Έχω ψυχή που ανήκει ολότελα στον εαυτό της, συνηθισμένη να συμπεριφέρεται κατά τον τρόπο της.
Μη έχοντας ως ετούτη τη στιγμή κανέναν να μου δίνει διαταγές ούτε αφεντικό πάνω από το κεφάλι μου, προχώρησα τόσο μακριά και με το βηματισμό που μου άρεσε.
Αυτό ακριβώς με έκαμε νωθρό και άχρηστο να υπηρετήσω άλλους· με έκαμε καλό για τον εαυτό μου και μόνο.
Και για να υπηρετήσω τον εαυτό μου, δεν υπήρξε ανάγκη να βιάσω αυτό το βαρύ, τεμπέλικο και νωθρό φυσικό μου.
Γιατί, καθώς βρέθηκα από γεννησιμιού μου σε τέτοιο βαθμό τύχης, ώστε είχα κάθε λόγο να είμαι ικανοποιημένος με αυτά που έχω, και με τόσο μυαλό όσο χρειαζόταν για να εκτιμήσω αυτό το γεγονός, δεν ζήτησα τίποτα και ούτε πήρα τίποτα:
Ο ούριος βοριάς δεν φουσκώνει τα πανιά μου·
ούτε πάλι ο νοτιάς την πορεία μου εμποδίζει·
σε δύναμη,
εξυπνάδα,
ομορφιά,
αρετή,
αγαθά,
αρετή,
αγαθά,
είμαι ο τελευταίος των πρώτων,
αλλά κι ο πρώτος των τελευταίων.
(Οράτιος)
Το μόνο τάλαντο που μου χρειάστηκε ήταν να είμαι ευχαριστημένος με τον εαυτό μου, πράγμα που αν το κατανοήσει κανείς σωστά, σημαίνει τη ρύθμιση της ψυχής, κάτι εξίσου δύσκολο υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και που στην πράξη βλέπουμε να βρίσκεται ευκολότερα εκεί όπου υπάρχει ανέχεια παρά όπου υπάρχει αφθονία.
Μάλλον επειδή, όπως συμβαίνει επίσης με όλα τα άλλα πάθη μας, η πείνα του πλούτου οξύνεται περισσότερο από τη χρήση του παρά από την έλλειψή του.
Η δε αρετή της μετριοπάθειας είναι σπανιότερη από την αρετή της αντοχής.
Ό,τι χρειάστηκα δεν ήταν άλλο παρά να απολαμβάνω ήρεμα τα καλά που ο Θεός με την απλοχεριά του μού έχει βάλει στα χέρια.
Δεν δοκίμασα ποτέ κανενός είδους βασανιστική εργασία.
Δεν είχα να διαχειριστώ παρά, πολύ λίγα πράγματα εκτός από τα δικά μου ζητήματα·
ή αν είχα να κάνω οτιδήποτε άλλο, αυτό γινόταν υπό συνθήκες που μου επέτρεπαν να διαχειρίζομαι τα πράγματα στην ώρα μου και με τον τρόπο μου, διορισμένος από ανθρώπους που μου είχαν εμπιστοσύνη και που δεν με πίεζαν και με γνώριζαν.
Γιατί οι έμπειροι άνθρωποι ξέρουν να αντλούν κάποια εξυπηρέτηση ακόμα και από άλογο δύστροπο και ασθματικό.
Επειδή δεν έχω αρκετή αποφασιστικότητα, ώστε να ανέχομαι την όχληση των ανάποδων περιστάσεων στις οποίες όλοι υποκείμεθα και
επειδή δεν μπορώ να αντέξω την ένταση που δημιουργεί η ρύθμιση και τακτοποίηση των υποθέσεών μου, εγκαταλείποντας ολοκληρωτικά τον εαυτό μου στην τύχη,
καλλιεργώ μέσα μου όσο μπορώ τη γνώμη που βλέπει τα πράγματα από τη χειρότερη πλευρά τους.
Και τότε παίρνω την απόφαση να φορτωθώ το χειρότερο, ήρεμα και υπομονετικά.
Σε αυτό και μόνο καταγίνομαι και αυτός είναι ο σκοπός όπου κατευθύνω όλους τους λογισμούς μου.
Αντιμέτωπος με κάποιον κίνδυνο, δεν σκέφτομαι τόσο πώς θα ξεφύγω αλλά πόσο λίγο έχει σημασία να ξεφύγω.
Αν παρέμενα σε κίνδυνο, τι θα πείραζε;
Μια και δεν μπορώ να ελέγξω τα γεγονότα, ελέγχω τον εαυτό μου:
προσαρμόζομαι στα γεγονότα, αν τα γεγονότα δεν προσαρμόζονται σε εμένα.
