Όλοι οι άνθρωποι έχουμε ανάγκες διαφόρων ειδών: βιολογικές, πρακτικές, συναισθηματικές και πνευματικές. Οι βιολογικές ανάγκες είναι εξόχως ασυμπίεστες διότι δεν αναβάλλονται για πολύ καιρό. Όταν πεινάς, διψάς ή κρυώνεις θέλεις να ικανοποιηθούν οι ανάγκες σου άμεσα.
Οι συναισθηματικές ανάγκες (που είναι πάνω από είκοσι) δεν είναι τόσο επιτακτικές, αλλά αν τους κλείσεις την πόρτα για πολύ καιρό, αρχίζεις σιγά σιγά να καταθλίβεσαι. Όσο για τις πνευματικές ανάγκες, μας βοηθούν να φιλοσοφήσουμε και να δούμε την πραγματικότητα με άλλο μάτι. Βέβαια, καμιά φορά, οδηγούν και σε υπαρξιακά κενά…
Οι ανάγκες μας κάπου κατευθύνονται. Για παράδειγμα, ένα κύτταρο γεννιέται, επιτελεί ένα έργο και πεθαίνει. Κλείνει έναν κύκλο. Το ίδιο ισχύει και για μας. Ο οργανισμός μας έχει μία φυσική ροή. Αυτή δημιουργεί και τις ανάγκες μας.
Όμως, οι ανάγκες δεν έχουν χέρια και πόδια ούτε στόμα για να μιλήσουν. Προκειμένου, λοιπόν, να ικανοποιηθούν είναι εξαρτημένες από τη συμπεριφορά μας. Τι είναι, όμως, η συμπεριφορά; Είναι αυτά που κάνουμε και λέμε. Δηλαδή, η συμπεριφορά είναι πράξεις. Αν διψάς, για να ικανοποιηθεί αυτή η ανάγκη σου θα πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριφερθείς: ή θα σηκωθείς να πιεις ένα ποτήρι νερό ή θα μιλήσεις: «Μπορώ να έχω ένα ποτήρι νερό, παρακαλώ;»
Στο σημείο αυτό υπάρχουν δύο δυσκολίες: η πρώτη είναι ότι, μερικές φορές, δεν καταλαβαίνουμε τις ανάγκες μας. Έτσι, η συμπεριφορά μας δεν είναι σε θέση να τις καλύψει διότι δεν τις αντιλαμβανόμαστε! Αυτό βέβαια ισχύει περισσότερο για τις συναισθηματικές μας ανάγκες, καθώς οι βιολογικές δεν αναβάλλονται και πολύ.
Η δεύτερη δυσκολία είναι ότι κάποιοι δε δίνουν πολλή σημασία στις ανάγκες τους. Ασχολούνται με τις προσδοκίες που έχουν οι άλλοι από αυτούς. Ας υποθέσουμε ότι η φύση σου είναι να κινηθείς προς τα «βόρεια». Η συμπεριφορά σου προς τα πού κινείται; Δεν πιστεύω να υπάρχει ούτε ένας άνθρωπος που η συμπεριφορά του συμβαδίζει 100% με τη φύση του, τις ανάγκες του. Δηλαδή, βόρεια πάνε οι ανάγκες, βόρεια πηγαίνει και η συμπεριφορά. Πάντα υπάρχει μία μικρή γωνία απόκλισης. Ας πούμε ότι ενώ οι ανάγκες πάνε βόρεια, η συμπεριφορά πηγαίνει βορειοανατολικά. Αυτή η απόκλιση είναι μικρή. Γι αυτό την ονομάζουμε λειτουργική. Σε γενικές γραμμές, το άτομο πηγαίνει εκεί που είναι φτιαγμένο να πάει. Αν, όμως, ο οργανισμός θέλει να πάμε βόρεια κι εμείς πηγαίνουμε ανατολικά, τότε αυτή η απόκλιση δεν είναι λειτουργική. Αρχίζει, λοιπόν, ο οργανισμός να διαμαρτύρεται. Ένα απλό παράδειγμα:
Μία συνδικαλιστική οργάνωση επιλέγει ένα μέλος να διαπραγματευτεί με την εργοδοσία. Η συνδικαλιστική οργάνωση είναι οι ανάγκες. Ο εκπρόσωπος της οργάνωσης είναι η συμπεριφορά. Πηγαίνει, λοιπόν, ο εκπρόσωπος και -κολακευμένος από τη θερμή υποδοχή που του επιφυλάσσουν οι εργοδότες-δεν καταφέρνει να διεκδικήσει αυτά για τα οποία τον έστειλαν. Τι θα γίνει, λοιπόν, όταν επιστρέψει πίσω στους συναδέλφους του άπρακτος; Το πιο απλό είναι να πάψει πλέον να είναι ο εκπρόσωπος τους.
