“Μη φοβάσαι το θεό, μη σε στενοχωρεί ο θάνατος, το καλό εύκολα μπορείς να το κερδίσεις, το φοβερό εύκολα μπορείς να το αντέξεις.”
Το βασικό εμπόδιο στην ευτυχία, λέει ο Επίκουρος, είναι η ανησυχία. Όσο πλούσιος και διάσημος και να είσαι, δεν θα ‘σαι ευτυχισμένος αν δεν πάψεις να επιθυμείς περισσότερα πλούτη και φήμη. Όσο καλή και να είναι η υγεία σου, δεν θα είσαι ευτυχισμένος αν σε κατατρέχει ο φόβος της αρρώστιας και των γηρατειών. Δεν μπορείς να ευτυχήσεις σε τούτη τη ζωή αν ανησυχείς για την επόμενη ζωή. Δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος αν πιστεύεις ότι θα σε κατατρέξει και θα σε τιμωρήσει κάποια ισχυρή θεϊκή δύναμη.
Όμως μπορείς να είσαι ευτυχισμένος αν δεχτείς τις τέσσερις βασικές αλήθειες του επικουρισμού:
1. Δεν μας απειλεί καμιά θεϊκή δύναμη
2. Δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή
3. Εύκολα αποκτιέται ό,τι πραγματικά χρειαζόμαστε-
4. Ό,τι μας κάνει να υποφέρουμε εύκολα μπορούμε να το υπομείνουμε.
Αυτή είναι η λεγόμενη τετραφάρμακος: η επικούρεια συνταγή ενάντια στην επιδημική ασθένεια που ονομάζεται ανθρώπινο άγχος. Όπως είπε και ένας μεταγενέστερος Επικούρειος,
(Ο Φιλόδημος από τα Γάδαρα, σε ένα έργο του με άγνωστο τίτλο, αποσπάσματα του οποίου σώζονται στον πάπυρο του Ηρακλείου (Herculaneum) 1005, στήλη IV, στιχ. 10-14)
“Μη φοβάσαι το θεό, μη σε στενοχωρεί ο θάνατος, το καλό εύκολα μπορείς να το κερδίσεις, το φοβερό εύκολα μπορείς να το αντέξεις.”
“Το καλό εύκολα μπορείς να το κερδίσεις”. Χρειαζόμαστε τροφή, νερό, προστασία από τα στοιχεία της φύσης, και ασφάλεια από εχθρικά ζώα και ανθρώπους. Όλα τούτα είναι διαθέσιμα και μπορείς να τ’ αποκτήσεις με μικρή προσπάθεια ή λίγα λεφτά. Δεν έχουμε ανάγκη από χαβιάρι, σαμπάνιες, παλάτια και σωματοφύλακες, από πράγματα ακριβά που δύσκολα αποκτώνται και δύσκολα διατηρούνται. Οι άνθρωποι που επιθυμούν περισσότερα απ’ ό,τι πραγματικά χρειάζονται, κάνουν ένα θεμελιώδες λάθος που μειώνει τις πιθανότητες να αισθανθούν ικανοποιημένοι από τη ζωή- ένα λάθος που προκαλεί περιττές στενοχώριες. Ενώ τα σώματά μας χρειάζονται τροφή, νερό, προστασία και ασφάλεια, το μόνο που χρειάζονται οι ψυχές είναι η σιγουριά ότι το σώμα θα έχει αυτά που χρειάζονται. Αν το σώμα μου είναι ικανοποιημένο κι η ψυχή μου νιώθει σιγουριά, τότε θα είμαι ευδιάθετος κι η ευδιαθεσία μου αυτή είναι το κλειδί για την ευτυχία. Εφ’ όσον είμαστε ευδιάθετοι, λίγα χρειάζονται ώστε να διατηρήσουμε την ευτυχία – χωρίς όμως την ευδιαθεσία, δεν μπορούμε πραγματικά να απολαύσουμε τις λεγόμενες “χαρές” της ζωής. Το να ‘ναι κανείς ευδιάθετος είναι μια κατάσταση γεμάτη ηδονή- μάλιστα, ο Επίκουρος την ονομάζει “όριο της ηδονής” – κι είναι μια φυσική κατάσταση- αν όμως υποφέρουμε από άγχος και στενοχώρια, τότε χρειαζόμαστε εξάσκηση ώστε να επιτυγχάνουμε και να διατηρούμε την κατάσταση αυτή.
Οι κανόνες της επικούρειας φιλοσοφίας επιτρέπουν στους οπαδούς της να αναγνωρίσουν πόσο λίγα είναι αυτά που χρειάζονται πραγματικά, να απολαμβάνουν την κατοχή τους και να απολαμβάνουν τη βεβαιότητα ότι θα εξακολουθήσουν να τα κατέχουν. Κι από την άλλη, δεν υπάρχει λόγος να μην απολαμβάνει κανείς περιστασιακές πολυτέλειες, αν συμβαίνει να είναι διαθέσιμες χωρίς δυσκολία. Η πολυτέλεια δεν είναι κακό πράγμα από μόνη της- όμως, ως και η παραμικρή εξάρτηση από πολυτέλειες είναι επιβλαβής για την ευτυχία, όπως επιβλαβής είναι κάθε επιθυμία για μη αναγκαία πράγματα.
Επίκουρος
via
