Πώς μας προτρέπει ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας να υπερβούμε το φόβο γιά τα επερχόμενα απρόοπτα και δυσάρεστα;;
Ο Σενέκας είχε μαρτυρικό θάνατο. Ωστόσο πριν πεθάνει, είχε γράψει πολλά αναφορικά με το πώς να υπερβούμε το φόβο μας. Προτού όμως σας αναφέρουμε τις σκέψεις του, θα δούμε το πώς «έφυγε» από την ζωή…
Ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Νέρων
Ο Σενέκας υπήρξε για λίγα χρόνια σύμβουλος του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα. Ο τελευταίος σύμφωνα με όσα έχουν αποδειχθεί ότι έκανε, δεν ήταν ένας ισορροπημένος άνθρωπος. Πολλοί ιστορικοί τον χαρακτηρίζουν και ως.. παρανοϊκό.
Ο Νέρωνας λοιπόν μετά από μια πυρκαγιά που ξέσπασε την Ρώμη, έψαχνε να τιμωρήσει εκείνους που ενδεχομένως την προκάλεσαν. Αμέσως ξεκίνησε ένα «κύμα» διώξεων σε πολλούς ανθρώπους, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν είχαν καμία σχέση με την πυρκαγιά. Άλλους τους εκτέλεσε, άλλους τους εξόριζε και άλλους τους φυλάκισε.
Το μαρτυρικό τέλος του Σενέκα
Ένα από τα άτομα που διέταξε να αυτοκτονήσουν ήταν και ο Σενέκας. Από τις έρευνες που έχουν γίνει, ο Σενέκας ουδεμία σχέση είχε με την πυρκαγιά.
Έτσι λοιπόν ενώ είχε δείπνο με την σύζυγό του και άλλους δύο φίλους του, ξαφνικά έκανε την εμφάνιση της η φρουρά του Νέρωνα προκειμένου να του ανακοινώσει την εντολή του αυτοκράτορα. Αφού του την ανακοίνωσαν, τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν σε ένα χώρο προκειμένου να κόψει τις φλέβες του. Εκείνος παρότι το έκανε αυτό, δεν πέθανε άμεσα. Έχανε αίμα, αργά και βασανιστικά.
Εν τέλει διέταξε έναν από τους μαθητές του – που ήταν παρόντες- να του δώσει δηλητήριο. Έτσι και έγινε, αλλά ούτε αυτό είχε άμεση επίδραση στο σώμα του, ούτως ώστε να πεθάνει άμεσα..Τελικά αφού μπήκε σε μια μπανιέρα, άφησε την τελευταία του πνοή…
«Μην εμπιστεύεστε την τύχη»
Αφού είδαμε το τέλος του, ήρθε η ώρα να δούμε πως μας προτείνει να αντιλαμβανόμαστε την προοπτική του αναπόφευκτου μελλοντικού μας θανάτου.
Ποιο είναι το χειρότερο
που μπορεί να συμβεί;
Για τους στωικούς, αυτός ο τύπος επιθυμιών και φιλοδοξιών δεν αξίζουν να τις επιδιώκει κανείς. Ο στόχος του ενάρετου ανθρώπου είναι να επιτύχει ηρεμία (αταραξία): μια κατάσταση απουσίας αρνητικών συναισθημάτων όπως το άγχος, ο φόβος, η λύπη, η ματαιοδοξία, ο θυμός, και παρουσίας θετικών συναισθημάτων όπως, για παράδειγμα, η χαρά, η αγάπη, η γαλήνη και η ευγνωμοσύνη.
Για να διατηρήσουν ενάρετο το μυαλό, οι στωικοί επιδίδονταν σε κάτι σαν “αρνητική προβολή”: φαντάζονταν “το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί”, έτσι ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι σε περίπτωση που ορισμένα προνόμια και ηδονές εξαφανιστούν από τη ζωή μας.
Για να “επιδοθούμε στην αρνητική προβολή”, χρειάζεται να παρατηρήσουμε αρνητικά γεγονότα, αλλά χωρίς να μας ανησυχήσουν.
Ο Σενέκας, ένας από τους πλουσιότερους άνδρες της αρχαίας Ρώμης, είχε μια ζωή με όλων των ειδών τις πολυτέλειες, αλλά στην πράξη ήταν ένας στωικός. Συμβούλευε να σκέφτεται κανείς και να επιδίδεται στην αρνητική προβολή στο κρεβάτι κάθε βράδυ, πριν κοιμηθεί. Κι όχι μόνο προέβαλλε αρνητικές καταστάσεις, αλλά και τις εφάρμοζε, ζώντας για παράδειγμα μια βδομάδα χωρίς υπηρέτες και χωρίς να πίνει και να τρώει σαν πλούσιος. Έτσι κατάφερνε να απαντήσει στην ερώτηση: Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί;
Δεν χρησιμεύει σε τίποτα να ανησυχούμε για πράγματα που είναι απολύτως έξω από τον έλεγχό μας. Πρέπει να έχουμε ξεκαθαρίσει τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να ελέγξουμε, ώστε με τον τρόπο αυτό να μάθουμε να μην παρασυρόμαστε από τα αρνητικά συναισθήματα.
“Ο άνθρωπος επηρεάζεται όχι από τα συμβάντα, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο τα υπολογίζει” έλεγε ο Επίκτητος.
Ένα άλλο κλειδί για την καλλιέργεια της ανθεκτικότητας είναι να ξέρεις σε τι χρόνο να ζήσεις. Τόσο ο βουδισμός όσο κι ο στωικισμός μάς υπενθυμίζουν ότι το μόνο που υπάρχει και είναι υπό τον έλεγχό μας είναι το παρόν.
Δεν πρέπει να ανησυχούμε για το παρελθόν ή το μέλλον, αλλά να εκτιμούμε τα πράγματα όπως είναι αυτή τη στιγμή, στο τώρα.
Εκτός από το “τώρα”, οι στωικοί συνιστούν να παρατηρούμε την παροδικότητα των πραγμάτων γύρω μας.
Ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος έλεγε ότι “τα πράγματα που αγαπάμε είναι σαν τα φύλλα των δέντρων, μπορούν να πέσουν οποιαδήποτε στιγμή σηκωθεί αέρας”. Επίσης είπε ότι “η αλλαγή σε αυτό που μας περιβάλλει δεν είναι κάτι τυχαίο, αλλά αποτελεί μέρος της ουσίας του Σύμπαντος”, μια σκέψη πραγματικά πολύ ολιστική.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα όσα έχουμε κι όλα τα πρόσωπα που αγαπάμε θα εξαφανιστούν κάποια στιγμή. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να το έχουμε στο νου, αλλά χωρίς να γινόμαστε απαισιόδοξοι.
Η επίγνωση της παροδικότητας των πραγμάτων δεν πρέπει να μας λυπεί, αλλά να μας χρησιμεύει για να αγαπάμε το παρόν και τους γύρω μας.
“Όλα τα ανθρώπινα πράγματα έχουν ζωή σύντομη και πεπερασμένη” έλεγε ο Σενέκας.
