Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις δεν είναι αποκλειστικό σύμπτωμα μόνο κάποιας ψυχικής ασθένειας, όπως η σχιζοφρένεια. Έντονο στρες, άγχος, έλλειψη ύπνου ακόμη και η υπερκατανάλωση καφέ είναι ορισμένοι παράγοντες που έχουν 'ενοχοποιηθεί' στην εμφάνιση των ψευδαισθήσεων αυτών. Γνωρίζετε ότι ο διάσημος μουσικοσυνθέτης Robert Schumann αλλά και η Ζαν ντ' Aρκ υπέφεραν από τις φωνές που ισχυρίζονταν ότι άκουγαν συνέχεια μέσα στο κεφάλι τους. Οι πιθανές αιτίες, η συμπτωματολογία αλλά και η θεραπεία στο άρθρο που ακολουθεί.
Πρόκειται για μια μορφή ψευδαίσθησης που συνίσταται στην αντίληψη ήχων χωρίς ακουστικό ερέθισμα. Η πιο κοινή αναφορά είναι ότι το υποκείμενο άκουσε μία ή περισσότερες φωνές να μιλούν. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με ψυχωτικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια ή μανία και έχει ιδιαίτερη σημασία στη διάγνωση αυτών των διαταραχών. Ωστόσο, μπορεί να συμβεί να υπάρχουν ακουστικές ψευδαισθήσεις χωρίς τα άτομα αυτά να υποφέρουν από διαγνωσθείσα ψυχική ασθένεια.
Υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες στις οποίες η κατάσταση αυτή μπορεί να εμφανιστεί:
Ένα άτομο που άκουσε μια φωνή να λέει φωνακτά τις σκέψεις του,
ένα άτομο που άκουσε μία ή περισσότερες φωνές να τον σχολιάζουν, ή
ένα άτομο που άκουσε μια φωνή να του υπαγορεύει τι να πει ή να πράξει.
Άλλα είδη ακουστικών ψευδαισθήσεων περιλαμβάνουν την περιγραφείσα ως «έκρηξη θορύβων στο κεφάλι» και την ακρόαση μουσικών. Στην τελευταία περίπτωση, οι άνθρωποι θα ακούσουν κάποια μουσική να παίζει στο μυαλό τους, συνήθως τραγούδια που είναι εξοικειωμένοι με αυτά. Οι εκθέσεις σε τέτοιου τύπου ακουστικές ψευδαισθήσεις είναι δυνατόν να υφίστανται για μεγάλες χρονικές περιόδους. Αυτό μπορεί να προκληθεί από: βλάβες στο στέλεχος του εγκεφάλου (συχνά προκύπτουν μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο), όγκοι, εγκεφαλίτιδα ή αποστήματα, απώλεια ακοής από άλλα αίτια καθώς και εξαιτίας επιληπτικής διαταραχής.
Η έναρξη της παραληρητικές σκέψης συχνά περιγράφεται ως προοδευτική και ύπουλη. Οι ασθενείς αναφέρουν ότι τα φαινόμενα εξελίσσονται αρχικά από ασυνήθιστες ανησυχίες και στη συνέχεια σε περίεργες πεποιθήσεις, «στις οποίες πίστευαν ολόψυχα», όπως οι ίδιοι αναφέρουν.
Διάσημοι ιστορικά παραδείγματα ακουστικών ψευδαισθήσεων.
Ο Robert Schumann, ένας διάσημος μουσικοσυνθέτης, πέρασε το τέλος της ζωής του βιώνοντας ακουστικές ψευδαισθήσεις. Στα ημερολόγια του ο Schumann ανέφερε ότι υπέφερε διαρκώς από το να βίωνε ότι η νότα A5 ηχούσε συνεχώς στα αυτιά του. Οι μουσικές ψευδαισθήσεις του έγιναν όλο και πιο πολύπλοκες. Ένα βράδυ, ο ίδιος υποστήριξε ότι τον είχε επισκεφθεί φάντασμα και έγραψε τη μουσική που άκουγε. Στη συνέχεια, άρχισε να ισχυρίζεται ότι άκουγε χορωδία αγγέλων, όμως οι φωνές τους μετατρέπονταν ακολούθως σε φωνές δαιμόνων.
Η Joan of Arc (Ζαν ντ’ Άρκ) ισχυριζόταν ότι οι φωνές των Αγίων, που όπως πίστευε είχαν αποσταλεί απευθείας από τον Θεό ήταν η δύναμη που την οδήγησε και αποφάσισε να υπακούσει στα μηνύματα τους. Οι φωνές άρχισαν όταν ήταν δεκατριών ετών και ταυτόχρονα είχε οράματα του Αγίου Μιχαήλ, της Αγίας Αικατερίνης και της Αγίας Μαργαρίτας.
