Το έχουμε ακούσει από πολλούς, ακόμα και από τον ίδιο μας τον εαυτό:
«Δεν με πειράζει η κριτική,
αρκεί να είναι καλοπροαίρετη»!
Ο καθένας μας όταν ακούει κάποια σχόλια για τις πράξεις του ή τη συμπεριφορά του δεν αισθάνεται καλά, γι’ αυτό προσπαθεί να ανακαλύψει αν πίσω από τις επισημάνσεις κρύβεται η ειλικρινής διάθεση του συνομιλητή του να τον βελτιώσει ή κάτι χειρότερο, ακόμα και δόλος.
Η κριτική δεν είναι εύκολη ούτε όταν είσαι αναγκασμένος, εκ των πραγμάτων, να την ασκήσεις. Το πώς ο συνομιλητής σου θα αντιληφθεί αυτά που θα του πεις και θα τα εφαρμόσει είναι μία ολόκληρη τεχνική. Τα ακόλουθα βήματα μπορούν να μας φανούν χρήσιμα τόσο στο περιβάλλον μας, όσο και στην καθημερινότητά μας με τους οικείους μας.
Ξεκάθαρος σκοπός
Πριν ξεκινήσουμε να ασκήσουμε κριτική σε κάποιον πρέπει να έχουμε ξεκαθαρίσει στο μυαλό μας όχι το τι θα πούμε, αλλά τι θέλουμε να πετύχουμε. Είναι καλύτερο να επικεντρωθούμε σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα, που διακρίνουμε ως πιο σοβαρό, να το συζητήσουμε και να δούμε πώς μπορεί να αλλάξει, παρά να αραδιάζουμε συνεχώς παράπονα και στο τέλος να μην καταφέρουμε τίποτα.
Ουδέτερο περιβάλλον.
Η εποικοδομητική κριτική δεν γίνεται ποτέ μπροστά σε κόσμο, ακόμα κι αν φαίνεται ότι δεν ακούνε ακριβώς τι μπορεί να συζητάμε εμείς με τον συνομιλητή μας. Ούτε πρέπει να γίνεται με συγκεκριμένους όρους π.χ. εμείς να είμαστε καθισμένοι στο γραφείο μας κι αυτός που θα δεχτεί την κριτική να στέκεται όρθιος μπροστά μας σαν μαθητούδι. Δημιουργήστε ένα πιο ουδέτερο περιβάλλον. Καθίστε σ’ ένα τραπέζι ο ένας απέναντι από τον άλλο, σαν ίσος προς ίσο. Αλλά μην επιλέξετε π.χ. να ασκήσετε κριτική σ’ ένα χαλαρό περιβάλλον π.χ. μία καφετέρια ή ένα μπαρ, διότι όσα θα πείτε χάνουν τη δύναμή τους.
Λιγότερες λέξεις, περισσότερο νόημα.
Αν σας αρέσει να μιλάτε πολύ, ή δεν θέλετε να ασκήσετε ευθεία κριτική στον συνομιλητή σας, κινδυνεύετε να πλατειάσετε, να γυρνάτε άσκοπα λεκτικά γύρω από το θέμα χωρίς να το θίγετε, και στο τέλος να κουράσετε και τον άλλο και να κουραστείτε κι εσείς. Επειδή ο χρόνος είναι χρήμα και τα λίγα λόγια ζάχαρη, πείτε καθαρά αυτό που νομίζετε ότι πρέπει να αλλάξει και μην προσπαθείτε να ωραιοποιήσετε την κατάσταση με λεκτικές περικοκλάδες. Αν αυτά που θα πείτε φαίνονται σκληρά, ο συνομιλητής σας δεν θα ευχαριστηθεί όταν προσπαθείτε να τα θίξετε με πλάγιο τρόπο. Προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε λιγότερες λέξεις και σαφείς προτάσεις.
Σύνδεση κριτικής-σκοπού
Πολλοί προϊστάμενοι προσπαθούν από την αρχή να φέρουν σε δύσκολη θέση έναν υπάλληλο αραδιάζοντας στην αρχή της κουβέντας όλα μαζί τα παράπονά τους, έτσι ώστε να τον κάνουν να νιώσει μειονεκτικά και να είναι πιο δεκτικός σε όσα θα ακολουθήσουν. Η τακτική αυτή αποδεικνύεται λανθασμένη, καθώς το μυαλό του υπαλλήλου τρέχει περισσότερο στο να αντικρούσει τα όσα του χρεώνονται και όχι να δεχτεί και να συζητήσει νηφάλια τις αντιρρήσεις του. Προσπαθείτε κάθε φορά που έχετε κάποιο σημείο κριτικής να βρίσκετε και τη λύση του, ώστε να κλείνετε τα θέματα και να προχωράει η κουβέντα. Είναι πολύ πιο ανακουφιστικό και γι’ αυτόν που δέχεται την κριτική.
Αυτοκριτική
Ενθαρρύνετε τον συνομιλητή σας να βαθμολογήσει ο ίδιος τον εαυτό του σε κάποιους τομείς. Θα διαπιστώσετε αμέσως αν έχει καταλάβει το πρόβλημα, για το οποίο συζητάτε, ή ζει στον κόσμο του, οπότε πρέπει να κάνετε περισσότερη δουλειά. Η καλύτερη αυτοκριτική, όμως, ξεκινάει από εσάς. Αν εσείς πρώτοι δεν δώσετε το παράδειγμα παραδεχόμενοι συγκεκριμένα λάθη και παραλείψεις, μην περιμένετε από τους συνομιλητές σας να το κάνουν. Δεν μιλάμε, βέβαια, για… αυτομαστίγωμα, αλλά για ειλικρινή παραδοχή κάποιων σημείων, που θα βοηθήσουν στο να πετύχει η κριτική το στόχο της.
