Δεν είναι αυτό που ξέρετε, είναι το πώς σκέφτεστε
Οι σκέψεις γίνονται αντίληψη, η αντίληψη γίνεται πραγματικότητα. Άλλαξε τις σκέψεις σου για να αλλάξεις την πραγματικότητα.
~ William James
Η κατανόηση του πώς ο νους αναζητά πρότυπα είναι το πρώτο βήμα προς την πραγματική σοφία
Το ζευγάρι των ιστορικών Γουίλ και Άριελ Ντυράν πέρασαν τέσσερις δεκαετίες της ζωής τους μελετώντας, συγκεντρώνοντας και γράφοντας την ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Το προϊόν των προσπαθειών τους, The Complete Story of Civilization, αποτελείται από πολλά εκατομμύρια λέξεις σε περισσότερες από 8.800 σελίδες χωρισμένες σε 11 βιβλία. Αφού τελείωσαν το τελευταίο, ανέλαβαν ένα αναμφισβήτητα πιο τρομακτικό έργο: να συνοψίσουν όλα όσα είχαν μάθει σε 100 σελίδες στα Μαθήματα της Ιστορίας. Είναι μια ημιτελής προσπάθεια, αναμφίβολα, αλλά είναι επίσης μια από τις πιο μεστές πηγές σύγχρονης σοφίας που έχουμε στη διάθεσή μας.
Ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε επηρεάζει τα πάντα, από την ικανότητά μας να επιλύουμε προβλήματα μέχρι το πώς καταλαβαίνουμε το νόημα, την αξία και τον σκοπό.
Η ουσία του βιβλίου, εν συντομία, μπορεί να συνοψιστεί με την ακόλουθη ενότητα:
Η μόνη πραγματική επανάσταση είναι στη φώτιση του νου και στη βελτίωση του χαρακτήρα,
η μόνη πραγματική χειραφέτηση είναι η ατομική
και οι μόνοι πραγματικοί επαναστάτες είναι οι φιλόσοφοι και οι άγιοι.
Οι Ντυράν κατέληξαν ότι:
Παρά όλα αυτά που αλλάζουν και συνεχίζουν να αλλάζουν στο εξωτερικό μας περιβάλλον, η πραγματική μάχη εξακολουθεί να είναι εσωτερική. Η πραγματική αλλαγή δεν συμβαίνει μέχρι να αντιμετωπίσουμε τον νου και τις σκέψεις μας.
Ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε επηρεάζει τα πάντα, από την ικανότητά μας να επιλύουμε προβλήματα μέχρι το πώς κατανοούμε το νόημα, την αξία και τον σκοπό.
Κάθε άνθρωπος βλέπει στον κόσμο αυτό που έχει στην καρδιά του.
~ Johann Wolfgang von Goethe
Ο νους μας κολλάει σε βρόχους συνήθειας
Αν μελετήσουμε λίγο τον τρόπο που ζούμε, θα καταλάβουμε ότι υπάρχει ένα κυρίαρχο επαναλαμβανόμενο στερεότυπο με τρία βήματα. Πρώτα ένα ερέθισμα που μας κινητοποιεί για δράση, μετά μια μέθοδος δράσης που γίνεται μια ρουτίνα και στο τέλος μια ανταμοιβή. Αν το έναυσμα και η μέθοδος δράσης οδηγήσουν σε μια καλή ανταμοιβή, τότε αυτή η διαδικασία γίνεται μια συνήθεια.
Αν το παρατηρήσετε αυτό στην καθημερινή σας ζωή, θα δείτε ότι είναι σωστό. Ο νους μας είναι μια μηχανή επιβίωσης που αναζητά πρότυπα και οι συνήθειες είναι αυτές που διασφαλίζουν ότι δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε πολύ σκληρά για το τι να κάνουμε όταν προκύπτουν οικείες καταστάσεις, επιτρέποντάς μας να εξοικονομούμε ενέργεια.
Με τον καιρό, αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε επαναλαμβανόμενα στερεότυπα γύρω μας και εσωτερικεύουμε αυτά τα στερεότυπα ώστε να μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε ξανά στο μέλλον. Συνήθως, αν ένα στερεότυπο επιμένει στις νοητικές μας συνήθειες, σημαίνει ότι είναι πολύτιμο από κάποια άποψη. Αλλά αυτό ισχύει μόνο εάν εφαρμόσουμε αυτό το στερεότυπο εκεί που πρέπει έχοντας τις σωστές πληροφορίες.
Ένας από τους λόγους που είναι τόσο δύσκολο να αλλάξουμε γνώμη για τα πράγματα είναι ότι ο εγκέφαλός μας έχει κολλήσει σε αυτούς τους βρόχους νοητικών συνηθειών, που τείνουν να κοιτάζουν τις πληροφορίες από μία μόνο οπτική γωνία. Ο εγκέφαλός μας έχει μάθει κάτι σε ένα πλαίσιο, επομένως το εφαρμόζει κατά λάθος σε άλλα, ανακατεύοντας τα ερεθίσματα που οδηγούν σε σκέψεις ρουτίνας.
