Η διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου κατά το δυνατόν νωρίτερα, αποτελεί μια πρόκληση για τη σύγχρονη ιατρική. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί τη συχνότερη μορφή σπλαχνικού καρκίνου. Συνιστά την τρίτη αιτία θανάτου από νεόπλασμα στους άνδρες, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα και του προστάτη. Στο γυναικείο πληθυσμό μετά τον καρκίνο του μαστού είναι η δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου από νεόπλασμα. Η δυνατότητα ιάσεως και παρατάσεως της επιβιώσεως, με την προϋπόθεση της έγκαιρης διάγνωσης, καθιστά σημαντική τη θέση της διάγνωσης στην καθημέρα ιατρική σκέψη.
Κλινική Εικόνα
Η συμπτωματολογία του καρκίνου του παχέος εντέρου θα θέσει στον ιατρό την υποψία του νεοπλάσματος και θα τον οδηγήσει στη διάγνωση.
1) Το συχνότερο σύμπτωμα είναι η παρουσία αίματος στα κόπρανα, λόγω αιμορραγίας του όγκου. Η λανθάνουσα αιμορραγία μπορεί να έχει τη μορφή μέλαινας ή αποβολής ζωηρόχρωμου αίματος ανάλογα με την εντόπιση του όγκου. Σπάνια τα καρκινώματα του τυφλού, ανιόντος εγκαρσίου και κατιόντος κόλου, δίνουν συμπτώματα αιμορραγίας λόγω της ανάμειξης του αίματος με το περιεχόμενο του εντέρου. Στην περίπτωση όμως μέλαινας κενώσεως πρέπει να περιλαμβάνεται στη διαφοροδιαγνωστική σκέψη του ιατρού το νεόπλασμα. Ο καρκίνος του σιγμοειδούς και ιδιαίτερα του ορθού εμφανίζεται με αιμορραγία που μπορεί να συνοδεύεται από βλέννη στα κόπρανα. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για να μην αποδίδεται η αιμορραγία σε καλοήθεις παθήσεις του πρωκτού, όπως σε αιμορροΐδες, πριν αποκλειστεί το ενδεχόμενο καρκίνου. Φυσικά οι δύο οντότητες μπορεί να συνυπάρχουν.
2) Δεύτερο σε συχνότητα σύμπτωμα είναι η αλλαγή των συνηθειών του εντέρου. Δυσκοιλιότητα, διαρροϊκές κενώσεις, εναλλαγή δυσκοιλιότητας και διαρροιών καθώς και μεταβολή της διαμέτρου των κοπράνων είναι δυνατό να αποτελούν πρώιμα συμπτώματα. Τα συμπτώματα αυτά οφείλονται συνήθως σε απόφραξη του εντέρου και είναι συνηθέστερα σε καρκίνου του αριστερού τμήματος του παχέος εντέρου. Ο αποφρακτικός ειλεός συνεπεία νεοπλάσματος συμβαίνει κυρίως σε εντόπιση στο αριστερό κόλον.
3) Κοιλιακό άλγος είναι δυνατό να αποτελεί το πρώτο σύμπτωμα του καρκίνου του παχέος εντέρου επί οποιασδήποτε εντοπίσεως. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να αποδίδεται επί υπάρξεως πόνου με χαρακτήρες κολικού που μπορεί να συνοδεύεται από διάταση της κοιλιάς και αναστολή αερίων και κοπράνων. Τα χαρακτηριστικά αυτά υποδηλώνουν κώλυμα στην προώθηση του εντερικού περιεχομένου και προσπάθεια υπερνικήσεως του κωλύματος. Πρωκταλγία και τεινεσμός δυνατόν να προέρχονται από διήθηση του σφικτήρος ή του πρωκτικού δακτυλίου και υποδειλώνουν νεόπλασμα του τελικού τμήματος του παχέος εντέρου.
