Ο χριστιανικός ουράνιος θόλος.
Τον 17ο αιώνα, ο ιατρός Ιούλιος Σίλερ άλλαξε τις ονομασίες των αστερισμών, δίνοντάς τους χριστιανικά ονόματα, και μας άφησε έναν υπέροχο χάρτη του ουρανίου θόλου. Έτσι, η παρατήρηση των αστερισμών απέκτησε μία άλλη διάσταση, καθώς συσχετίστηκε με τους Αγίους.
Ο 17ος αιώνας έχει χαρακτηρισθεί ο αιώνας της ουρανογραφίας. Πολυάριθμοι χάρτες του ουρανού, ιδιαίτερα καλλιτεχνικοί και με πολλά στοιχεία, είδαν το φως της δημοσιότητας. Με την αυγή του αιώνα εκείνου, στα 1603, πρώτος ο μεγάλος Γερμανός αστρονόμος Μπάγιερ (Bayer) (1572-1625), δημοσίευσε έναν σπουδαίο χάρτη, για πρώτη φορά μετά την «Αλμαγέστη» του Πτολεμαίου, η οποία γράφτηκε το 140 μ.Χ.
Την ίδια περίοδο γεννήθηκε η ιδέα στον φίλο του Μπάγιερ (και μετέπειτα συνεργάτη στην προσπάθειά του), Ιούλιο Σίλερ (Julius Schiller), να «εκχριστιανίσει» τους αστερισμούς του ουρανίου θόλου και να αντικαταστήσει τους μυθολογικούς αστερισμούς της αρχαιότητας με άλλους, εμπνευσμένους από την Αγία Γραφή.
Ο Ιούλιος Σίλερ (Julius Schiller), ιατρός στο επάγγελμα, έχοντας κοντά του και συμπαραστάτη του τον επίσης ιατρό Raimund Minderer, δούλεψε παράλληλα με τον Μπάγιερ, τον διάσημο αυτό ουρανογράφο, στο Augsburg, πάνω από 20 χρόνια, για να αλλάξει τις ονομασίες των αστερισμών, δίνοντάς τους χριστιανικά ονόματα. Το 1627, εξέδωσε έναν Άτλαντα, με το όνομά του στο εξώφυλλο και με τον τίτλο «Coelum Stellatum Christianum», δηλ. «ο Χριστιανικός Ουράνιος Θόλος». Στο ένα ημισφαίριο του χάρτη αυτού εμφανίζονταν κυρίως μορφές από την Παλαιά Διαθήκη και στο άλλο μορφές από την Καινή Διαθήκη. Ήταν ένας φανταστικά ωραίος ουρανός με τους δώδεκα Αποστόλους κατά μήκος των ζωδιακών αστερισμών, τον Απόστολο Πέτρο με τα κλειδιά στο χέρι, τον Ανδρέα με τον σταυρό και το Ματθαίο με το Ευαγγέλιό του. Ο Πήγασος έγινε Αρχάγγελος Γαβριήλ και η Αργώ, Κιβωτός του Νώε. Ο Σίλερ, όμως, πέθανε τον ίδιο χρόνο και δεν μπόρεσε να διαφημίσει το έργο του. Έτσι, για να επιβληθεί ο «χριστιανικός ουρανός» ίσως χρειαζόταν επεμβάσεις άνωθεν, του πάπα για παράδειγμα. Κανένας, όμως, ούτε πάπας, ούτε κι αστρονόμος, δεν θέλησε να αντικαταστήσει τις «εθνικές» αρχαίες φιγούρες των αστερισμών του ουρανού με χριστιανικές.
Τριάντα χρόνια αργότερα, τον χάρτη αυτόν του Σίλερ τον αντέγραψε και τον εξέδωσε ο Cellarius στην Armonia Macrocosmica.
Τους χάρτες των αστερισμών με χριστιανικά ονόματα αποφάσισε να εκδώσει -εδώ και δύο χρόνια- σε ένα καλαίσθητο άλμπουμ, με τίτλο «Η Ουρανογραφία των Αγίων», η Εταιρεία Αστρονομίας και Διαστήματος, που έχει την έδρα της στον Βόλο (www. astronomos.gr). Ήταν μία επίπονη εργασία, που κράτησε δύο και πλέον χρόνια, αλλά, όπως μπορεί να διαπιστώσει εύκολα κανείς, άξιζε τον κόπο και τα έξοδα.