Δεν κατέχω καμία από τις τέχνες να γνωρίζω πώς να κοροϊδεύω την τύχη και πώς να της ξεφεύγω,
ούτε πώς να της επιβάλλομαι και να τακτοποιώ και να κατευθύνω τα πράγματα προς τον σκοπό που έχω θέσει με σωφροσύνη.
Έχω μάλιστα ακόμα λιγότερες δυνάμεις υπομονής, ώστε να αντέξω τη δύσκολη και επίμοχθη φροντίδα που χρειάζεται γι’ αυτό.
Και η πιο δυσάρεστη κατάσταση για μένα είναι να βρίσκομαι μετέωρος ανάμεσα σε πράγματα που επείγουν και να κλυδωνίζομαι μεταξύ φόβου και προσδοκίας.
Στα γεγονότα φέρομαι αντρίκια·
στο χειρισμό τους, παιδιάστικα.
Η φρίκη να στραβοπατήσω μου φέρνει δυνατότερο πυρετό παρά να πέσω κατάχαμα.
Το πράγμα δεν αξίζει τόση κουβέντα:
Ο σφιχτοχέρης υποφέρει χειρότερα από το πάθος του,
παρά ο φτωχός
και ο ζηλιάρης σύζυγος
χειρότερα από τον κερατωμένο.
Και συχνά, μικρότερο κακό είναι να χάσεις το αμπέλι σου
παρά να πας για δαύτο στο δικαστήριο.
Το χαμηλότερο σκαλί είναι το στερεότερο.
Είναι η έδρα της σταθερότητας.
Εκεί, δεν έχεις ανάγκη παρά τον εαυτό σου.
Η σταθερότητα εκεί εδράζεται και ακουμπάει ολάκερη στον εαυτό της.
Όσο για την φιλοδοξία, που είναι γειτόνισσα της αλαζονείας ή μάλλον αδερφή της, θα είχε χρειαστεί, για να με προωθήσει η Τύχη, να έρθει να με πάρει από το χέρι.
Γιατί το να μπω στον κόπο για μιαν αβέβαιη προσδοκία και να υποταχθώ σε όλες τις δυσκολίες που συνοδεύουν όσους αποζητούν να σπρώξουν τον εαυτό τους στην εύνοια στην αρχή της σταδιοδρομίας τους, δεν θα είχα ποτέ καταφέρει να το κάμω.
Δεν πληρώνω μετρητοίς
καμμιά μελλοντική ελπίδα.
(Τερέντιος)
Και ύστερα, σπανίως φτάνει κανείς σε τέτοια προαγωγή [με τη βοήθεια της Τύχης], εκτός αν πρώτα διακινδυνέψει ό,τι έχει.
Και είμαι της γνώμης πως αν, αυτό που έχει κανείς, αρκεί να διατηρήσει τον τρόπο ζωής στον οποίο γεννήθηκε και ανατράφηκε,
είναι παραφροσύνη να το παρατήσει από τα χέρια του με την αβεβαιότητα να το αυγατίσει.
Εκείνος που η Τύχη τού αρνείται να στηρίξει το πόδι του κάπου και να τακτοποιήσει μια ήσυχη και αναπαυμένη ζωή,
δικαιολογείται αν ποντάρει στη μοίρα ό,τι έχει, αφού έτσι και αλλιώς η ανάγκη τον στέλνει να αναζητήσει
στην κακοτυχία τον επικίνδυνο δρόμο που του χρέωσε να διαβεί.
(Μάρκος Άνναιος Σενέκας)
Βρήκα πράγματι τον συντομότερο και ευκολότερο δρόμο, χάρη στη συμβουλή καλών μου φίλων του παρελθόντος, απαλλάσσοντας τον εαυτό μου από το βάρος τέτοιων επιθυμιών και μένοντας ήρεμος.
Όπως εκείνος που κερδίζει τον γλυκό κότινο δίχως τη σκόνη του αγώνα
(Οράτιος),
κρίνοντας επίσης με πολλή ευθυκρισία πως οι δυνάμεις μου δεν ήταν ικανές για μεγάλα πράγματα.
Ντροπή να φορτώνεσαι στο κεφάλι βάρος που δεν σηκώνεις
και σε λίγο να λυγίζεις τα γόνατα και να το βάζεις στα πόδια.
(Προσπέρτιος)
ΔΟΚΙΜΙΑ
ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΜΙΣΕΛ ΝΤΕ ΜΟΝΤΑΙΝΙ
Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ
