Κάθε φορά που ανησυχούμε για το τι να φάμε, πώς να αγαπήσουμε ή απλά πώς να είμαστε ευτυχισμένοι, ανησυχούμε για το πώς να ζήσουμε μια καλή ζωή. Κανένας στόχος δεν είναι πιο άπιαστος. Ο Στωικισμός, η αρχαία φιλοσοφία που ενέπνευσε τον μεγάλο αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο, είναι μια πραγματιστική φιλοσοφία που μας διδάσκει να ενεργούμε ανάλογα με το τι είναι και τι δεν είναι υπό τον έλεγχό μας και να διαχωρίζουμε πράγματα για τα οποία αξίζει να αγωνιζόμαστε από αυτά που δεν είναι. Κατανοώντας τον Στωικισμό, μπορούμε να μάθουμε να απαντάμε σε κρίσιμα ερωτήματα. Να παντρευτούμε ή να χωρίσουμε; Πώς μπορούμε να επιβιώσουμε από μια μεγάλη προσωπική τραγωδία; Όποιος κι αν είστε, ο Στωικισμός έχει κάτι για εσάς.
Όπως αναφέρει ο Massimo Pigliucci (στο βιβλίο του «How To Be A Stoic», 2017), ο Στωικισμός συχνά θεωρείται μια παθητική φιλοσοφία, όπου παραμένεις ασυγκίνητος (απαθής) σε όλες τις καταστάσεις και δεν επηρεάζεσαι από εξωτερικούς παράγοντες. Ωστόσο, στην πραγματικότητα ο Στωικισμός έχει να κάνει εξ ολοκλήρου με το συναίσθημα.
Οι Στωικοί παίρνουν το συναίσθημα πολύ σοβαρά. Αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και παίρνουν χρόνο για να τα επεξεργαστούν. Αναρωτιούνται: «Γιατί νιώθω ή αντιδρώ με αυτόν τον τρόπο;», «Πώς μπορώ να χρησιμοποιήσω τα συναισθήματά μου για να φέρω το καλύτερο αποτέλεσμα;»
Ο Στωικισμός αφορά στην πρακτική του διαχωρισμού όσων είναι υπό τον έλεγχό μας απ’ όσα δεν είναι. Με αυτόν τον τρόπο, μας γειώνει στην πραγματικότητα, και μας βοηθά να παίρνουμε συνειδητοποιημένες αποφάσεις.
Ας δούμε πως μπορεί να εφαρμοστεί η Στωική φιλοσοφία σε επιμέρους τομείς της ζωής μας.
Εξωτερική εμφάνιση
Το παράδειγμα του δια βίου αγώνα του παχύσαρκου με το βάρος του. Λόγω γενετικών χαρακτηριστικών και διατροφικών του συνηθειών ως μικρού παιδιού, ήταν υπέρβαρος στα εφηβικά του χρόνια. Γνωρίζοντας ότι το βάρος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτούς τους δύο παράγοντες, θα μπορούσε να νιώσει αβοήθητος και να αποφασίσει να εγκαταλείψει κάθε όνειρο να είναι υγιής. Αντ' αυτού, άρχισε να ασκείται και να τρώει με μέτρο, αλλάζοντας το παρουσιαστικό του και επιτυγχάνοντας ένα υγιές βάρος. Οι στωικές πρακτικές του δίδαξαν ότι είχε τον έλεγχο του εαυτού του και μπορούσε να αποφασίσει για τη μοίρα του.
Ωστόσο, ποτέ δεν θα έχει τέλεια σωματική διάπλαση, αλλά το έχει αποδεχθεί αυτό. Ξέρει ότι η τελειότητα εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες, όπως τα γονίδια και οι πρώιμες εμπειρίες του, τα οποία δεν μπορεί να ελέγξει. Ο Pigliucci επισημαίνει πως έχει ενσωματώσει τη στωική στάση, ότι έχει τον έλεγχο πάνω σε κάποια πράγματα (τι τρώει, αν θα κάνει άσκηση κοκ.), αλλά όχι σε κάποια άλλα. Οπότε το αποτέλεσμα, το σώμα που έχει και ο βαθμός υγείας που απολαμβάνει, οφείλει να τα αποδεχτεί με ηρεμία.
