Τι συμβαίνει με την πίστη; Ο Χριστιανισμός καλεί τους ανθρώπους να πιστέψουν στον Ιησού, να αποδεχτούν και να σεβαστούν την αφήγηση ότι ο Ιησούς είναι Θεός αλλά υπέστη θάνατο ως άνθρωπος. Και το γεγονός λέγεται ότι παρέχει κατά κάποιο τρόπο ένα δρόμο για να γίνει αποδεκτός από τον Θεό και να ζήσει αιώνια μαζί του στον παράδεισο. Αλλά πρέπει να πιστέψουμε την ιστορία για να συμμετάσχουμε σε αυτό.
Γιατί η ικανότητα να πιστεύει κανείς μια απίθανη ιστορία είναι το κεντρικό κριτήριο για τον καθορισμό του ποιος είναι κατάλληλος να γνωρίσει τον Θεό; Πώς είναι ενάρετο να αγωνιζόμαστε να πιστεύουμε κάτι που δεν συνάδει με τις παρατηρήσιμες λειτουργίες του κόσμου γύρω μας; Ωστόσο, πολλοί προσπαθούν να το πιστέψουν και να το πετύχουν. Κάποιοι μπορεί να το βρουν ακόμα και εύκολο. Ίσως για αυτούς τους ανθρώπους, η πίστη είναι, στην πραγματικότητα, μια επιλογή.
Αλλά δεν είναι όλοι σε θέση να επιλέξουν τι να πιστέψουν. Μερικοί δεν επηρεάζονται τόσο από τελετουργίες ή πολιτιστικές προτάσεις. Μπορεί να μην είμαστε διατεθειμένοι να ερμηνεύσουμε τα πιο επιδραστικά συναισθήματά μας, όπως την επιρροή υπερφυσικών δυνάμεων που μας περιβάλλουν.
Είμαι τυχερός που ζω σε μια εποχή που μπορούμε να ανακαλύψουμε τόσα πολλά για το πώς λειτουργεί η φύση. Διακρίνω τη συνοχή των υποκείμενων κανόνων της φύσης και την απαραβίαστη συμμόρφωση όλων των πραγμάτων με αυτούς. Βλέπω πώς ο πλούτος του κόσμου μας και η ανθρώπινη εμπειρία πηγάζει από αυτά. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο Ιησούς γεννήθηκε από μια παρθένο και αναστήθηκε μετά θάνατον, περισσότερο από όσο μπορώ, με τη δύναμη της θέλησης, να πιστέψω ότι οι αμμόλοφοι της Κοιμωμένης Αρκούδας σχηματίστηκαν από μια αρκούδα που περίμενε τα μικρά να κολυμπήσουν στη λίμνη. Πώς θα μπορούσε ένας θεός να με θεωρήσει υπεύθυνο για να επιτύχω μια ψυχική κατάσταση για την οποία δεν είμαι σε θέση - με αιώνιες συνέπειες;
Όταν κάποιος επιδιώκει ένθερμα να ευθυγραμμίσει τις πεποιθήσεις του με αυτό που είναι πραγματικό, καθίσταται αδύνατο να επιλέξει αυτό που πιστεύει. Οι αλήθειες πρέπει να ανακαλύπτονται. Αν τα «επιλέξουμε», θα είναι κατασκευασμένα κίνητρα μόνο δικά μας. Ένα άτομο μπορεί είτε να επιλέξει πεποιθήσεις είτε να επιλέξει να επιδιώξει συνειδητά την αλήθεια, αλλά δεν μπορεί να κάνει και τα δύο.
Οι πεποιθήσεις μας καθορίζουν τις πράξεις μας και οι πράξεις μας αντικατοπτρίζουν τις αληθινές μας πεποιθήσεις. Αυτή είναι η απλούστερη απάντηση στην ερώτηση "Γιατί υπάρχει η πίστη;" Ο Ιησούς έχει συμπονετική καρδιά για ανθρώπους που είναι φτωχοί. Αν πιστεύω στον Ιησού και σε αυτό που πρεσβεύει, θα έχω επίσης καρδιά για τους φτωχούς ανθρώπους. Θα πω και θα κάνω πράγματα που αντικατοπτρίζουν ένα γενναιόδωρο και συμπονετικό πνεύμα προς τους ανθρώπους που ζουν σε πνευματική και υλική φτώχεια. Εάν είμαι σκληρός απέναντι σε ανθρώπους που είναι φτωχοί ή εκδηλώνω απάθεια, τότε η συμπεριφορά μου θα πρέπει να εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις αληθινές μου πεποιθήσεις. Αυτό που δεν συνειδητοποιούμε [επειδή επιλέγουμε να μην δούμε: (κοιτάμε αλλά δεν βλέπουμε)] είναι ότι οι άνθρωποι της πίστης επιδιώκουν την αλήθεια ευθυγραμμίζοντας ένθερμα τις πεποιθήσεις τους με αυτό που θεωρούν πραγματικό: τον Θεό!