4) Ο καρκίνος μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα υπόχρωμης σιδηροπενικής αναιμίας. Οι ασθενείς παραπονούνται για αδυναμία, εύκολη κόπωση δύσπνοια και ζάλη ως αποτέλεσμα της χρόνιας απώλειας αίματος από μικροαιμορραγίες του όγκου. Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται σε νεοπλάσματα του αριστερού τμήματος του εντέρου, καθώς σε αυτά η αιμορραγία δεν είναι εμφανής, παρουσιάζονται όμως τα αποτελέσματά της. Είναι σημαντικό ο κλινικός ιατρός ο οποίος διαπιστώνει υπόχρωμη σιδηροπενική αναιμία σε άτομο το οποίο δεν παρουσιάζει εμφανή αιτία απώλειας αίματος, ιδιαιτέρως αν είναι κάποιας ηλικίας, να συμπεριλάβει στη διαγνωστική του σκέψη τον καρκίνο και να μην σπεύσει να χορηγήσει αγωγή χωρίς να επιβεβαιώσει την αιτίας της.
5) Ανεύρεση ψηλαφητής ή ορατής μάζας μπορεί να είναι η πρώτη ένδειξη νεοπλασματικής εξεργασίας, ιδιαίτερα σε νεοπλάσματα του αριστερού παχέος εντέρου.
6) Σπανίως ένα καρκίνωμα του τυφλού εκδηλώνεται με συμπτωματολογία οξείας σκωληκοειδίτιδος, ενώ ακόμη σπανιότερο φαινόμενο είναι η διάτρηση της σκωλικοειδούς αποφύσεως εξαιτίας του.
7) Διήθηση των πέριξ οργάνων είναι δυνατό να προκαλέσει εκτός από πόνο συμπτώματα κυστίτιδας ή ουρηθρίτιδας όταν διηθείται η κύστις και ο προστάτης. Είναι επίσης εφικτό να σχηματιστούν εσωτερικά συρίγγια, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένα άτομα, ορθοκυστικά ή ορθοκολπικά. Κλινική εικόνα περιτονίτιδας μπορεί να προέλθει από διάτρηση του εντέρου είτε λόγω διηθήσεως από τον όγκο, είτε διάτρηση συνηθέστερα του τυφλού λόγω παραμελημένης εντερικής αποφράξεως.
8) Σηψαιμία από Streptococcus bovis συσχετίζεται με νεοπλάσματα του γαστρεντερικού και ιδιαιτέρως του παχέος εντέρου. Τέλος δερματικές εκδηλώσεις, όπως acanthonis nigricans, δερματομυοσίτις, πεμφιγοειδές, μπορεί να σχετίζονται με καρκίνο του γαστρεντερικού.
9) Σε μεταγενέστερα στάδια της νόσου παρατηρούνται συνήθως τα γενικά συμπτώματα των κακοηθών νεοπλασιών, όπως πυρετός, κακουχία απώλεια βάρους. Στη διάγνωση του πυρετού αγνώστου αιτιολογίας πρέπει να περιλαμβάνεται και ο καρκίνος του παχέος εντέρου.
Διαγνωστική Προσέγγιση
Η υποψία καρκίνου του παχέος εντέρου πρέπει να οδηγήσει τον ιατρό σε αναλυτική λήψη ιστορικού, λεπτομερή κλινική εξέταση και εργαστηριακή διερεύνηση.
Το ιστορικό θα προσδιορίσει το χαρακτήρα των συμπτωμάτων και θα καθορίσει την περαιτέρω διερεύνηση, ενώ θα εντοπίσει οικογενή σύνδρομα που παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα καρκίνου του παχέος εντέρου.
Η κλινική εξέταση πρέπει να περιλαμβάνει πάντοτε δακτυλική εξέταση. Το 10% των νεοπλασμάτων βρίσκονται στο εύρος της διαγνωστικής εμβέλειας του εξεταστικού δακτύλου και είναι δυνατό να αποκαλυφθούν. Σε περίπτωση ανευρέσεως όγκου η εξέταση είναι χρήσιμη για τη σταδιοποίηση και την εξαιρεσιμότητα του όγκου.
Στην ψηλαφητική εξέταση της κοιλίας η ανεύρεση μάζας μπορεί να σημαίνει όχι μόνο ευμέγεθες ή ψηλαφητό νεόπλασμα αλλά ίσως και ένα κεντρικά διατεταμένο έντερο λόγω αποφράξεως εκ του όγκου.