Όλοι είμαστε σε θέση να υπερνικήσουμε αυτούς τους βρόχους συνήθειας, φυσικά, αλλά είναι πολύ εύκολο και παραγωγικό να λειτουργούν ως προεπιλεγμένη λειτουργία. Για να σκεφτόμαστε καλά, πρέπει να έχουμε επίγνωση των περιορισμών τους και να μην τους αφήνουμε να μας περιορίζουν.
Οι ταυτότητές μας προέρχονται από τη σύγκλιση αυτών των προτύπων. Δημιουργούν την υποκειμενική μας εμπειρία.
Ο ένας κοιτάζει το νερόλακκο και βλέπει τη λάσπη, ο άλλος βλέπει μέσα του τα άστρα που αντανακλώνται.
~ Immanuel Kant
Η διαφοροποίηση των προτύπων σκέψης οδηγεί στο να αλλάξουμε
Η υποκειμενική μας εμπειρία είναι περιορισμένη και η χρήση της – και των στερεότυπων επαναλαμβανόμενης σκέψης που τη δημιουργούν – ως βάση για την κατανόηση του κόσμου είναι ένας περιορισμένος τρόπος ζωής. Μας ωθεί προς τη λάθος κατεύθυνση.
Εκτός ακραίων εξωτερικών συνθηκών, κάθε φορά που αγωνιζόμαστε να λύσουμε ένα πρόβλημα ή δεν έχουμε αίσθηση ικανοποίησης και νοήματος, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα τρέχοντα στερεότυπα σκέψης μας δεν είναι επαρκώς κατάλληλα για τη δουλειά. Αντίθετα, πρέπει να αναδιαμορφώσουμε τη μορφή και το σχήμα αυτών των σκέψεων, ώστε να ταιριάζουν καλύτερα στη μορφή και το σχήμα του θέματος.
Είμαι βαθιά πεπεισμένος ότι η γαλήνη και η ευτυχία που βιώνουμε στη ζωή δεν εξαρτάται από το πού είμαστε ή ποιοι είμαστε, αλλά αποκλειστικά από τη νοοτροπία μας.
~ Dale Carnegie
Σημασία έχει το πώς σκεφτόμαστε
Γεννιόμαστε με ένα σύνολο βιολογικών μηχανισμών, αλλά δεν γεννιόμαστε γνωρίζοντας πώς να το χρησιμοποιούμε.
Όσο περνά ο καιρός, όμως, αρχίζουμε να κατανοούμε την πραγματικότητά μας. Συνειδητοποιούμε ποια είδη φαγητού είναι καλά για εμάς, μαθαίνουμε να αποφεύγουμε πράγματα που είναι επώδυνα και αρχίζουμε να συνδεόμαστε με αυτούς που μπορούν να μας φροντίσουν.
Σε ακόμη περισσότερο χρόνο, αναπτύσσουμε πλήρως συγκεκριμένες διακρίσεις μεταξύ των διαφορετικών αντικειμένων γύρω μας και του τρόπου με τον οποίο εμείς, ως υποκείμενα, πρέπει να αλληλεπιδράσουμε μαζί τους.
Αυτό που κρατά αυτή τη διαδικασία είναι ο εγκέφαλός μας που αναζητά πρότυπα. Διαμορφώνει τόσο συνήθειες δράσης όσο και συνήθειες σκέψης που ενσωματώνει στη συνειδητή και υποσυνείδητη μνήμη μας για να μειώσει το γνωστικό φορτίο.
Ένα από τα προβλήματα με αυτό, ωστόσο, είναι ότι είναι πολύ εύκολο για εμάς να κολλήσουμε σε βρόχους διανοητικής συνήθειας που δεν αξιολογούν με ακρίβεια την κατάσταση, οδηγώντας τόσο σε προβλήματα κατανόησης όσο και σε προβλήματα ικανοποίησης.
Αν δεν σου αρέσει κάτι, άλλαξέ το. Αν δεν μπορείς να το αλλάξεις, άλλαξε τον τρόπο που το αντιμετωπίζεις. Μην παραπονιέσαι.
~ Maya Angelou
Για να αντιμετωπιστεί αυτό, πρέπει να είμαστε συνειδητοί και προσεκτικοί στη διαφοροποίηση των προτύπων σκέψης μας. Πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε πότε πέφτουμε σε ένα φαύλο και προβληματικό στερεότυπο σκέψης και στη συνέχεια πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις πληροφορίες για να ενημερώσουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε το περιβάλλον
Το να πούμε ότι όλα τα ζητήματα μπορούν να λυθούν με μια αλλαγή στα πρότυπα σκέψης αγνοεί την ευρύτερη εικόνα, αλλά η αλήθεια είναι, ακόμη κι αν δεν το παραδεχόμαστε η εξής:
– Το πώς σκεφτόμαστε αυτό που συμβαίνει γύρω μας είναι αναμφισβήτητα πιο σημαντικό από αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα γύρω μας.