Είναι πολύ σπουδαίο να γνωρίζουμε όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτει η κάθε εικόνα του χριστιανικού αστερισμού, για να καταλάβουμε καλύτερα το περιεχόμενό της, αλλά και να εκτιμήσουμε το μέγεθος της προσπάθειας και της προσφοράς του Σίλερ και των συνεργατών του, κατά την αναγεννητική εκείνη περίοδο του 17ου αιώνα. Και μη μας διαφεύγει πως λίγες ενέργειες και λίγες περισσότερες κινήσεις αν γίνονταν, είναι πολύ ενδεχόμενο σήμερα να είχαμε έναν χριστιανικό ουράνιο θόλο, αντί για τον μυθολογικό, κυρίως, αρχαίο ελληνικό. Ας μην ξεχνάμε ότι η πρόταση για την νέα χρονολογία με αρχή την γέννηση του Χριστού έγινε από έναν και μόνο άνθρωπο, και μάλιστα μοναχό, τον Διονύσιο τον Μικρό, τον 6ο μ.Χ. αιώνα, και λίγο αργότερα επικράτησε σ’ ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο, για να έχει σήμερα την γενική αποδοχή από τους κρατούντες της Εκκλησίας και της Πολιτείας.
Το μεγάλο αυτό λεύκωμα εκδόθηκε με την ευγενική χορηγία του ευσεβούς χριστιανού των Αθηνών Κ. Σ. Ζ., ο οποίος πίστεψε στην αναγκαιότητά του. Προλογίζεται δε από τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού κ.κ. Ιγνάτιο, ο οποίος σημειώνει χαρακτηριστικά:
«Η παρατήρηση του ουρανού, των αστερισμών και των αστέρων και η κατασκευή των χαρτών του ουράνιου θόλου μπορεί να σχετίζεται για κάποιους απλούς ανθρώπους με ανυπόστατες μελλοντολογίες, να θεωρείται από τους ναυτικούς ως το κύριο μέχρι πρόσφατα μέσο προσανατολισμού στην ποντοπόρο ναυσιπλοΐα, να αντιμετωπίζεται από τους επιστήμονες ως ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πεδίο έρευνας. Ελάχιστοι, όμως, θα μπορούσαν να βρουν άλλη συσχέτισή της με την Εκκλησία και τους αγίους, εκτός από το ότι συνιστά μία θαυμάσια ευκαιρία δοξολογίας του Κυρίου και Θεού μας, ο Οποίος κατά τον ψαλμωδό εποίησε “τους ουρανούς εν συνέσει” και “την σελήνην και τους αστέρας εις εξουσίαν της νυκτός”»…
Πλοίο του Αποστόλου Πέτρου / Μεγάλη Άρκτος
Το Πλοίο του Αποστόλου Πέτρου, που αντικαθιστά τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου, είναι εκείνο που αναφέρεται στην ευαγγελική περικοπή (Λουκά 5, 2-11), η οποία έχει ως εξής: «Και είδε δύο πλοία αραγμένα και ακίνητα κοντά στην λίμνη (ο Ιησούς). Και οι ψαράδες είχαν βγει από αυτά και έραβαν τα δίχτυα στην παραλία. Και αφού μπήκε σε ένα από αυτά, που ανήκε στον Σίμωνα, τον παρακάλεσε να προχωρήσει σε μικρή απόσταση από την ξηρά. Και αφού κάθισε, δίδασκε από το πλοίο τα πλήθη του λαού. Όταν δε έπαψε να ομιλεί, είπε στον Σίμωνα: “Ξαναφέρε το πλοίο πάλι ανοιχτά της λίμνης και ρίξτε τα δίχτυά σας για ψάρεμα”. Και αποκρίθηκε ο Σίμων και είπε: “Δάσκαλε, όλη τη νύχτα, που είναι οι κατάλληλες ώρες για ψάρεμα, κοπιάσαμε ρίχνοντας τα δίχτυα και δεν πιάσαμε τίποτε. Αλλά, θα υπακούσω στον λόγο σου και θα ρίξω το δίχτυ”. Και αφού έκαμαν αυτό, έκλεισαν