Η ανεύρεση ασκίτη ενδέχεται να οφείλεται σε καρκίνωμα του παχέος εντέρου, μπορεί δε να είναι αιμορραγικός. Ο ασκίτης προκαλείται από γενικευμένη καρκινωμάτωση της κοιλίας και είναι αποτέλεσμα αποφράξεως εκ του νεοπλάσματος της αποχετευτικής λεμφικής οδού της περιτοναϊκής κοιλότητας.
Η διαγνωστική προσπάθεια συνεχίζεται με ορθοσιγμοειδοσκόπηση. Η εξέταση γίνεται με όργανο που ενδοσκοπεί τα τελευταία 25-30 εκατοστά του εντέρου και είναι ιδιαίτερης σημασίας καθώς ένα μεγάλο ποσοστό των καρκίνων του παχέος εντέρου, το οποίο ανέρχεται σε 50 -65%, εντοπίζονται στο ορθό και το σιγμοειδές. Ο ασθενής προετοιμάζεται με ένα χαμηλό υποκλυσμό χωρίς άλλη διαδικασία και η εξέταση δεν έχει αντενδείξεις ή επιπλοκές. Η εξέταση μπορεί να γίνει με μίας χρήσεως άκαμπτο σιγμοειδοσκόπιο μήκους 25-30 εκατοστά το οποίο ενδοσκοπεί ορθό και τμήμα σιγμοειδούς ή με εύκαμπτο πολλαπλών χρήσεων, μήκους 60 εκατοστά, το οποίο ενδοσκοπεί μέχρι το μέσον του κατιόντος. Η μέθοδος έχει υψηλή ευαισθησία (σχεδόν 100%) και ειδικότητα για το επισκοπηθέν τμήμα του εντέρου και παρέχει τη δυνατότητα λήψης βιοψίας από ύποπτες περιοχές. Μόνο τα θετικά ευρήματα αξιολογούνται καθώς τα αρνητικά δεν αποκλείουν την ύπαρξη νεοπλάσματος περιφερικότερα. Ιδιαίτερα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας τα νεοπλάσματα παρουσιάζουν μία τάση περιφερικότερης εντόπισης και απαιτείται περαιτέρω έλεγχος.
Ακολούθως εκτελείται ο ακτινολογικός έλεγχος. Μετά την ακτινογραφία κοιλίας λαμβάνει χώρα βαριούχος υποκλυσμός διπλής σκιαγραφήσεως. Η εξέταση γίνεται μετά από ικανοποιητική επάλειψη του εντέρου με διάλυμα βαρίου και ακολουθεί η διάταση με εμφύσηση αέρα με σκοπό την επίτευξη καλύτερης ακτινολογικής αντιθέσεως. Λαμβάνονται πολλαπλές ακτινογραφίες σε όρθια θέση σε αριστερή και δεξιά πλάγια κατακεκλιμένη θέση. Για την εκτέλεση της εξετάσεως απαιτείται προετοιμασία του εντέρου με υδρική δίαιτα, λήψη καθαρτικών και υψηλό υποκλυσμό. Τα συνηθέστερα ευρήματα είναι ανώμαλο έλλειμμα σκιαγράφησης, στένωση του αυλού, απουσία περισταλτισμού σε συγκεκριμένη περιοχή και ανωμαλία της παρυφής του βλεννογόνου του εντέρου. Η εξέταση είναι ευαίσθητη 50-80% για πολύποδες < 1 cm, 70-90% για πολύποδες >1 cm και 55-85% στο πρώιμο καρκίνωμα. Η εξέταση είναι απαραίτητο να συνδυάζεται με ορθοσιγμοειδοσκόπηση, διότι μόνο με το βαριούχο υποκλυσμό δεν ελέγχεται σωστά το ορθό. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η ευαισθησία της μεθόδου και πλησιάζει αυτή της κολοσκόπησης για καρκινώματα και αδενώματα >1 cm. Η μέθοδος δεν επιτρέπει τη λήψη βιοψιών και την αφαίρεση των πολυπόδων. Στην εξέταση αξιολογούνται μόνο τα θετικά αποτελέσματα.
