Zenker όπου μέσα του λιμνάζουν τροφές
Βαριούχο οισοφαγογράφημα που απεικονίζει το εκκόλπωμα
Η τεχνική εκτομής του εκκολπώματος Zenker (χειρουργικοί χρόνοι)
Αντωνακάκης Ε. Σωκράτης
Γενικός Χειρουργός
Πηγάδια Καρπάθου
τηλ. 6974 139 931
