Το κύριο όργανο του ανθρώπινου νευρικού συστήματος, ο εγκέφαλος, διαχειρίζεται τις περισσότερες από τις δραστηριότητες του οργανισμού μας, ενώ επεξεργάζεται πληροφορίες που λαμβάνονται τόσο από το εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό του σώματος. Ο εγκέφαλος είναι επίσης η έδρα των συναισθημάτων, των γνωστικών ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της σκέψης, της μνήμης (μακροπρόθεσμης και βραχυπρόθεσμης) και της λήψης αποφάσεων. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από δισεκατομμύρια κύτταρα που ονομάζονται νευρώνες και επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω ηλεκτρικών σημάτων. Ως ηλεκτροχημικό όργανο, ο εγκέφαλος παράγει κύματα από τις διεγέρσεις των ηλεκτρικών δραστηριοτήτων που διαδραματίζονται σε όλο το νευρικό του σύστημα. Κάθε μία από τις αμέτρητες ηλεκτροχημικές αλλαγές των νευρικών κυττάρων δημιουργεί ένα μικρό ηλεκτρομαγνητικό πεδίο με συχνότητα μεταξύ 0,5 και 50 Hz (ταλαντώσεις ανά δευτερόλεπτο: c/sec = Hertz).
Η ηλεκτρική αυτή δραστηριότητα εμφανίζεται με τη μορφή εγκεφαλικών κυμάτων, οι τύποι των οποίων καθορίζονται από τις συχνότητες παλμού τους, χαρακτηρίζοντας την αντίστοιχη κατάσταση του εγκεφάλου. Κάθε φορά που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε ή υιοθετούμε συμπεριφορές, συμβαίνει κάτι θεαματικό στον εγκέφαλό μας: οι νευρώνες επικοινωνούν. Ως εκ τούτου, οι ηλεκτρικοί παλμοί που εκπέμπονται κατά τη διάρκεια του συγχρονισμού των μαζών των νευρώνων που είναι σε επικοινωνία δημιουργούν τα εγκεφαλικά κύματα.
Τα εγκεφαλικά κύματα καταγράφονται μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος και είναι το αποτέλεσμα της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου. Η συνολική δραστηριότητα του εγκεφάλου μας είναι ένα μείγμα όλων συγχρόνως των συχνοτήτων, μερικών σε μεγαλύτερη ποσότητα και δύναμη από άλλες. Εργαλεία όπως το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα δείχνουν ότι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και το νόημα που δίνουμε στις εμπειρίες μας τροποποιούν τα κύματα του εγκεφάλου μας. Χάρη σ’ αυτή την εξέταση μπορούμε να μετρήσουμε την εγκεφαλική δραστηριότητα. Υπάρχουν πέντε διαφορετικοί τύποι ανθρώπινων εγκεφαλικών κυμάτων, που κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες (μετρούμενες σε Hertz). Αυτά τα εγκεφαλικά κύματα αλλάζουν συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας ανάλογα με αυτό που κάνουμε και αισθανόμαστε.
Για παράδειγμα, όταν νιώθουμε ήρεμοι και χαλαροί παράγουμε κυρίως βραδύτερους εγκεφαλικούς ρυθμούς, ενώ όταν είμαστε σε εγρήγορση κυριαρχούν κύματα υψηλότερης συχνότητας. Τα εγκεφαλικά κύματα διακρίνονται από τη συχνότητα που εκπέμπουν.
Κάποιος μπορεί να φανταστεί ότι πρόκειται για μουσικές νότες: τα κύματα χαμηλής συχνότητας μοιάζουν με τον ήχο ενός τυμπάνου, ενώ τα κύματα Δελτα (0,5-4Hz) είναι αργά και εμφανίζονται σε βαθύ ύπνο (χωρίς όνειρα) και σε βαθύ διαλογισμό.
Τα κύματα Δέλτα παγώνουν την εξωτερική συνείδηση και είναι η πηγή της ανακούφισης και της αναγέννησης, γι’ αυτό ο βαθύς, ξεκούραστος ύπνος είναι τόσο απαραίτητος για τη διαδικασία επούλωσης. Τα κύματα Θήτα (4-8Hz) καταγράφονται στα αρχικά στάδια ύπνου, κατάσταση υπνηλίας, μειωμένη συνείδηση. Βρισκόμαστε σε ένα όνειρο: ζωντανές εικόνες, διαίσθηση και πληροφορίες πέρα από την κανονική μας συνείδηση. Καλλιτέχνες και άτομα με λιγότερο στρες διατηρούν σταθερή δραστηριότητα Θήτα. Σ’ αυτό το επίπεδο οι αισθήσεις μας αποσύρονται από τον έξω κόσμο και επικεντρώνονται στα σήματα που προέρχονται από μέσα.