Σε περίπτωση που με το βαριούχο υποκλυσμό βρεθεί ύποπτη αλλοίωση ή στην περίπτωση που δεν υπάρχουν ευρήματα αλλά η κλινική υποψία είναι ισχυρή εκτελείται κολοσκόπηση. Η εξέταση γίνεται με εύκαμπτο όργανο μήκους 180 εκατοστών και επισκοπείται όλο το παχύ έντερο μέχρι την ειλεοτυφλική βαλβίδα. Με την εξέταση επιτυγχάνεται άριστη οπτική εικόνα του εσωτερικού του παχέος εντέρου, ενώ συγχρόνως μπορεί να γίνουν βιοψίες και θεραπευτικές παρεμβάσεις όπως εκτομή πολυπόδων και αιμόσταση. Απαιτείται η προετοιμασία του ασθενούς δύο ημέρες πριν την εξέταση με υδρική δίαιτα, λήψη καθαρτικών και κλύσματα που αποσκοπεί στο σχολαστικό καθαρισμό του εντέρου. Η κολοσκόπηση είναι πιο ακριβής από κάθε άλλη μέθοδο και η διαγνωστική της δυνατότητα φτάνει το 90%. Ανιχνεύει εξαιρετικά καλά μικρές βλάβες <1 cm και επιφανειακές αλλοιώσεις του βλεννογόνου.
Ο σημαντικότερος περιορισμός της κολοσκοπήσεως είναι η αδυναμία προωθήσεως του οργάνου μέχρι το τυφλό που αγγίζει το 10-15% ακόμη και σε πεπειραμένους ενδοσκόπους. Τα ποσοστά επιτυχίας ολικής κολοσκόπησης είναι 85-95%.. Κύριοι λόγοι μη προσπελάσεως είναι η κακή εντερική προετοιμασία , οι στενώσεις ή μεγάλοι όγκοι του εντέρου και οι καθηλωμένες γωνιώσεις του εντέρου. Και πάλι πρέπει να τονιστεί ότι μόνο το θετικό αποτέλεσμα, τόσο του ελέγχου όσο και των ληφθεισών βιοψιών, αξιολογείται.
Ο αιματολογικός και βιοχημικός έλεγχος, εκτός από μία πτώση του αιματοκρίτη και τον προσδιορισμό του τύπου της αναιμίας, δεν αναμένεται να αποδώσει ιδιαίτερα διαγνωστικά στοιχεία, βοηθάει όμως στη αξιολόγηση της γενικής κατάστασης του ασθενή. Για το λόγο αυτό δεν πρέπει να παραλείπεται. Πάντοτε πρέπει να περιλαμβάνεται έλεγχος της νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας, ο δε επηρεασμός της τελευταίας μπορεί να υποσημαίνει μετάσταση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μέτρηση του καρκινοεμβρυικού αντιγόνου (διεθνώς CEA). Το καρκινοεμβρυικό αντιγόνο είναι μία γλυκοπρωτεϊνη που βρίσκεται στην επιφάνεια πολλών κυττάρων μεταξύ των οποίων και των νεοπλασματικών κυττάρων του παχέος εντέρου. Ανιχνεύεται στο αίμα αλλά και σε άλλα σωματικά υγρά, όπως στο γαστρικό, στα ούρα και στα κόπρανα. Δεν αυξάνεται μόνο σε καρκίνους του παχέος εντέρου αλλά και σε νεοπλάσματα ολόκληρου του γαστρεντερικού σωλήνα και άλλων οργάνων όπως του μαστού και του πνεύμονα. Αυξημένο CEA παρατηρείται και σε μερικές καλοήθεις παθήσεις όπως στους καπνιστές, στους κιρρωτικούς και στους ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια. Για το λόγο αυτό αποτελεί μη αξιόπιστη μέθοδο για τη πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου στο γενικό πληθυσμό. Πρέπει όμως να μετράται σε ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί για καρκίνο του παχέος εντέρου και οι ευρισκόμενες τιμές να συγκρίνονται με τις προεγχειρητικές. Το CEA είναι ένας δείκτης πρώιμης αναγνώρισης μεταστάσεων ή τοπικής υποτροπής του νεοπλάσματος με ιδιαίτερη διαγνωστική βαρύτητα. Το 80% των ασθενών που παρουσιάζουν υποτροπή ή μεταστάσεις θα έχουν αύξηση του CEA που θα εμφανιστεί έξι μήνες πριν την κλινική εκδήλωση. Τελευταία έχουν δοκιμαστεί και άλλοι δείκτες για τη έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του κόλου όπως το αντιγόνο CA-19-9 και το ένζυμο ορνιθινοαποκαρβοξυλάση. Μελέτες αναζητούν στο αίμα και στα ούρα προϊόντα των ras-ογκογονιδίων που προκαλούν τον καρκίνο, ενώ επιχειρείται η ανίχνευση των όγκων με ραδιοσημασμένα μονοκλωνικά αντισώματα εναντίον αντιγόνων των καρκινικών κυττάρων.
