Τελικός σκοπός του ανθρώπου είναι για τον Πλάτωνα να εξαγνιστεί ηθικά, να καθαρθεί από τις αισθησιακές του τάσεις και να επανέλθει στον νοητό κόσμο, σε ένα είδος ουράνιου παραδείσου, από τον οποίο ξέπεσε. Αν ο άνθρωπος υποδουλώνεται στις σωματικές επιθυμίες, θα ξανάρθει στη γη παίρνοντας τη μορφή ζώου (μετενσωμάτωση).
H ανθρωπολογία του Πλάτωνα καταλήγει σε μεταφυσική, ή πιο σωστά σε μια θρησκευτική δοξασία, σε μια ιδέα που τη συναντούμε σε πολλές θρησκείες. O Πλάτωνας μιλά για την περιπέτεια των ψυχών, την πτώση τους από τον νοητό κόσμο με ένα τρόπο που μας θυμίζει τον μύθο της Βίβλου για την πτώση των πρώτων ανθρώπων από τον αρχικό τους παράδεισο. Τέλος, όπως οι θρησκείες, έτσι και ο Πλάτωνας προβλέπει ότι οι ψυχές των αδιόρθωτα φαύλων θα καταλήξουν στον Τάρταρο.
H ηθική του Πλάτωνα είναι φυσική απόρροια της ανθρωπολογίας του. Αφού το σώμα είναι ένα αρνητικό στοιχείο για την ψυχική καθαρότητα, σκοπός του ανθρώπου είναι πώς θα απαλλαγεί από τις επιθυμίες του σώματος, πώς θα τις περιορίσει. O Πλάτωνας διδάσκει μια ασκητική ηθική, μια ηθική που κάνει πόλεμο κατά των επιθυμιών του σώματος, κατά της ηδονής.
Κατά τον Πλάτωνα οι ορθώς φιλόσοφοι απέχοντα τών κατά το σώμα έπιθυμιών άπασών και καρτερούσι και ού παραδιδόασιν αύταίς εαυτούς – έκαστη ηδονή και λύπη ώσπερ ήλον έχουσα προσηλοί τήν ψυχήν προς το σώμα και προσπερονά και ποιεί σωματοειδή (Φαίδων82 C και 83 D).
O Πλάτωνας απορρίπτει την ηδονή. Δεν μιλά για μέτρο στην απόλαυση παρά μόνο σε πρώιμους διαλόγους του, δηλ. σε μια περίοδο κατά την οποία βρισκόταν κάτω από την επίδραση των απόψεων του Σωκράτη, ο οποίος φαίνεται ότι δεχόταν την αρχή του μέτρου. O ασκητισμός του Πλάτωνα είναι επίδραση από τους Πυθαγορείους και τις Ορφικές ιδέες.
H ασκητική ηθική είναι μια αρνητική ηθική. Συνιστά την αποχή από την ηδονή χάρη της ψυχικής καθαρότητας. Ωστόσο ο Πλάτωνας δεν διδάσκει απλά μια αρνητική ηθική. Δέχεται όλες τις παραδοσιακές ηθικές αξίες και αρετές, όπως ο Σωκράτης, που ζητούσε να προσδιορίσει το περιεχόμενο και την ουσία της καθεμιάς. Ασφαλώς ο Πλάτωνας δεχόταν ότι η αρετή είναι στο βάθος γνώση, αποδεχόταν δηλ. τη σωκρατική αυτή άποψη, καθώς και την ενότητα όλων των αρετών. Αυτό που συνδέει όλες τις αρετές μεταξύ τους και τις κάνει να είναι ένα πράγμα είναι ότι στο βάθος και στην εσώτερη ουσία τους είναι όλες γνώση. H γνώση και η επιστήμη είναι πάνω από τα συναισθήματα και τα πάθη και επιβάλλεται, γίνεται εφαρμοσμένη γνώση και αρετή.6 Αρκεί να θέλει ο άνθρωπος να αποκτά τη γνώση.
To ιδιαίτερο στην ηθική του Πλάτωνα είναι ότι ο φιλόσοφος αυτός δεν βλέπει τις αρετές απλώς σαν ιδιότητες του ανθρώπινου χαρακτήρα, που έχουν ηθική αξία και είναι συναρτημένες με την ψυχική και ηθική καλλιέργεια του ανθρώπου, αλλά τις παρουσιάζει και σαν υπερβατικές ιδέες. Σαν τέτοιες υπάρχουν στον νοητό κόσμο καθεαυτές και σε όλη την πληρότητα τους. H δικαιοσύνη είναι τέλεια ιδέα του υπερκόσμου. H δικαιοσύνη που παρατηρούμε στη γη, ανάμεσα στους ανθρώπους ή μέσα σε μια πολιτεία, είναι απλή αντανάκλαση της υπερβατικής δικαιοσύνης. H ευσέβεια είναι υπέρτατη αρετή, συνδέει τον άνθρωπο με το θεό, με το κατεξοχήν αγαθό. H ιδέα του αγαθού ή του ενός ταυτίζεται από τον Πλάτωνα με τη θεότητα, η οποία είναι πηγή κάθε καλού και τέλειου.
Στους Νόμους του ο Πλάτωνας ορίζει θανατική ποινή για τους άθεους. H αθεΐα δεν είναι απλά πολιτικό έγκλημα, όπως αντικριζόταν στην εποχή του, αλλά άρνηση του προορισμού του ανθρώπου, που είναι η ομοίωση του με το θεό. Οι θεοί πρέπει επίσης να καθαρθούν από τα ανθρώπινα ελαττώματα, μετά οποία τους φόρτωσαν οι ποιητές και η λαϊκή θρησκεία. Οι θεοί είναι ηθικά πρότυπα και όχι φορείς ελαττωμάτων.
via