πλήθος ιχθύων. Άρχισε δε να σχίζεται το δίχτυ από το πολύ βάρος. Και προσκάλεσαν με νεύματα τους συνεταίρους τους, που ήσαν στο άλλο πλοίο, να έλθουν, για να πιάσουν μαζί μ’ αυτούς τα δίχτυα με τα ψάρια. Και εκείνοι ήρθαν και γέμισαν και τα δυό πλοία τόσο πολύ, ώστε κινδύνεψαν να βυθιστούν. Όταν δε ο Σίμων είδε το θαυμαστό γεγονός, έπεσε κάτω, μπροστά στα γόνατα του Ιησού και του είπε: “Κύριε έβγα από το πλοίο μου, διότι εγώ είμαι ένας άνθρωπος αμαρτωλός και δεν μου αξίζει να βρίσκομαι τόσο κοντά σου”. Είπε δε αυτά, διότι κατέλαβε αυτόν και όλους εκείνους, που ήσαν μαζί του, μεγάλη έκπληξη για το πλήθος των ψαριών, που είχαν κλείσει στα δίχτυα. Η ίδια δε έκπληξη κατέλαβε τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, τα παιδιά του Ζεβεδαίου, που ήσαν συνεταίροι του Σίμωνα. Και είπε ο Ιησούς προς τον Σίμωνα: “Μη φοβάσαι, από τώρα θα πιάνεις με τα δίχτυα του κηρύγματός σου ζωντανούς ανθρώπους και θα τους οδηγείς στην βασιλεία των ουρανών”. Και αφού έφεραν πάλι στην ξηρά τα πλοία, αφήκαν όλα, και ψάρια και δίχτυα και πλοία, και ακολούθησαν ως πιστοί μαθητές τον Χριστό».
Η Μεγάλη Άρκτος, που αντικαταστάθηκε εδώ από το Πλοίο του Αγίου Πέτρου, είναι ένας μεγάλος αειφανής αστερισμός στο βόρειο μέρος του ουρανού, που παλαιότερα χρησιμοποιούνταν και ως ρολόι της νύχτας. Αποτελείται και αυτός από 7 λαμπρά αστέρια που έχουν το ίδιο σχήμα με την Μικρή Άρκτο και γι’ αυτό ονομάζεται Μεγάλη Άμαξα, Μεγάλη Κουτάλα, Μεγάλο Αλέτρι κ.λπ. Στην ελληνική λαογραφία είναι γνωστός ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου ως Κατσαρόλα η Μεγάλη κουτάλα, Εφταπάρθενος Χορός, Εφτά Αδέλφια κ.λπ.
Κατά την ελληνική Μυθολογία, η νύμφη Καλλιστώ ήταν κόρη του Λυκάονα, βασιλιά της Αρκαδίας. Την Καλλιστώ ερωτεύτηκε ο Δίας και έκανε μαζί της έναν γιο, τον Αρκάδα που όταν μεγάλωσε έγινε περίφημος κυνηγός. Επειδή η Καλλιστώ καυχιόταν για την ομορφιά της, κίνησε τη ζηλοτυπία της θεάς Ήρας, συζύγου του Δία, η οποία, για να την τιμωρήσει, την μετέβαλε σε αρκούδα. Με την μορφή αυτή περιφερόμενη στα δάση η Καλλιστώ, κάποια μέρα είδε τον γιο της, τον Αρκάδα, να κυνηγάει μέσα στο δάσος και παρακινημένη από το έντονο μητρικό της φίλτρο έτρεξε να τον αγκαλιάσει. Εκείνος όμως μόλις είδε την αρκούδα να τρέχει καταπάνω του, δεν κατάλαβε πως ήταν η μητέρα του και φοβήθηκε πολύ. Σήκωσε λοιπόν το δόρυ του έτοιμος να το εξακοντίσει εναντίον της και να διαπράξει έτσι το στυγερό έγκλημα της μητροκτονίας. Ο Δίας τότε, βλέποντας από τις κορυφές του Ολύμπου την σπαρακτική αυτή σκηνή, άρπαξε αμέσως την αρκούδα-Καλλιστώ και την τοποθέτησε πάνω στον ουρανό, ως Μεγάλη Άρκτο. Ταυτόχρονα μετέτρεψε τον Αρκάδα σε Μικρή Άρκτο και τον έβαλε επίσης πάνω στον ουρανό, ακριβώς απέναντί της. Έτσι τα δύο θηρία ατενίζουν και κυνηγούν το ένα το άλλο, χωρίς ποτέ να μπορούν να συναντηθούν.
Η ζηλότυπη Ήρα, όμως, και πάλι θύμωσε για την εύνοια αυτή του Δία και ζήτησε από τον θεό Ωκεανό να μην επιτρέπει στις δυό αρκούδες, που αναπαριστούσαν την Καλλιστώ και τον Αρκάδα, να κατεβαίνουν στα νερά του για να φρεσκάρονται και να λούζονται.
Και πραγματικά οι δύο αυτοί αστερισμοί ουδέποτε δύουν, ουδέποτε κατεβαίνουν κάτω από τον ορίζοντα, ουδέποτε εισέρχονται στα νερά του Ωκεανού, ο οποίος, όπως πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες και γενικότερα οι αρχαίοι λαοί, περιβάλλει την Γη, δηλ. την ξηρά, και αποτελεί έτσι την απέραντη θάλασσα.
Ο Άρατος αναφέρει ότι οι δύο άρκτοι στον ουρανό συμβολίζουν τις δύο αρκούδες που έτρεφαν τον Δία κατά την νηπιακή του ηλικία στην Κρήτη. Ο Δίας λοιπόν, όταν έγινε βασιλιάς των θεών, τις μετέφερε στον ουρανό από ευγνωμοσύνη.
Ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου είναι ένας από τους μεγαλύτερους αστερισμούς του ουρανού, τρίτος κατά σειρά μεγέθους, μετά τους αστερισμούς της Ύδρας και της Παρθένου. Καταλαμβάνει μία έκταση 1.280 τετραγωνικών μοιρών στον ουράνιο θόλο και έχει 7 λαμπρά αστέρια. Τα τέσσερα αποτελούν ένα τετράπλευρο, δηλ. το κύριο σώμα της Άρκτου, και τα άλλα τρία μία τεθλασμένη γραμμή, δηλ. την ουρά της. Είναι πολύ ευδιάκριτος στον ουρανό. Αρκεί να στραφούμε προς τον βορρά και να παρατηρήσουμε λίγο ψηλά στον βόρειο ουράνιο θόλο. Τα δύο πρώτα άστρα, που αποτελούν τη μία πλευρά του τετραπλεύρου, λέγονται και Δείκτες της Μεγάλης Άρκτου, επειδή, εάν προεκτείνουμε στο πενταπλάσιο το ευθύγραμμο τμήμα που τα συνδέει, θα φθάσουμε σε έναν άλλο λαμπρό αστέρα, τον μοναδικό στην περιοχή αυτή, τον πολικό αστέρα. Είναι ο τελευταίος αστέρας της ουράς της Μικρής Άρκτου.
Στον κατάλογό του ο Ίππαρχος περιλάβαινε 35 αστέρια στον αστερισμό αυτό, ο Argelanter 140 και ο Heis 227, ορατούς με γυμνό μάτι, από 2ο μέχρι 6ο μέγεθος. Ενδιαφέροντα αντικείμενα του αστερισμού είναι οι αστέρες Μιζάρ και Δοκιμή, που συναποτελούν το μεσαίο αστέρι της ουράς του, το νεφέλωμα κουκουβάγιας κ.α.