Πολλά υποσχόμενη για τη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η εικονική κολοσκόπηση(3D virtual colonoscopy). Πρόκειται για νέα τεχνική υπολογιστικής απεικόνισης τριών διαστάσεων του παχέος εντέρου που αναμένεται να προσφέρει τα μέγιστα στη διάγνωση και παρακολούθηση των ασθενών με καρκίνο του παχέος εντέρου. Μελέτες έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα της πλησιάζει αυτή της κλασσικής κολοσκόπησης. Απαραίτητη είναι η προετοιμασία του ασθενούς με λήψη καθαρτικών και υδρική δίαιτα. Η διαδικασία της εικονικής κολοσκόπησης αρχίζει με εμφύσηση αέρα στο παχύ έντερο. Ένας υψηλής ταχύτητας αξονικός τομογράφος λαμβάνει 300 εικόνες του εντέρου σε 20 δευτερόλεπτα και τα στοιχεία επεξεργάζεται ο ηλεκτρονικός υπολογιστής που ανασυνθέτει την εικόνα. Η εικονική κολοσκόπηση δεν απαιτεί τη λήψη ηρεμιστικών ή υπνωτικών από τον ασθενή και είναι λιγότερο ενοχλητική από την κλασσική κολοσκόπηση. Η νέα αυτή τεχνική έχει το πλεονέκτημα ότι διαρκεί μικρό χρονικό διάστημα και εξαρτάται λιγότερο από την ικανότητα του ιατρού που εκτελεί την εξέταση, καθώς οι εικόνες μπορούν να αποθηκευτούν και να ανακληθούν, όταν χρειάζεται. Μειονεκτεί σε σχέση με την κλασσική κολοσκόπηση στο ότι δεν έχει τη δυνατότητα να λάβει βιοψίες και να επέμβει θεραπευτικά ο ιατρός και να αφαιρέσει τον υπάρχοντα πολύποδα. Η τεχνική αυτή πιστεύεται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο πληθυσμιακών ομάδων.
Η ενδοαυλική υπερηχοτομογραφία είναι μία νεότερη μέθοδος που έχει μικρό ρόλο στη διάγνωση, αλλά φαίνεται ότι είναι αρκετά ευαίσθητη στην εκτίμηση της διήθησης του τοιχώματος του ορθού και στην εύρεση ενδοπυελικών λεμφαδένων. Πρόσφατα έχει χρησιμοποιηθεί η τεχνική της υδροκολονικής υπερηχοτομογαφίας(Hydrocolonic Sonografy). Σε έρευνες που πραγματοποιήθηκαν η μέθοδος αυτή ανίχνευσε το 97% των καρκίνων και το 91% των πολυπόδων. Τα αποτελέσματα επαληθεύτηκαν με κολοσκόπηση. Η υδροκολονική υπερηχοτομογαφια έχει τη δυνατότητα να εκτίμα την κατασκευή του τοιχώματος του εντέρου και αυτό βοηθά στην εκτίμηση του σταδίου του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η μέθοδος αυτή αναμένεται να δοκιμαστεί και να προσδιοριστεί η χρησιμότητά της
Μετά την επιβεβαίωση της ύπαρξης όγκου στο παχύ έντερο αναζητείται η έκταση της νόσου. Εκτελείται ακτινολογικός έλεγχος του θώρακα με λήψη ακτινογραφιών προσθοπίσθιας και πλάγιας (face-profil). Η αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας χρησιμοποιείται για τον έλεγχο μεταστάσεων στο χώρο και πρέπει πάντοτε να εκτελείται. Η αξονική τομογραφία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό ενδείξεων υποτροπής του όγκου μετά από αφαίρεση του σε ασθενείς που έχουν υποστεί ήδη χειρουργική θεραπεία. Για την αύξηση της ευκρίνειας της εξέτασης χρησιμοποιείται σκιαγραφικό ή εμφυσείται αέρας στο έντερο και λαμβάνονται λεπτές τομές. Ο περαιτέρω έλεγχος εξαρτάται από τα συμπτώματα που συνυπάρχουν. Όταν υφίσταται πόνος στα οστά πραγματοποιείται σπινθηρογράφημα, ενώ, εάν κριθεί απαραίτητο, θα πραγματοποιηθεί αξονική τομογραφία και σε άλλες περιοχές του σώματος. Η μαγνητική τομογραφία είναι ευαίσθητη μέθοδος που μπορεί να διαγνώσει τόσο τις μεταστάσεις του όγκου όσο και την τοπική υποτροπή της νόσου μετά από χειρουργική επέμβαση. Έχει δοκιμαστεί πρόσφατα πειραματικά μαγνητική τομογραφία με ενδοεντερικό σπείραμα (MRI with endorectal coil) για την εκτίμηση του βάθους διηθήσεως του όγκου και τοπικής υποτροπής.
