Αισθάνομαι και... συναισθάνομαι!
Ως άνθρωπος, ως το τελειότερο δημιούργημα της πλάσης, αισθάνομαι, ό,τι ο εγκέφαλός μου επεξεργάζεται εξαιτίας των αισθήσεων και συναισθάνομαι ό,τι η ψυχή μου αντιλαμβάνεται.
Η έννοια “αίσθημα” συγχέεται πολλές φορές με την έννοια “συναίσθημα“. Υπάρχει, όμως, διαφορά ανάμεσά τους και καλό θα είναι να μη συγχέονται μεταξύ τους.
Βλέπω, ακούω, οσμίζομαι, γεύομαι, άπτομαι είναι ότι αντιλαμβάνομαι με τη βοήθεια των αισθήσεων …αλλά και αισθάνομαι αίσθημα ανωτερότητας και κατωτερότητας εξαιτίας επεξεργασίας ερεθισμάτων λόγω σύγκρισης.
Η χαρά, η λύπη, η ντροπή, ο θυμός, το πάθος και ο πόθος, η επιθυμία, ο έρωτας και η φιλία είναι συναισθήματα που νοιώθει ο άνθρωπος στην ψυχή του… σε αντίθεση με ό,τι συλλαμβάνει το μυαλό.
Σύμφωνα με τον Νταμάσιο, καθηγητή Νευροεπιστημών στο Πανεπιστήμιο της Ν. Καρολίνας, τα αισθήματα και τα συναισθήματα αποτελούν φαινόμενα τα οποία δεν ταυτίζονται χρονικά αλλά έχουν χρονική συνέχεια, πρώτα εμφανίζονται τα αισθήματα και μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου αργότερα γεννιούνται τα συναισθήματα.
Πρωτόγονοι οργανισμοί οι οποίοι σαφώς δεν διαθέτουν συναισθήματα διαθέτουν αντιδράσεις που καταδεικνύουν ύπαρξη αισθημάτων. Χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα είναι η αντίδραση παγώματος των ζώων όταν αισθάνονται ότι απειλούνται, ή η ταχυκαρδία.
Αλήθεια, πως αισθάνεστε αυτή τη στιγμή;
Να μια απλή ερώτηση που πολύ λίγοι θα κατόρθωναν ν’ απαντήσουν με σαφήνεια.
Πολλοί θα έλεγαν πως τους σπάει τα νεύρα ο γείτονας, ή πως είναι κουρασμένοι απ’ τη δουλειά. Άλλοι θ’ απαντούσαν πως είναι χαρούμενοι που αγόρασαν ένα καινούριο παντελόνι. Τα συναισθήματά μας όμως δεν καθορίζονται έτσι απόλυτα από το περιβάλλον μας — ανθρώπους, δουλειά, σπίτι — αλλά από την αντίδραση μας σ’ αυτό. Οι αντιδράσεις μας επηρεάζονται με τη σειρά τους από βαθιά ριζωμένα, συχνά ασυνείδητα, αισθήματα. Για να ξεκαθαρίσουμε πως πραγματικά αισθανόμαστε κάθε στιγμή είναι απαραίτητο να ξέρουμε ποια είναι αυτά τα βασικά συναισθήματα.
Υπάρχουν, για παράδειγμα, πολλοί λογικοί τρόποι να ρυθμίσουμε τις διαφορές που έχουμε με το γείτονα μας. Μπορούμε να του πούμε να προσέχει περισσότερο ή να τον αποφύγουμε όταν διασταυρωθούμε μαζί του ή ακόμη και ν’ αποφασίσουμε πως δεν αξίζει ν’ ασχολούμαστε με τέτοιον άνθρωπο. Όταν όμως καταπιεζόμαστε από το πρόβλημα πού έχουμε και υποφέρουμε σιωπηλά, τότε ο γείτονας μας δεν φταίει. Αιτία της συμπεριφοράς μας απέναντι του είναι τα αισθήματα που μας αναγκάζουν να τον αντιμετωπίσουμε έτσι.
«Οταν μιλάμε για συναισθήματα σκεφτόμαστε κυρίως την ψυχολογική και νευροβιολογική διάστασή τους, υποστηρίζει ο Άγγελος Χανιώτης καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Ανωτέρων Σπουδών του Πρίνστον.
Πέρα από αυτό, συνεχίζει ο καθηγητής, στους παράγοντες που επηρεάζουν το τι αισθανόμαστε και κυρίως το πώς εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, περιλαμβάνονται και τα κοινωνικά και πολιτιστικά δεδομένα. Αναφέρω ως παράδειγμα ένα στοιχειώδες συναίσθημα, τον φόβο του θανάτου. Ο φόβος του θανάτου διαφορετικά αντιμετωπίζεται από κάποιον που πιστεύει στη μετά θάνατον ζωή, διαφορετικά από έναν ισλαμιστή ο οποίος θα αυτοκτονήσει στον ιερό πόλεμο, διαφορετικά από κάποιον που έχει ζήσει μια τρισάθλια ζωή, διαφορετικά από έναν βολεμένο και διαφορετικά από τον οπαδό μιας φιλοσοφικής ή θρησκευτικής θεωρίας».