Αγία Αικατερίνη / Αετός και Αντίνοος
Η αγία Αικατερίνη, που αντικαθιστά τον αστερισμό του Αετού και του Αντίνοου, καταγόταν από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και από οικογένεια αριστοκρατική. Φημιζόταν για την σωματική της ωραιότητα, την μεγάλη μόρφωσή της και την χριστιανική αρετή της. Στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα, εποχή διώξεως του Χριστιανισμού, η Αικατερίνη κλήθηκε να αρνηθεί την πίστη της και να ασπασθεί την θρησκεία των ειδώλων. Κατά την παράδοση, συγκροτήθηκε ειδικό πολυμελές συμβούλιο από εθνικούς φιλοσόφους για να καταρρίψουν τα επιχειρήματα της Αικατερίνης και να την πείσουν να θυσιάσει στα είδωλα. Η δεκαπεντάχρονη σοφή Αγία, κατά την απολογία της, τόνισε ότι αναζητούσε συνεχώς την αλήθεια και ότι όσο μελετούσε, τόσο έβλεπε την ανωτερότητα της χριστιανικής θρησκείας. Γι’ αυτό έγινε χριστιανή και σκοπός της ήταν να φανεί άξια «νύμφη» του Χριστού. Λέγεται ότι η Αικατερίνη, με τα σοφά της επιχειρήματα και την ομολογία της, έκαμε τα μέλη του συμβουλίου που την ανέκριναν να ασπαστούν εκείνα την χριστιανική πίστη και να καούν μάλιστα ζωντανά με εντολή του χριστιανομάχου βασιλιά. Η ίδια η Αικατερίνη υποβλήθηκε σε διάφορα βασανιστήρια και τελικά αποκεφαλίστηκε. Κατά την διάρκεια του μαρτυρίου της και πολλοί άλλοι ειδωλολάτρες, ακόμα και επίσημοι, αποκήρυξαν την θρησκεία των ειδώλων και έγιναν χριστιανοί. Πολλά θαυμαστά γεγονότα συνόδεψαν το μαρτύριο και τον θάνατο της Αγίας. Με τον αποκεφαλισμό της ανέβλυσε από τον λαιμό της γάλα αντί αίμα και το σώμα της, κατά τους βιογράφους της, μεταφέρθηκε από τους Αγγέλους στο όρος Σινά, όπου ο τάφος της γρήγορα έγινε τόπος ευλαβικού προσκυνήματος. Η Αγία Αικατερίνη θεωρείται προστάτρια των σοφών, των φοιτητών και των παρθένων. Η ευρύτατη παιδεία της, κοσμική και θεία, η παρθενική της ωραιότητα, η μεγάλη της αρετή και το γενναίο και θαυμαστό της μαρτύριο τροφοδότησαν την τέχνη με πλήθος παραστάσεων από τον βίο της Αγίας. Η μνήμη της εορτάζεται στις 25 Νοεμβρίου.
Φαίνεται ότι η αγία Αικατερίνη είχε και μεγάλη αστρονομική μόρφωση. Αυτό συμπεραίνεται από μία φορητή εικόνα του ζωγράφου Βίκτωρα (16ος αι.), που βρίσκεται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Στην εικόνα αυτή παρουσιάζεται στα πόδια της Αγίας μία σφαίρα με τους βασικούς κύκλους της και με περισσότερο εμφανή τον ζωδιακό κύκλο.
Ο αστερισμός του Αετού, που αντικαταστάθηκε με την αγία Αικατερίνη, βρίσκεται πολύ εύκολα στον ουράνιο θόλο. Αρκεί να παρατηρήσουμε την γαλακτόχρωμη ζώνη του ουρανού, που εκτείνεται από τον αστερισμό της Κασσιόπης προς τον Κύκνο, και να προχωρήσουμε νότια, οπότε θα συναντήσουμε τον εν λόγω αστερισμό.
Οι αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι ονόμαζαν τον αστερισμό Αετό, οι δε ποιητές του έδιναν διάφορα άλλα ονόματα. Έτσι ονομάστηκε Όρνεο του Δία, Βασιλιάς Οιωνών από τον Πίνδαρο, Βάσανος και Βασανιστήριο από τους Λατίνους, Αετός του Προμηθέα σε ανάμνηση, κατά τον Hyde, του αετού που κατέτρωγε το συκώτι του Προμηθέα, ο οποίος ήταν δεμένος στον Καύκασο, Πτηνό η Τροφός του Δία από τους Ρωμαίους, Ιπτάμενο Γεράκι, Ιπτάμενος Αετός κ.λπ.
Η ελληνική Μυθολογία θέλει τον αστερισμό να συμβολίζει τον Δία. Όπως ο αετός είναι ο βασιλιάς των πουλιών, έτσι και ο Δίας είναι ο βασιλιάς των θεών.