Επιτήρηση Πληθυσμιακών Ομάδων για Καρκίνο του Παχέος Εντέρου
Επιτήρηση Γενικού Πληθυσμού (Ασυμπτωματικά Άτομα)
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι εξαιρετικά συχνός και η πρώιμη διάγνωσή του αυξάνει κατά πολύ την επιβίωση του γενικού πληθυσμού. Στην ομάδα αυτή των ατόμων που χαρακτηρίζεται ως συνήθους κινδύνου περιλαμβάνονται ασυμπτωματικοί άνδρες και γυναίκες άνω των 50 ετών . Στην κατηγορία αυτή δεν ανήκουν άτομα με συμπτώματα που υποδηλώνουν καρκίνο του παχέος εντέρου και οι ομάδες υψηλού κινδύνου για καρκίνο του παχέος εντέρου.
Τα άτομα της ομάδας συνήθους κινδύνου πρέπει να ενθαρρύνονται στην διεξαγωγή:
1) Ετησίου ελέγχου κοπράνων για λανθάνουσα απώλεια αίματος μετά την ηλικία των 50 ετών.
Η δοκιμασία στηρίζεται στην παρατήρηση ότι το ένα τρίτο των καρκινωμάτων του παχέος εντέρου και ένα σημαντικό ποσοστό αδενωμάτων αιμορραγεί. Η δοκιμασία ανιχνεύει αίμα προερχόμενο από το παχύ έντερο, ενώ ελάχιστα επηρεάζεται από την παρουσία αίματος από το ανώτερο πεπτικό. Υπάρχουν πολλά είδη test αλλά σε όλα η θετικότητα της δοκιμασίας είναι συνάρτηση της ποσότητας του απολεσθέντος αίματος. Έτσι 2ml θετικοποιούν τη δοκιμασία σε ποσοστό 7%, 10-20 ml σε ποσοστό 61%, 30 ml σε ποσοστό 93%. Η ευαισθησία τους για καρκίνο κυμαίνεται από 53-82% και για πολύποδες 19-45%. Η εφαρμογή της δοκιμασίας ελαττώνει τη θνησιμότητα κατα 12-43%. Η αποτελεσματικότητα της δοκιμασίας εξαρτάται από το είδος και την επαναληψιμότητά της και είναι καλύτερα να χρησιμοποιείται το ενυδατωμένο test σε δύο δείγματα από τρεις διαδοχικές κενώσεις. Οι δοκιμασίες αυτές μπορεί να αποδεικτούν ψευδώς θετικές λόγω της κατανάλωσης τροφών και φαρμάκων. Για το λόγο αυτό συνιστάται στους ασθενείς να μην καταναλώνουν κόκκινο κρέας τρεις ημέρες πριν την εξέταση και μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη. Ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν σε λήψη μεγάλων δόσεων βιταμίνης C, πάνω από 250 g, συμπληρωμάτων φρούτων και χυμών. Έτσι συνιστάται να αποφεύγεται η κατανάλωση τους τρεις μέρες πριν την εξέταση. Επί θετικού αποτελέσματος (ιδιαίτερα σε όλα τα δείγματα)συνιστάται πλήρης έλεγχος με ολική κολοσκόπηση κατά προτίμηση.
2) Ορθοσιγμοειδοσκόπηση με εύκαμπτο ενδοσκόπιο κάθε 5 έτη μετά την ηλικία των 50 ετών.