Στη λήψη των αποφάσεων μας, τα συναισθήματα είναι συχνά οι πλέον αποφασιστικοί παράγοντες, έστω και αν παραμένουν ασυνείδητα. Η λογική από μόνη της δεν επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα και την αβεβαιότητα της ζωής μας. Όσο πιο συνειδητά είναι τα συναισθήματα μας, τόσο ποιο ελεύθεροι είμαστε στη ζωή.
Τα συναισθήματα, πολλές φορές, μας τρομάζουν γιατί μας φέρνουν αντιμέτωπους με μία πραγματικότητα που θα προτιμούσαμε να μην ξέρουμε, μας υποχρεώνουν να δούμε την αλήθεια. Η μεγάλη αποστασιοποίηση αναισθητοποιεί.
Καταστέλλοντας ή μεταμφιέζοντας τα συναισθήματα μας για να τα κάνουμε ομοιόμορφα και αποδεκτά από την κοινωνία, χάνουμε πολύτιμες πληροφορίες γύρω από τα ψυχικά μας βιώματα, τα θάβουμε στο υποσυνείδητο μας και ζούμε μία ζωή που υπαγορεύουν οι περιστάσεις και οι συμβατικότητες.
Οι Έλληνες, θεωρούνται ως ο κατ’ εξοχήν συναισθηματικός λαός… ως πολίτες με συναισθηματική νοημοσύνη* αλλά χωρίς συναισθηματική ωριμότητα... όπως υποστηρίζουν μελετητές λαών, τους οποίους, βέβαια… απορρίπτουμε!
Η τυχόν ανικανότητά μας να παρατηρήσουμε τα πραγματικά μας αισθήματα μας αφήνει στο έλεός τους.
Το να χειραγωγούμε και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας έτσι ώστε να είναι τα κατάλληλα ανά πάσα στιγμή, είναι μια ικανότητα που οικοδομείται πάνω στην γνώση του ”εγώ ” μας.
Άτομα που στερούνται αυτής της ικανότητας μάχονται πάντα τα αισθήματα της κατάθλιψης, ενώ όσοι διακρίνονται γι’ αυτή τους την ικανότητα μπορούν πολύ πιο γρήγορα να ξεπεράσουν τα πισωγυρίσματα της ζωής.
.jpg)
Ο ρόλος των εικόνων στην ενθάρρυνση των επιθυμητών θρησκευτικών συναισθημάτων είναι καλά τεκμηριωμένος. Η πρακτική της απαγγελίας της προσευχής, μπροστά σε ορισμένες λατρευτικές εικόνες έχει σκοπό να διεγείρει και να εμπλέξει τις αισθήσεις (όραση, ήχος(προσευχή), όσφρηση(λιβάνι, μύρο), αφή, γεύση(ασπασμός)) και έτσι να εντείνει τα συναισθήματα.
*Τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη και πώς την αποκτούμε;
«Συναισθηματική νοημοσύνη» ή αλλιώς «συναισθηματική επίγνωση» ονομάζεται η ικανότητα που έχει το άτομο να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του (ποιο συναίσθημα βιώνει και πότε) να αιτιολογεί τα συναισθήματά του (γιατί βιώνει τα συγκεκριμένα συναισθήματα και κάτω από ποιες συνθήκες εκδηλώνονται) να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και να βρίσκει εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης των προβλημάτων, να αναγνωρίζει και να κατανοεί την εκδήλωση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι πολλοί από εμάς θεωρούν ότι τα συναισθήματα λειτουργούν ανταγωνιστικά και εις βάρος της λογικής. Η εκδήλωση και η έκφραση των συναισθημάτων θεωρείται συνώνυμη της «αδυναμίας» και της έλλειψης αυτοπεποίθησης.
Αντιθέτως, η επικράτηση της λογικής και ο έλεγχος των συναισθημάτων επικροτείται και ενθαρρύνεται ως ένδειξη ατόμου με υψηλή αυτοπεποίθηση και δυναμισμό.
Αυτή η νοοτροπία έχει επηρεάσει βαθιά τη ζωή μας σε όλα τα επίπεδα:
κοινωνικό,
επαγγελματικό και
διαπροσωπικό.
Ωστόσο, αν παρατηρήσουμε στον περίγυρό μας, υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι διαθέτουν παρά πολύ υψηλό δείκτη νοημοσύνης και απίστευτες γνώσεις, δυσκολεύονται όμως, τόσο στην κοινωνική όσο και στην προσωπική τους ζωή. Αντιθέτως, περιπτώσεις ανθρώπων με «κοινό νου», τα καταφέρνουν καλύτερα ειδικά στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Αυτό το γεγονός αποδεικνύει τη σημασία της συναισθηματικής σταθερότητας. Όταν το μυαλό και η καρδιά βρίσκονται σε αρμονία, η πρόοδος του ατόμου είναι αναμενόμενη.