Ο Δίας, σύμφωνα με τον σχετικό μύθο, μεταμορφώθηκε σε αετό και άρπαξε με τα νύχια του τον Γανυμήδη, τον γιο του Πριάμου, βασιλιά της Τροίας, και αφού τον απήγαγε, τον έφερε στον Όλυμπο και τον διόρισε οινοχόο των Ολυμπίων θεών. Για να παρηγορήσει δε τον πατέρα του, ο οποίος θρηνούσε γιατί έχασε τον ωραιότερο γιο του, του έδωσε τα περίφημα άλογά του, τον δε Γανυμήδη τον κατέταξε μεταξύ των αστερισμών του ουρανού.
Ο αστερισμός του αετού αναγνωρίζεται εύκολα στον ουράνιο θόλο με τους ακόλουθους τρόπους: α) ο λαμπρότερος αστέρας του, ο Αλτάιρ η α Αετού, σχηματίζει το λεγόμενο Θερινό Τρίγωνο με δύο άλλους λαμπρούς αστέρες. Τον Βέγα η α Λύρας και τον Ντενέμπ η α Κύκνου. β) Οι τρεις λαμπρότεροι αστέρες του α, β και γ αετού βρίσκονται σε ευθεία γραμμή και σε πολύ μικρή απόσταση μεταξύ τους.
Ο λαμπρότερος αστέρας του είναι ο α Αετού η Αλτάιρ, που έχει πρώτο μέγεθος. Είναι ένας από τους κοντινότερους αστέρες, αφού απέχει από εμάς «μόλις» 15 ε.φ.
Στην περιοχή του αστερισμού εμφανίστηκε το 1918 ένας καινοφανής αστέρας, αμέσως μετά το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Ονομάστηκε δε από τους συμμάχους «Αστέρας της νίκης». Ένας από τους πρώτους παρατηρητές που τον είδαν ήταν και ο γυμνασιάρχης της Μυτιλήνης Ολύμπιος, ο οποίος και έκανε την σχετική ανακοίνωση στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.
Ο Αντίνοος, που αντικαταστάθηκε μαζί με τον Αετό από την αγία Αικατερίνη, ήταν ένας αστερισμός που σχηματοποιήθηκε από αστρονόμους-συμβούλους του αυτοκράτορα Αδριανού, με τα νότια άστρα του Αετού, προκειμένου να τιμήσει τον ευνοούμενό του νεαρό Αντίνοο. Σήμερα έχει καταργηθεί.
Ο Αντίνοος ήταν ωραιότατος νέος, που τον προσέλαβε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός στην ακολουθία του, το 128 μ.Χ., όταν επισκέφθηκε την Βιθυνία. Καταγόταν από ποιμενική οικογένεια και γεννήθηκε το 110 μ.Χ. Σε ηλικία 20 ετών αυτοκτόνησε, πέφτοντας στα νερά του Νείλου ποταμού. Λέγεται μάλιστα ότι, σύμφωνα με την προφητεία των μάγων της Αιγύπτου, ο αυτοκράτορας θα πέθαινε, εκτός αν κάποιος από τους αφοσιωμένους φίλους του πρόσφερε την δική του ζωή στους χθόνιους θεούς.
Ο Αντίνοος έδειξε την αφοσίωσή του στον αυτοκράτορα, βρίσκοντας τον θάνατο στα νερά του Νείλου. Προς τιμήν του ο Αδριανός έκτισε πόλη στο σημείο όπου πνίγηκε και την ονόμασε Αντινούπολη, ίδρυσε ναούς και καθιέρωσε αγώνες, τα Αντινόεια. Ακόμη έδωσε διαταγή να γίνει αστερισμός, τον οποίο σχηματοποίησαν οι αστρονόμοι-σύμβουλοί του.
