Οἱ νηπτικοί Πατέρες μᾶς εἰσάγουν σέ ἕναν πνευματικό λειμώνα. Εὐώδη ἄνθη τοῦ λειμώνα αὐτοῦ εἶναι ἡ ἡσυχία, ἡ μετάνοια, ἡ κατά Θεόν σχολή, τό κατά Θεόν πένθος, ἡ χαρμολύπη, ὁ ἁγνός φόβος, ἡ ἀδιάλειπτη καί ἔμπονη προσευχή, ἡ καθαρή καρδιά καί ὁ φωτισμένος νοῦς.
Κεντρική θέση κατέχει ἡ νήψη. Ἡ νήψη ὡς συνεχής ἐγρήγορση καί καθολική ἐπαγρύπνηση ἀποτελεῖ τή βάση τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὁ νοῦς τοῦ νηπτικοῦ προχωρεῖ διαδοχικά σέ πνευματικές θεωρίες φωτιστικῆς γνώσης καί κατανόησης τῶν λόγων τῶν ὄντων.
Μέ τίς συνεχεῖς ἐλλάμψεις ὑψώνεται «ἀνατατικῶς, πρός τά συγγενῆ φῶτα τῶν ἄνω ἀΰλων τάξεων, κἀκεῖθεν, ὡς ἐφικτόν, πρός τό μέγα φέρεται φῶς καί τρισήλιον τῆς θεαρχικῆς Τριάδος».
Ὅπως γιά τίς σωματικές πράξεις ὑπάρχει κλίμακα ὁρισμένων βαθμίδων, ἀνάλογη κλίμακα σχηματίζεται καί γιά τίς νοητές θεωρίες.
Ὁ ὅσιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός ἀνάγει τίς βαθμίδες αὐτές σέ ὀκτώ.
Χρησιμοποιώντας τή γνωστή εἰκόνα τῆς ὀγδόης ἡμέρας, πού ὑπερβάλλει τήν ἑβδομάδα καί συμβολίζει τήν αἰωνιότητα ὁ ὅσιος Πέτρος ἀναφέρει ἑπτά θεωρίες πού ἀνήκουν στόν παρόντα κόσμο, ἐνῶ ὡς ὄγδοη τοποθετεῖ τή γνώση τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τήν ἀποκάλυψη τῆς μυστικῆς θεολογίας τοῦ «μέλλοντος αἰῶνος».
Ὡστόσο οἱ ἅγιοι γεύονται ἐν μέρει τῆς θεωρίας αὐτῆς ἀπό τήν παρούσα ζωή.
Θεωρία γιά τούς ἱερούς νηπτικούς εἶναι ἡ ἔμπρακτη γνώση τῶν θείων μυστηρίων, ἐν εἴδει προσωπικῆς ἀποκάλυψης καί ἐμπειρίας. Γι᾿ αὐτό καί ὁ θεωρητικός ἀποκαλεῖται καί γνωστικός. Κατά ἀνάλογο τρόπο οἱ πνευματικές θεωρίες ἀποκαλοῦνται καί πνευματικές γνώσεις.