Αν η συμπεριφορά αγνοεί συστηματικά τις συναισθηματικές ανάγκες του ατόμου, είναι φυσικό ο οργανισμός ν’ αρχίσει να διαμαρτύρεται. Η διαμαρτυρία του οργανισμού προς τον εαυτό είναι το άγχος. Άγχος είναι η διαμαρτυρία των ακάλυπτων αναγκών προς τη συμπεριφορά. Το άγχος αυτό αρχικά εκδηλώνεται με κάποιες μελαγχολίες και με αδράνεια. Δεν έχεις όρεξη για δραστηριότητες, για ενδιαφέροντα και για ζωή. Αυτά είναι τα πρώτα μηνύματα που σου στέλνει ο οργανισμός για να διαμαρτυρηθεί. Αν τα αγνοήσεις, τότε τα συμπτώματα αρχίζουν και δυναμώνουν.
Σιγά σιγά μπορεί να εμφανιστεί μία κατάθλιψη, χρήση κάποιων τοξικών ουσιών (νόμιμες ή παράνομες) ή μπορούν να εμφανιστούν φοβίες, έμμονες ιδέες και άλλα συμπτώματα που λειτουργούν όπως ένα κόκκινο λαμπάκι στο αυτοκίνητο που οδηγείς.
Παρόλο που αυτά τα αναφέραμε και προηγουμένως, ας τα επαναλάβουμε ώστε να τα αφομοιώσουμε: Αν ανάψει το κόκκινο λαμπάκι, σημαίνει ότι η μηχανή υπερθερμαίνεται. Το κόκκινο λαμπάκι είναι το σύμπτωμα. Στην πραγματικότητα είναι ένα φιλικό μήνυμα που σου δίνει το αυτοκίνητο για να μην καείς. Το ίδιο ακριβώς είναι και αυτά τα συμπτώματα που δημιουργούνται από παρατεταμένη ζωή ενάντια στη φύση μας (αδράνεια, μελαγχολίες, φοβίες και έμμονες ιδέες).
Αν ακόμα και τότε η συμπεριφορά δεν παίρνει το μήνυμα και δεν αλλάξει, αρχίζουν τα ψυχοσωματικά. Ο οργανισμός δημιουργεί συμπτώματα που έχουν σκοπό να σε «παραλύσουν» ώστε να σταματήσεις να διεκδικείς συνέχεια την καλή γνώμη των άλλων και να κοιτάξεις λίγο τις ανάγκες σου. Συνεπώς, οι ψυχοσωματικές διαταραχές είναι το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς μας. Είναι φιλικές προτροπές για ν’ αλλάξουμε συμπεριφορά. Αν τις λάβουμε υπόψη μας, έχουμε μία πιθανότητα να επανέλθουμε σε ένα μοτίβο ζωής που είναι πιο κοντά στη φύση μας. Αν τις αγνοήσουμε, μια μέρα θ’ ασχοληθούμε με κάποια σοβαρή σωματική ασθένεια.
«Χαρά – Η καλύτερη θεραπεία»
του Γιώργου Πιντέρη Ph. D.
(Εκδόσεις Ψυχογιός)