Ιστορικά στοιχεία
Στην αρχαιότητα και σε πολλούς πολιτισμούς αντιμετώπιζαν τις ακουστικές ψευδαισθήσεις με δέος και δεισιδαιμονία. Ως εκ τούτου, θεωρήθηκαν είτε ως δώρο είτε ως κατάρα από το Θεό ή τους θεούς (ανάλογα με τη συγκεκριμένη κουλτούρα). Αργότερα στον Μεσαίωνα, οι πάσχοντες από ακουστικές ψευδαισθήσεις αντιμετωπίζοντας ως δαιμονισμένοι και συχνά δικάζονταν από την Ιερά Εξέταση ως μάγοι ή μάγισσες. Πολύ αργότερα στον Διαφωτισμό εγκλείονταν στα άσυλα, προδρόμους των ψυχιατρικών νοσοκομείων.
Η επικρατούσα θεωρία στο δυτικό κόσμο για την βιολογική προέλευση των ακουστικών ψευδαισθήσεων αρχίζει στα τέλη του 18ου αιώνα με την υπόθεση ότι αυτές ήταν το αποτέλεσμα ασθένειας στον εγκέφαλο (π.χ. μανία). Δεν υπάρχουν μέχρι εκείνη την εποχή αποτελεσματικές θεραπείες για τις ψευδαισθήσεις. Από τα σανατόρια του 16ο αιώνα, μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, οι «θεραπείες» περιορίζονταν σε κατάβρεγμα με παγωμένο νερό ή ακόμα και σε δέσιμο στον τροχό. Αλλά και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, διαδεδομένες θεραπείες ήταν η λοβοτομή, τα σοκ (διαβητικό κώμα, ηλεκτροσόκ) κλπ.
Πιθανές αιτίες
Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα στις ψυχώσεις και κυρίως στην Σχιζοφρένεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ασθενείς παρουσιάζουν μια σταθερή αύξηση της δραστηριότητας των θαλαμικών πυρήνων, αυτών στον υποθάλαμο, και στο μεταιχμιακό σύστημα. Τα ευρήματα επιβεβαιώνονται μέσω PETscan και MRI. Άλλες μελέτες καταδεικνύουν επίσης μεταβολές στην φαιά ουσία του μετωπιαίου λοβού. Αυτό συνεπάγεται τόσο λειτουργικές όσο και δομικές ανωμαλίες στον εγκέφαλο, που μπορεί να προκαλέσουν ακουστικές ψευδαισθήσεις. Οι Διαταραχές του Συναισθήματος είναι επίσης γνωστό ότι προκαλούν ακουστικές ψευδαισθήσεις, αλλά τείνουν να είναι πιο ήπιες από ό, τι ψύχωση.
Ακουστικές ψευδαισθήσεις που δεν συσχετίζονται με κάποια διαταραχή.
Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις είναι γνωστό ότι εκδηλώνονται ως αποτέλεσμα έντονου στρες, έλλειψης ύπνου, χρήσης ναρκωτικών, και άλλες οργανικές καταστάσεις. Η υψηλή κατανάλωση καφεΐνης έχει συνδεθεί με την αύξηση της πιθανότητας πρόκλησης ακουστικών ψευδαισθήσεων. Μια μελέτη που διεξήχθη από το La Trobe University School of Psychological Sciences έδειξε ότι μόνο πέντε φλιτζάνια καφέ την ημέρα θα μπορούσε να προκαλέσει σε ορισμένους ανθρώπους ακουστικές ψευδαισθήσεις.
Ένα πολύ χαμηλής συχνότητας και χαμηλής έντασης ηλεκτρομαγνητικό σήμα σε συχνότητα παρόμοια με τα φυσιολογικά κύματα του εγκεφάλου θα μπορούσε να προκαλέσει το φαινόμενο ο εγκέφαλος να ερμηνεύσει το σήμα ως ένα “ήχο” που λαμβάνεται μέσω των αυτιών. Οι εμβοές είναι ένα παρόμοιο φαινόμενο. Στις Εμβοές ο ήχος ή οι ήχοι “ακούγονται” χωρίς να υπάρχει εξωτερική ακουστική πηγή για τον ήχο. Στις εμβοές ο εγκέφαλος ερμηνεύει ένα εσωτερικά παραγόμενο ηλεκτρομαγνητικό σήμα ως ένα ακουστικό ερέθισμα.
Συμβατικές θεραπείες.
Φαρμακευτική θεραπεία
Το κύριο μέσο θεραπείας για τις ακουστικές ψευδαισθήσεις είναι τα αντιψυχωτικά φάρμακα τα οποία επηρεάζουν το μεταβολισμό της ντοπαμίνης. Εάν η κύρια διάγνωση είναι μια διαταραχή της διάθεσης (με ψυχωτικά χαρακτηριστικά), τότε προστίθεται και αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή (π.χ., αντικαταθλιπτικά ή σταθεροποιητές της διάθεσης).
Αυτές οι ιατρικές προσεγγίσεις μπορούν να επιτρέψουν στο άτομο να λειτουργήσει κανονικά.
Ψυχολογικές θεραπείες.