Οι πεποιθήσεις μας διαμορφώνονται από πολλές πηγές. Ως παιδιά, μας διδάσκουν γονείς και δάσκαλοι, αδέρφια και φίλοι, ιερείς και κατηχητές. Μερικές από τις πεποιθήσεις τους γίνονται δικές μας. Μαθαίνουμε με την παρατήρηση και την εμπειρία. Αγγίζουμε το χιόνι και ανακαλύπτουμε το κρύο, αγγίζουμε τη φωτιά και ανακαλύπτουμε τη ζέστη, αγγίζουμε το νερό και ανακαλύπτουμε το υγρό.
Καθώς μεγαλώνουμε, κρατάμε σταθερά κάποιες από τις πεποιθήσεις της παιδικής μας ηλικίας και ανταλλάσσουμε άλλες με πιο ώριμες και διαφοροποιημένες πεποιθήσεις. Αυξάνουμε την ικανότητά μας να σκεφτόμαστε λογικά και κριτικά. Διαφοροποιούμε τον εαυτό μας από τους άλλους. Δημιουργούμε μια κοσμοθεωρία (μονο γιά μας), που φέρει τα σημάδια και την επιρροή των γύρω μας και του πολιτιστικού μας πλαισίου.
Για τους πιστούς, υπάρχει ένα άλλο επίπεδο επιρροής που διαμορφώνει τις πεποιθήσεις. Έχουν τη μαρτυρία της Αγίας Γραφής, τη μαρτυρία εκείνων που έχουν έρθει στο παρελθόν και τις διδασκαλίες και διδαχές της κοινότητας των πιστών. Έχουν επίσης το χάρισμα της θείας αποκάλυψης.
Με τόσες πολλές πηγές που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις πεποιθήσεις μας, τίθεται το ερώτημα: Είμαστε σε θέση να επιλέξουμε τις πεποιθήσεις μας; Φαίνεται ότι η απάντηση είναι και ναι και όχι. Η διαδικασία δημιουργίας και ενημέρωσης των πεποιθήσεών μας μπορεί να είναι πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι φαίνεται αρχικά.
Γεννημένοι σε διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο (π.χ. οικογένεια καταγωγής, θρησκευτική παράδοση, κοινωνική τάξη και φυλετική, εθνική και ταυτότητα φύλου), μπορεί να έχουμε κάποιες από τις πεποιθήσεις που κατέχουμε σήμερα, αλλά πολλές μπορεί να έχουν αλλάξει. Ανεξάρτητα από το πολιτισμικό μας πλαίσιο, έχουμε την ικανότητα και την ελευθερία να συλλογιστούμε και να αλλάξουμε τις πεποιθήσεις μας. Όντας ένα άτομο με πίστη, οι πεποιθήσεις μου ενημερώνονται από την κοινότητα της πίστης μου, τη θρησκευτική παράδοση και τη χάρη του Θεού.
Σε θέματα πίστης και ζωής, είμαι ελεύθερος να ενστερνιστώ τον λόγο του Θεού και να κάνω το θέλημα του Θεού, ή όχι. Είμαι ελεύθερος να συλλογίζομαι και να αμφισβητώ, να ενημερωθώ από το πολιτισμικό μου πλαίσιο ή να απορρίψω την προκατάληψη και την πεποίθησή του. Αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτα από αυτά χωρίς τη χάρη του Θεού!