3) Αντί της εύκαμπτης ορθοσιγμοειδοσκόπησης ανά 5 έτη εναλλακτικά προτείνεται βαριούχος υποκλυσμός κάθε 5 χρόνια μετά την ηλικία των 50 ετών ή ολική κολοσκόπηση κάθε 10.
Η εφαρμογή των πιο πάνω μέτρων εκτιμάται ότι θα μειώσει τη θνησιμότητα στον ασυμπτωματικό πληθυσμό 15-30% αν και υπάρχει το ερώτημα της στάθμισης κόστους-αποτελέσματος. Είναι σημαντικό η παρακολούθηση να εξατομικεύεται ανάλογα με την ηλικία, τα συνοδά συμπτώματα και τις νόσους και να διακόπτεται, όταν είναι απίθανο να παρατείνει το προσδόκιμο επιβίωσης(άνω των 75).
Επιτήρηση Πληθυσμών με Αυξημένο Κίνδυνο Εμφάνισης Καρκίνου του Παχέος Εντέρου
- Επιτήρηση οικογενειών με κληρονομούμενα σύνδρομα.
Είναι απαραίτητο να τίθεται η υποψία για κληρονομούμενα σύνδρομα καρκίνου παχέος εντέρου, όταν υπάρχει ιστορικό πολλαπλών περιπτώσεων καρκίνων σε στενούς συγγενείς δια μέσου των γενεών και ο καρκίνος εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία. Αναλόγως του συνδρόμου των πασχόντων ατόμων προτείνεται και ο έλεγχος με στόχο την έγκαιρη διάγνωση.
I. Οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση
1) Γονιδιακός έλεγχος των μελών της οικογένειας που έχει το σύνδρομο από την εφηβική ηλικία Στα τέκνα των διαγνωσθέντων ατόμων έμμεση οφθαλμοσκόπηση από την βρεφική ηλικία.
2) Εύκαμπτη ορθοσιγμοειδοσκόπηση ανά 6μήνες ή ανά έτος από την ηλικία των 12 ετών. Μετά τα 40 έτη η συχνότητα της εξέτασης μπορεί να μειωθεί στα 3 έτη. Η ολική κολοσκόπηση αρχίζει να πραγματοποιείται, όταν κριθεί αναγκαίο.
3) Όταν εμφανιστούν αδενώματα στο παχύ έντερο συνιστάται και ενδοσκοπικός έλεγχος του ανώτερου πεπτικού ανά 3-5 έτη.
4) Επί παρουσίας του συνδρόμου επιβάλεται ολική κολεκτομή. Στα παιδιά συνιστάται αναμονή μέχρι την ενηλικίωση.
II. Σύνδρομο κληρονομούμενου μη πολυποδιασικού καρκίνου παχέος εντέρου(Σύνδρομα Lynch Ι και ΙΙ)
1) Οι γονιδιακές δοκιμασίες για τη διάγνωση του συνδρόμου είναι πολύπλοκες με χαμηλή ευαισθησία και δεν είναι πρακτικά διαθέσιμες για την έγκαιρη διάγνωση του συνδρόμου όπως στην οικογενή αδενωματώδη πολυποδίαση.
2) Άτομα με οικογενειακό ιστορικό πρέπει να ελέγχονται με ολική κολοσκόπηση κάθε 1-2 έτη από την ηλικία των 20 ετών ή από ηλικία κατά 5 έτη μικρότερη από το νεότερο συγγενή που εμφάνισε καρκίνο του παχέος εντέρου. Μετά την ηλικία των 40 ετών η κολοσκόπηση πρέπει να γίνεται ετησίως.
III. Σύνδρομο Peutz-Jeghers
1) Σε ασυμπτωματικά άτομα σε κίνδυνο συνιστάται ετήσιο έλεγχος κοπράνων για λανθάνουσα απώλεια αίματος από την ηλικία των 20 ετών και εύκαμπτη ορθοσιγμοειδοσκόπηση ανά 3 έτη
2) Όταν τεθεί η διάγνωση του συνδρόμου συνιστάται εκτός από πλήρη τακτική ενδοσκόπηση του κατώτερου πεπτικού και ενδοσκόπηση του ανώτερου ανά 3-5 έτη.