Απόστολος Ανδρέας / Ταύρος
Ο Απόστολος Ανδρέας, που αντικαθιστά τον αστερισμό του Ταύρου, ήταν ένας από τους 12 μαθητές του Χριστού, και μάλιστα ο πρώτος που κλήθηκε από Αυτόν. Ήταν γιος του Ιωνά, νεώτερος αδερφός του Πέτρου και καταγόταν από την κωμόπολη της Βηθσαϊδά. Και τα δύο αδέλφια ασχολούνταν με την αλιεία. Δεν ήταν ξένοι προς την γνώση του Μωσαϊκού Νόμου και των Προφητών. Ο ζήλος τους, η φιλομάθεια και η προσδοκία του Μεσσία έφεραν αρχικά τα δύο αδέλφια κοντά στον Ιωάννη τον Βαπτιστή, του οποίου έγιναν μαθητές. Μετά την επιστροφή του Ιησού από την έρημο, ο Ανδρέας μαζί με τον γιο του Ζεβεδαίου Ιωάννη, ύστερα από υπόδειξη του Προδρόμου, πήγαν και συνάντησαν τον Ιησού και έμειναν κοντά του ολόκληρη μέρα. Έτσι πείστηκαν ότι ήταν πράγματι ο αναμενόμενος Μεσσίας. Περιχαρής ο Ανδρέας έτρεξε στον αδερφό του Πέτρο και του ανήγγειλε το ευχάριστο νέο, λέγοντας «ευρήκαμεν τον Μεσσίαν» (Ιωάν. π 1, 42) και τον έφερε να δει κι αυτός προσωπικά τον Ιησού. Εξάλλου, κατά τον ευαγγελιστή Ματθαίο, όταν ο Ιησούς θέλησε να καταρτίσει τον όμιλο των δώδεκα μαθητών και Αποστόλων του, η πρώτη πρόσκληση έγινε στην ακροθαλασσιά της Γαλιλαίας προς τους αδελφούς Ανδρέα και Πέτρο με τα εξής λόγια: «Δεύτε οπίσω μου και ποιήσω υμάς αλιείς ανθρώπων» (Ματθ. δ 19). Για τον λόγο αυτό, αλλά και διότι ο Ανδρέας πρώτος σε σχέση με τον Πέτρο συνάντησε τον Ιησού, η Εκκλησία έδωσε στον Ανδρέα την προσωνυμία Πρωτόκλητος. Ο Ανδρέας μετά την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος και την διασπορά των Αποστόλων κήρυξε το Ευαγγέλιο στην Βιθυνία, τον Εύξεινο Πόντο, την Θράκη, την Μακεδονία, την Ήπειρο και την Αχαΐα. Υπήρξε ιδρυτής της εκκλησίας του Βυζαντίου, που έγινε η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως. Άξιος του ελληνικού ονόματός του και σε βαθύ γήρας, σε ηλικία ογδόντα χρονών, υπέμεινε ανδρειότατα μαρτυρικό θάνατο στην Πάτρα, της οποίας είναι πολιούχος και προστάτης. Κατά την παράδοση, ο Ανδρέας σταυρώθηκε σε σταυρό σχήματος Χ, και μάλιστα ανάποδα, δηλαδή με το κεφάλι προς τα κάτω. Εντυπωσιακή απεικόνιση «του μαρτυρίου του αγίου Ανδρέου εν Πάτραις» έχει φιλοτεχνήσει ο δόκιμος ζωγράφος Φώτιος Κόντογλου.
Η μνήμη του εορτάζεται στις 30 Νοεμβρίου.
Ο Ταύρος, που αντικαταστάθηκε από τον Απόστολο Ανδρέα, είναι ένας από τους ωραιότερους αστερισμούς του ουρανού και αναγνωρίζεται εύκολα από έναν πολύ λαμπρό αστέρα του, τον Λαμπαδία, καθώς και από δύο πολύ γνωστά σμήνη αστέρων του, τις Πλειάδες (Πούλια) και τις Υάδες. Μεσουρανεί το βράδυ κοντά στα μεσάνυχτα τον Δεκέμβριο.
Από την ελληνική αρχαιότητα το κύριο όνομα του αστερισμού αυτού ήταν Ταύρος. Λεγόταν όμως και Τομή η Προτομή, επειδή συνήθως εικονίζεται μόνο το μπροστινό μέρος του σώματός του, ακόμη δε είχε τα ονόματα: Φορέας, Απαγωγέας της Ευρώπης, Αγήνορας, Τμήμα Ταύρου κ.λπ. Ακόμη πιο παλιά οι Ακκάδες, που έζησαν στην Μεσοποταμία το 2300 π.Χ. περίπου, τον ονόμαζαν Ταύρο του Φωτός η Ουράνιο Ταύρο.
Κατά την ελληνική Μυθολογία, ο αστερισμός παριστάνει την μορφή του ταύρου, την οποία έλαβε ο Δίας για να απαγάγει την Ευρώπη, την κόρη του Αγήνορα, βασιλιά της Φοινίκης.