Το λεξικό περιγράφει τις πεποιθήσεις ως κάτι που αναδύεται από τον πολιτισμό, την ανατροφή, τις θρησκευτικές διδασκαλίες, την εμπειρία και τη ατομική σκέψη ενός εκάστου για να σχηματίσει μία σύνθεση μοναδικά ατομική – όπως μια προσωπικότητα! Σύμφωνοι, συχνά έτσι διαμορφώνονται οι αντιλήψεις των ανθρώπων για την πραγματικότητα. Θα έπρεπε όμως;
Ας δούμε ένα υποσύνολο όλων των ανθρώπινων πεποιθήσεων: αυτές που μοιραζόμαστε. Το ότι η γη περιφέρεται γύρω από τον ήλιο είναι ευρέως κατανοητό. Τα μαθηματικά είναι ίδια σε όλους τους πολιτισμούς. Η φυσική που κάνει τα κινητά τηλέφωνα να λειτουργούν είναι αναμφίβολα ευρέως αποδεκτή αφού τα τηλέφωνα χρησιμοποιούνται παντού. Η πρακτική εφαρμογή οδηγεί στην ευθυγράμμιση των πεποιθήσεων με τους κανόνες της φύσης. Αυτό αυξάνει τις κοινές πεποιθήσεις μεταξύ των ανθρώπων. Προτείνω ότι εκτός από τη χρησιμότητα του, μπορούμε επίσης να επιλέξουμε την προσεκτική εμπειρική προσέγγιση για τη διαμόρφωση πεποιθήσεων για χάρη της αλήθειας. Και πρέπει. Λειτουργεί καλύτερα.
Συμφωνούμε ότι, ενώ μπορεί να έχουμε κάποια ελευθερία στην επιλογή του τρόπου με τον οποίο διαμορφώνουμε τις πεποιθήσεις μας, δεν μπορούμε να επιλέξουμε αυτό που είναι τελικά πραγματικό. Στην επιδίωξή μας να κατανοήσουμε, ο άθεος και ο θεϊστής μπορεί να μην συμφωνούν σχετικά με το είδος της εμπειρίας που αποτελεί απόδειξη, αλλά συμφωνούν ότι η λογική πρέπει να είναι μέρος της διαδικασίας.
Έχει ένα άτομο έλεγχο σε αυτό που πιστεύει; Μπορώ να αποφασίσω σκόπιμα να αλλάξω μια πεποίθηση;
Έχεις πολύ λίγο έλεγχο σχετικά με το τι πραγματικά πιστεύεις.
Ένα πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να αναζητήσεις νέες πληροφορίες ή να προσπαθήσεις να βρείς τα δικά σου επιχειρήματα. Αλλά σε ποια πεποίθηση θα καταλήξεις θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις διαθέσιμες πληροφορίες και από το πόσο πειστικά θα βρείς τα επιχειρήματα που συναντάς. Μπορεί κάλλιστα να συνειδητοποιήσεις ότι η πεποίθηση που θέλησες να ενισχύσεις είναι πλέον εντελώς απίστευτη για σένα.
Φυσικά αυτό που μπορείς πάντα να κάνεις είναι να λές ψέματα για τις πεποιθήσεις σου. Πώς ξέρουμε λοιπόν αν κάποιος πιστεύει πραγματικά αυτό που ισχυρίζεται ότι πιστεύει; Έλεγξε εάν οι ενέργειές τους είναι συνεπείς με τις δηλωμένες πεποιθήσεις τους.
Πίστη είναι μια άποψη που σχηματίσατε με τις πληροφορίες που είχατε στη διάθεσή σας εκείνη τη στιγμή. Σίγουρα τότε, εάν γίνουν διαθέσιμες νέες πληροφορίες, δεν θα ήταν καλή ιδέα να αλλάξετε τη γνώμη σας και κατ' επέκταση την πεποίθησή σας; Αν και έχω δει να συμβαίνει το εντελώς αντίθετο.
Έχω δει ανθρώπους να κρατούν μια πεποίθηση παρά τις συντριπτικές αποδείξεις για το αντίθετο. Αν το δεις από την οπτική τους είναι κατανοητό. Απλώς δεν μπορούν να εγκαταλείψουν την ιδέα ότι η συναισθηματική τους επένδυση δεκαετιών θα μπορούσε να είναι λάθος.
Αυτό είναι το εμπόδιο που οι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να ξεπεράσουν. Απλώς δεν μπορούν να παραδεχτούν ούτε στον εαυτό τους ότι η πεποίθησή τους ήταν λάθος. Είναι πολύ πιο εύκολο να συνεχίσεις να ζεις την αυταπάτη και να ζεις σε μακάρια άγνοια.