- Επιτήρηση ασθενών με ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του παχέος εντέρου(Ελκώδης κολίτιδα ? Νόσος του Crohn)
Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου αρχίζει να είναι σημαντικός μετά από 8 έτη από την εγκατάσταση πανκολίτιδας ή μετά από 12-15 χρόνια μετά την αριστερή κατανομή της νόσου. Στους υπόλοιπους ασθενείς ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου του παχέος εντέρου είναι μόλις 1,5 φορές μεγαλύτερος από αυτό του γενικού πληθυσμού.
Συνίσταται ολική κολοσκόπηση και λήψη βιοψιών. Η εξέταση πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 1-2 έτη επί απουσία δυσπλασίας, κάθε 1 έτος επί παρουσίας ακαθόριστης δυσπλασίας, κάθε 3-6 μήνες επί παρουσίας μέτριας δυσπλασίας.
- Επιτήρηση συγγενών ασθενών με νεόπλασμα του παχέος εντέρου
Άτομα με έναν ή περισσότερους συγγενείς πρώτου βαθμού που ανέπτυξαν καρκίνο του παχέος εντέρου ή αδενωματώδεις πολύποδες σε ηλικία κάτω των 60 ετών ή με δύο ή περισσότερους συγγενείς που ανέπτυξαν καρκίνο σε οποιαδήποτε ηλικία έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου τα ίδια. Τα άτομα αυτά έχουν αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με τα άτομα της ομάδας συνήθους κινδύνου. Αντίθετα τα άτομα που έχουν συγγενείς δευτέρου βαθμού και εξής που πάσχουν από καρκίνο του παχέος εντέρου δεφαίνεται να παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο.
Συνιστάται ολική κολοσκόπηση κάθε 5 έτη από την ηλικία των 40 ετών ή 10 έτη νωρίτερα από το έτος που εμφανίστηκε ο καρκίνος στο νεότερο συγγενή.
- Επιτήρηση ασθενών με αδενώματα του παχέος εντέρου.
Οι ασθενείς αυτοί έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης νεοπλασμάτων στην περιοχή. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η ενδοσκοπική πολυποδεκτομή και η επιτήρηση των ασθενών αυτών οδηγούν στη μείωση εμφάνισης της νόσου.
I. Άτομα με ένα μικρό αδένωμα μεγέθους <1 cm
Συνιστάται κολοσκόπηση 3- 6 χρόνια μετά την εκτομή του αδενώματος. Εάν η εξέταση είναι φυσιολογική το άτομο ελέγχεται όπως και τα άτομα της ομάδας συνήθους κινδύνου.
II. Άτομα με ένα μεγάλο αδένωμα >1 cm, με πολλαπλά αδενώματα ή αδενώματα με υψηλού βαθμού δυσπλασία ή τάση (villous) εξαλλαγής.
Συνιστάται κολοσκόπηση μέσα σε 3 έτη από την αρχική πολυποδεκτομή. Εάν η εξέταση είναι φυσιολογική προτείνεται επανέλεγχος σε 3 έτη και αν η εξέταση είναι και πάλι αρνητική το άτομο θα ελέγχεται όπως αυτά της ομάδας συνήθους κινδύνου.
- Επιτήρηση ασθενών μετά από χειρουργική εξαίρεση του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Οι ασθενείς αυτοί έχουν αυξημένο κίνδυνο για σύγχρονα και μετάχρονα νεοπλάσματα καθώς και για τοπική υποτροπή του αρχικού νεοπλάσματος.
Συνιστάται έλεγχος με ολική κολοσκόπηση μέσα σε ένα έτος από τη χειρουργική επέμβαση. Εάν η εξέταση είναι αρνητική, προτείνεται επανέλεγχος σε τρία έτη. Εάν και τότε είναι φυσιολογική, συνιστάται έλεγχος κάθε 5 έτη.
Με την έγκαιρη διάγνωση, με τη βοήθεια των σύγχρονων τεχνικών, και τη εντατική ιατρική φροντίδα ευελπιστούμε ότι θα παρατείνουμε την επιβίωση των πασχόντων και θα βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής τους.
Αντωνακάκης Ε. Σωκράτης
Γενικός Χειρουργός
Πηγάδια Καρπάθου
6974 139 931