Σύμφωνα με τον σχετικό μύθο, η Ευρώπη έπαιζε με τις υπηρέτριές της στην ακρογιαλιά και προσπαθούσε να ανεβεί στην πλάτη ενός ωραίου άσπρου ταύρου, που έβοσκε στο λιβάδι. Τότε ο ταύρος, τη μορφή του οποίου πήρε ο Δίας, όρμησε στην θάλασσα και κολυμπώντας έφερε την κόρη στην Κρήτη. Γι’ αυτό και στους χάρτες του ουρανού εικονίζεται μόνο το μπροστινό μέρος του, διότι το υπόλοιπο βρίσκεται μέσα στα νερά της Μεσόγειας Θάλασσας. Εκεί όμως ο ταύρος προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στους κατοίκους. Ο βασιλιάς Μίνωας τότε κάλεσε σε βοήθεια τον Ηρακλή, ο οποίος με τον 7ο άθλο του αιχμαλώτισε το ζώο, που έβγαζε φωτιά από το στόμα και το μετέφερε ζωντανό στις Μυκήνες. Εκεί αφιερώθηκε στην Ήρα, η οποία όμως το άφησε ελεύθερο για να μην τριγυρίζει στον ναό της και θυμίζει την δόξα του Ηρακλή. Έτσι ο ταύρος συνέχισε τις καταστροφές στην Πελοπόννησο και στην Αττική. Εκεί, κοντά στον Μαραθώνα, τον σκότωσε ο Θησέας, οπότε πλέον έγινε αστερισμός για να θυμίζει το κατόρθωμα των δύο ηρώων, του Ηρακλή και του Θησέα.
Ο αστερισμός του Ταύρου είναι ένας μεγάλος αστερισμός και καταλαμβάνει μία έκταση 797 τετραγωνικών μοιρών. Είναι το δεύτερο ζώδιο του ζωδιακού κύκλου που το διατρέχει ο Ήλιος από τις 20 Απριλίου μέχρι τις 20 Μαΐου και ο τρίτος κατά σειρά αστερισμός του, λόγω της μετάπτωσης των ισημεριών. Τον αστερισμό αυτό θεωρούμε ότι τον διανύει ο Ήλιος από τις 21 Μαΐου μέχρι τις 21 Ιουνίου, ενώ στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των αστρονόμων, τον διανύει από 14 Μαΐου μέχρι 21 Ιουνίου, δηλ. τον διατρέχει μέσα σε 38 ημέρες, διότι έχει μεγάλη έκταση κατά πλάτος. Ο λαμπρότερος αστέρας του, ο Λαμπαδίας η Αλντεμπαράν, είναι κόκκινος γίγαντας αστέρας, τριπλάσιος σε λαμπρότητα από τον πολικό αστέρα και έχει πρώτο φαινόμενο μέγεθος.
Στην περιοχή του αστερισμού είναι δύο πολύ σπουδαία σμήνη αστέρων: Οι Πλειάδες και οι Υάδες. Οι Πλειάδες, που από τον λαό ονομάζονται Πούλια, αποτελούνται από 7 αστέρια, που φαίνονται με γυμνό μάτι, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για περίπου 3.000 αστέρια. Πολλοί λαϊκοί στίχοι είναι αφιερωμένοι στην Πούλια, όπως «Απ’ όλα τ’ άστρα τ’ ουρανού, η Πούλια είν’ το κεφάλι» η «Όντας η Πούλια βασιλεύει, ο καλός ο ζευγολάτης αποσπέρνει κι ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στον κάμπο».
Οι Υάδες είναι και αυτό ανοιχτό σμήνος αστέρων, ορατό με γυμνό μάτι. Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, οι Υάδες είναι αδελφές των Πλειάδων και είχαν γονείς τον Άτλαντα και την Πλειόνη. Αποτελούσαν δε μαζί τις 14 Ατλαντίδες (κόρες του Άτλαντα).
Στην περιοχή του αστερισμού υπάρχει ακόμη ένα ωραίο νεφέλωμα, που ονομάζεται «Καρκίνος», λόγω του σχήματός του, που προήλθε από έναν καινοφανή (σουπερνόβα), ο οποίος εξερράγη το 1054 μ.Χ.
Κωνσταντίνος Δ. Μαυρομμάτης