Εργασία
Ο Στωικισμός μπορεί επίσης να εφαρμοστεί στην επαγγελματική ζωή. Αν για παράδειγμα, επρόκειτο αύριο να μάθω αν θα πάρω προαγωγή, ως Στωική θα είχα έναν ήρεμο ύπνο, καθώς θα γνώριζα ότι είμαι καλή εργαζόμενη και ότι έχω καλή σχέση με τους ανθρώπους στο γραφείο. Θα γνώριζα επίσης ότι η απόφαση αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό έξω από το δικό μου έλεγχο, εξαρτόμενη από πολλούς εξωτερικούς παράγοντες. Θα κέρδιζα αυτοπεποίθηση από τη γνώση ότι έχω κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσα. Αν, αντίθετα δεν ακολουθούσα τη Στωική φιλοσοφία, η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμησή μου θα εξαρτιόταν από την προαγωγή. Θα ξαγρυπνούσα όλη τη νύχτα ανησυχώντας, βασανίζοντας το μυαλό μου με όλα όσα έχω κάνει σωστά ή λάθος πρόσφατα και αφήνοντας τη μελλοντική μου ευτυχία να στηριχθεί στην απόφαση κάποιου άλλου.
Υλικά αντικείμενα
Οι Στωικοί γνωρίζουν ότι τα υλικά αντικείμενα ή η έλλειψη τους, δεν είναι το παν ούτε και το τέλος της ζωής. Δεν δένονται τόσο πολύ με τα αντικείμενα, έχοντας υπόψη την παροδικότητά τους.
Αν, για παράδειγμα, σας κλέψουν το ακριβό σας τηλέφωνο στο μετρό, αντί να αναστατωθείτε, σκεφτείτε στωικά την κατάσταση. Γιατί είμαι θυμωμένη; Το αντικείμενο αυτό έχει πράγματι σημασία; Θυμηθείτε ότι όλα τα υλικά πράγματα μπορούν να αντικατασταθούν και το να αφήνετε τα συναισθήματά σας να καταστρέψουν την ημέρα σας, δεν θα τα φέρει πίσω.
Μετάνοια
Ένας από τους βασικούς εκπροσώπους του Στωικισμού, ο Επίκτητος, πίστευε ότι η το να μετανοιώνουμε είναι χάσιμο της συναισθηματικής μας ενέργειας. Είναι άχρηστο να ξοδεύεις χρόνο θέλοντας να αλλάξεις το παρελθόν. Το σημαντικό είναι να αποδεχτείς το παρελθόν, το οποίο δεν μπορείς να ελέγξεις και να εστιάσεις στο μέλλον, στο οποίο μπορείς να ασκήσεις έλεγχο .
Ψυχική υγεία
Ο στωικισμός είναι κλειδί για να πετύχεις καλή ψυχική υγεία εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο μας διδάσκει να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας. Οι Στωικοί συχνά τσεκάρουν τα συναισθήματά τους και τα αξιολογούν, παρακολουθώντας την ψυχική τους κατάσταση. Αυτή η πρακτική είναι κλειδί για την επίτευξη ενός ισορροπημένου μυαλού.
Αναπηρία
Η εφαρμογή του Στωικισμού μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε όσους πάσχουν από μόνιμες σωματικές αναπηρίες. Η αίσθηση της έλλειψης σωματικής δυνατότητας για δράση, μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι έχουν χάσει όλο τον έλεγχο της ζωής τους. Ο Στωικισμός μπορεί να διδάξει τα άτομα με αναπηρίες να αποδεχτούν την κατάστασή τους και να αναθεωρήσουν τους στόχους της ζωής τους. Αντί να επικεντρωθούμε σε αυτό που δεν μπορούμε να κάνουμε, ο Στωικισμός μας διδάσκει να σκεφτούμε τι μπορούμε να κάνουμε.
Διαλογισμός
Ο Στωικός Μάρκος Αυρήλιος ακολούθησε την αρχή που υπέδειξαν οι Πυθαγόρειοι: μας καλούν το πρωί να παρατηρούμε τον ουρανό ώστε να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας αυτά τα ουράνια σώματα που συνεχώς κάνουν τα ίδια πράγματα και εκτελούν το έργο τους με τον ίδιο τρόπο. Επίσης, για να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας την καθαρότητα τους και τη γύμνια τους, καθώς δεν υπάρχει πέπλο πάνω από ένα αστέρι…
Το να κάνουμε διαλογισμό κοιτάζοντας τον ουρανό, μας υπενθυμίζει τη θέση μας στον άπειρο σύμπαν, θέτοντας την καθημερινότητά μας στο σωστό πλαίσιο.
[*Το κείμενο βασίζεται σε αποσπάσματα από το βιβλίο «How To Be A Stoic» του Massimo Pigliucci, καθηγητή φιλοσοφίας στο City College της Νέας Υόρκης.]
-