Η Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία έχει αποδειχθεί ότι βοηθά στη μείωση της συχνότητας και της δυσανεξίας που προκαλείται από τις ακουστικές ψευδαισθήσεις. Η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία θεραπεία έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη συχνότητα των ακουστικών ψευδαισθήσεων. Άλλες γνωστικές και συμπεριφορικές θεραπείες έχουν χρησιμοποιηθεί με διαφορετικού βαθμού επιτυχία.
Άλλες θεραπείες.
Η Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ή ECT) έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τα ψυχωτικά συμπτώματα που σχετίζονται με τη σχιζοφρένεια, τη μανία και την κατάθλιψη, και χρησιμοποιείται συχνά σε ψυχιατρικά νοσοκομεία.
Τα τελευταία χρόνια, η επαναλαμβανόμενη διακρανιακή μαγνητική διέγερση (rTMS) έχει μελετηθεί ως μια βιολογική μέθοδος θεραπείας για τις ακουστικές ψευδαισθήσεις. Η rTMS παίζει ρόλο στην αλλαγή της νευρωνικής δραστηριότητας και μελέτες έχουν δείξει ότι όταν η rTMS χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα στα αντιψυχωτικά φάρμακα (και στην θεραπεία ανθεκτικών περιπτώσεων στα αντιψυχωτικά φάρμακα), η συχνότητα και η σοβαρότητα των ακουστικών ψευδαισθήσεων μπορεί να μειωθεί.
Μη-ψυχωτικές διαταραχές και ακουστικές ψευδαισθήσεις.
Υπάρχει σε εξέλιξη έρευνα που υποστηρίζει την επικράτηση των ακουστικών ψευδαισθήσεων, με την έλλειψη άλλων ψυχωτικών συμπτωμάτων (όπως άλλες ψευδαισθήσεις, ή παράνοια), ιδίως σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας. Αυτές οι μελέτες δείχνουν ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό παιδιών (έως 14% του πληθυσμού του δείγματος) που παρουσίασαν ακουστικές ψευδαισθήσεις, χωρίς οποιαδήποτε εξωτερική αιτία.
Ο «εσωτερικός διάλογος» των παιδιών δεν έχει την οποιαδήποτε σχέση με κάποια παθολογία και δεν πρέπει να συγχέεται με τις ακουστικές ψευδαισθήσεις.
Η «εσωτερική φωνή» της παιδικής ηλικίας
Η διαδικασία της δημιουργίας μιας εσωτερικής φωνής κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, μπορεί να χωριστεί σε τέσσερα διακριτά επίπεδα.
Επίπεδο ένα (εξωτερικός διάλογος) συνεπάγεται την ικανότητα του παιδιού να διατηρεί έναν εξωτερικό διάλογο με ένα άλλο πρόσωπο, δηλαδή ένα μικρό παιδί να μιλάει με τους γονείς τους.
Επίπεδο δύο (ιδιωτική ομιλία) συνεπάγεται την ικανότητα του παιδιού να διατηρεί έναν ιδιωτικό εξωτερικό διάλογο, όπως φαίνεται στα παιδιά που εκφράζουν τις δράσεις του παιχνιδιού τους με κούκλες ή άλλα παιχνίδια.
Επίπεδο τρία (ενισχυμένος εσωτερικός λόγος) είναι το πρώτο εσωτερικό επίπεδο στην ομιλία και σκέψη.
Περιλαμβάνει την ικανότητα του παιδιού για την εκτέλεση εσωτερικών μονολόγων.
Επίπεδο τέσσερα (συνοπτικές διαδικασίες εσωτερικού λόγου) είναι το τελικό επίπεδο στη διαδικασία εσωτερίκευσης. Πρόκειται για την ικανότητα του παιδιού να σκέφτεται με όρους καθαρού νοήματος, ώστε να γίνει κατανοητή η έννοια της σκέψης χωρίς την ανάγκη να βάλει τις σκέψεις σε λέξεις.
Η διακοπή στην εσωτερίκευση του λόγου.
Μια διακοπή θα μπορούσε να συμβεί κατά τη διάρκεια της κανονικής διαδικασίας της εσωτερίκευσης όταν το άτομο δεν θα ερμηνεύσει τη δική του φωνή και δεν θα θεωρήσουν ότι αυτή τους ανήκει. Το πρόβλημα θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως διαταραχή στο τέταρτο επίπεδο εσωτερίκευσης της φωνής.
Jeremy Clapin - Skhizein 1/2
Το φιλμάκι μάς βάζει στο μυαλό του σχιζοφρενή Henri με έναν ιδιαίτερα ευαίσθητο τρόπο και μας δείχνει πώς είναι να νιώθεις έξω από το σώμα σου, πώς αλλάζει ο τρόπος που αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο και πώς αυτό επηρεάζει τις διαπροσωπικές σου σχέσεις, τη δουλειά σου, ολόκληρη τη ζωή σου. Απομονώνεσαι από το εξωτερικό περιβάλλον, κλείνεσαι στον εαυτό σου και βυθίζεσαι στις ψευδαισθήσεις σου.
Εμμ. Πολυζόπουλος
Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής
info@psychomed.gr