Αυτή είναι η κατάσταση που κανονικά βιώνουμε εν συντομία όταν ξυπνάμε ή κοιμόμαστε. Τα κύματα Άλφα (8-12Hz) παρατηρούνται έντονα κατά την ηρεμία με τα μάτια κλειστά ινιακά και με υψηλό δυναμικό. Κύριο χαρακτηριστικό του Άλφα είναι η επίγνωση όσων συμβαίνουν γύρω μας ενώ είμαστε σε κατάσταση πνευματικής και φυσικής χαλάρωσης. Εμφανίζονται όταν έχουμε σιωπηλές θετικές σκέψεις ή όταν έχουμε πρόσβαση σε έντονα συναισθήματα ευεξίας. Άλφα είναι η δύναμη της παρούσας στιγμής, δηλαδή εδώ και τώρα.
Το Άλφα είναι η κατάσταση ηρεμίας του εγκεφάλου, είναι η πόρτα του υποσυνείδητου που διευκολύνει τη μνήμη και τη διαίσθηση. Τα κύματα Άλφα βοηθούν τον γενικό πνευματικό συντονισμό, τη μάθηση, την ηρεμία, τη φροντίδα, την ολοκλήρωση του νου και του σώματος. Τα κύματα Βήτα (12-38Hz) εμφανίζονται κυρίως στις μετωπιαίες περιοχές με δραστηριότητα χαμηλού δυναμικού κατά την εγρήγορση (λήψη αποφάσεων), διέγερση, όταν νιώθουμε ένταση, άγχος ή φόβο. Τα εγκεφαλικά κύματα Βήτα αντιστοιχούν στο μυαλό (στο αναλυτικό Εγώ), είναι η έδρα του Εγώ, του ελέγχου και του ανταγωνισμού. Κυριαρχούν στην αφυπνισμένη κατάσταση συνείδησης, δηλαδή όταν η προσοχή επικεντρώνεται στα γνωστικά καθήκοντα και στον έξω κόσμο, όταν είμαστε σε εγρήγορση, προσεκτικοί, συμμετέχουμε στην επίλυση προβλημάτων, την κρίση και τη λήψη αποφάσεων. Η υψηλή συγκέντρωση κυμάτων Βήτα έχει σχέση με την αυξανόμενη παραγωγή των ορμονών του στρες (στρεσογόνων παραγόντων).
Τα κύματα Βήτα διαιρούνται σε τρεις ζώνες: -Τα χαμηλά κύματα Βήτα 1 (12-15Hz) είναι μια «ανενεργή» αναλυτική κατάσταση, όταν παρακολουθούμε τηλεόραση για παράδειγμα. -Τα μεσαία κύματα Βήτα 2 (15-22Hz) αντιστοιχούν σε υψηλό επίπεδο συμμετοχής, όπως σε μια φάση ανάλυσης ή εκμάθησης. -Το υψηλά κύματα Βήτα 3 (22-38Hz) αντιστοιχούν σε μια πολύ σύνθετη, γρήγορη, ανταγωνιστική σκέψη που παράγει φόβο, υψηλό άγχος ή αρνητικό ενθουσιασμό. Η συνεχής παραμονή σ’ αυτή την υψηλή συχνότητα απαιτεί τεράστια ποσότητα ενέργειας και τείνει να κουράζει το σώμα, προκαλώντας συμπτώματα με την πάροδο του χρόνου. Τα Κύματα Γάμα (38-50Hz) είναι τα ταχύτερα εγκεφαλικά κύματα (υψηλή συχνότητα, όπως ένα φλάουτο) και σχετίζονται με την ταυτόχρονη επεξεργασία πληροφοριών από διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, μεταδίδουν πληροφορίες γρήγορα και σιωπηλά.
Η σωστή λειτουργία του εγκεφάλου μας είναι άμεσα συνδεδεμένη με την καθημερινή μας εμπειρία. Όταν τα εγκεφαλικά κύματα είναι εκτός ισορροπίας, δημιουργούνται προβλήματα στη συναισθηματική υγεία. H διαχείριση και η ευελιξία των εγκεφαλικών κυμάτων με στόχο τον έλεγχο των συναισθημάτων, την προσωπική ενδυνάμωση, ισορροπία και ευδαιμονία είναι δείγμα καλής ψυχικής υγείας σε ενήλικες και παιδιά. Πρέπει να είμαστε σε θέση να αλλάζουμε τη δραστηριότητα του εγκεφάλου μας για να ταιριάζει με αυτό που κάνουμε. Έτσι βιώνουμε την καθημερινότητα ευχάριστα, δημιουργικά και αποτελεσματικά χωρίς κούραση, εντάσεις και στρες.
