Γι' αυτό...
Να απεχθάνεσαι το αύθαδες γέλιο και να μη δέχεσαι θρασείς λόγους, γιατί το πρώτο χαρακτηρίζει τον ανόητο, ενώ το δεύτερο τον τρελό. Όσα είναι ντροπή να κάνεις, αυτά να θεωρείς ότι δεν είναι καλό ούτε να τα λες. Να συνηθίζεις τον εαυτό σου να μην είναι σκυθρωπός, αλλά σκεπτικός, γιατί το πρώτο θα σε κάνει να φαίνεσαι αυθάδης, ενώ το δεύτερο συνετός. Να πιστεύεις ότι σου ταιριάζουν η κοσμιότητα, η αιδώς, η δικαιοσύνη, η σωφροσύνη, καθώς όλα αυτά πρέπει να υπερισχύουν στον χαρακτήρα των νέων.
Επίσης μην έχεις την ελπίδα ότι θα κρυφτείς, αν κάνεις μια επαίσχυντη πράξη, γιατί ακόμα και αν κρυφτείς από τους άλλους, εσύ τουλάχιστον θα έχεις τύψεις συνείδησης. Να φοβάσαι τους θεούς, να τιμάς τους γονείς, να σέβεσαι τους φίλους, να υπακούς στους νόμους. Να επιδιώκεις τις απολαύσεις που συνοδεύονται από καλή φήμη. Διότι η ευχαρίστηση που συνοδεύεται από το καλό είναι το μεγαλύτερο αγαθό, ενώ χωρίς το καλό είναι το μεγαλύτερο κακό.
Να προφυλάσσεσαι από τις κατηγορίες, ακόμα και αν είναι ψευδείς, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν την αλήθεια και κοιτάζουν μόνο τις φήμες. Να έχεις στο μυαλό σου να πράττεις σαν να πρόκειται να μάθουν όλοι τις πράξεις σου, γιατί ακόμα και αν προς στιγμή κρύψεις την αλήθεια, αργότερα θα αποκαλυφθεί. Κυρίως όμως θα αποκτήσεις μεγάλη υπόληψη, εάν δείχνεις ότι δεν κάνεις εκείνα, για τα οποία θα κατηγορούσες τους άλλους, εάν τα έκαναν.
Αν είσαι φιλομαθής, θα γίνεις και πολυμαθής. Όσα γνωρίζεις, να τα διαφυλάσσεις με την εξάσκηση, ενώ όσα δεν έχεις μάθει, να τα προσλαμβάνεις με την μελέτη. Διότι είναι εξίσου ντροπή, όταν ακούσεις έναν ωφέλιμο λόγο, να μην τον συγκρατήσεις, και όταν οι φίλοι σου δίνουν ένα αγαθό να μην το πάρεις. Να περνάς τον ελεύθερο χρόνο σου ακούγοντας ευχάριστους διδακτικούς λόγους, γιατί θα μάθεις εύκολα αυτά που οι άλλοι ανακαλύπτουν με πολύ μόχθο.
Να πιστεύεις ότι πολλά μαθήματα είναι σημαντικότερα από πολλά χρήματα, γιατί τα χρήματα αμέσως χάνονται, ενώ τα μαθήματα είναι διαχρονικά, γιατί η σοφία είναι το μόνο αγαθό που ποτέ δεν χάνεται. Να μην διστάζεις να διανύεις μεγάλη απόσταση για να έρθεις κοντά σε ανθρώπους που υπόσχονται ότι διδάσκουν κάτι χρήσιμο. Γιατί είναι ντροπή οι έμποροι να διασχίζουν τόσο μεγάλα πελάγη για να αυξήσουν την περιουσία τους, ενώ οι νεότεροι να μην υπομένουν ούτε τις πορείες στη στεριά, προκειμένου να πλουτίσουν το πνεύμα.
Στους τρόπους να είσαι ευγενικός και στα λόγια σου φιλόφρων. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό της ευγένειας να υποδέχεσαι με χαρά όσους συναντάς και της φιλοφροσύνης να συζητάς φιλικά με αυτούς. Να είσαι ευχάριστος με όλους, αλλά να συναναστρέφεσαι τους ενάρετους. Έτσι και κανένας δεν θα σε αντιπαθεί και θα γίνεις φίλος των ενάρετων ανθρώπων. Να αποφεύγεις τις πολύ συχνές συναναστροφές με τα ίδια πρόσωπα και τις πολύ μεγάλες συζητήσεις, γιατί όλα αυτά προκαλούν τον κορεσμό.
Να είσαι ικανοποιημένος με την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι, αλλά πάντοτε να επιδιώκεις να την βελτιώσεις. Κανένα να μην κατηγορήσεις για την δυστυχία του, γιατί οι εναλλαγές της τύχης είναι κοινές σε όλους και το μέλλον άγνωστο. Να ευεργετείς τους ενάρετους ανθρώπους, γιατί η ευγνωμοσύνη που οφείλει αυτός που ευεργετήθηκε είναι ωραίος θησαυρός στην καρδιά του. Όταν ευεργετείς τους κακούς, θα πάθεις τα ίδια με όσους ταΐζουν τους ξένους σκύλους, γιατί αυτοί γαβγίζουν το ίδιο και σε εκείνους που τους δίνουν τροφή και στους τυχαίους διαβάτες. Έτσι και οι κακοί αδικούν και εκείνους που τους ωφελούν και εκείνους που τους βλάπτουν.
Να μισείς τους κόλακες, όπως ακριβώς τους απατεώνες, γιατί και οι δύο βλάπτουν όσους τους πιστεύουν. Εάν θεωρείς φίλους σου εκείνους που σου χαρίζουν μεγάλη χαρά, αλλά σου κάνουν μεγάλο κακό, δεν θα έχεις στη ζωή σου εκείνους που σου είναι δυσάρεστοι, αλλά ταυτόχρονα σε ωφελούν πολύ. Να είσαι καταδεκτικός με όσους σε πλησιάζουν, άλλα όχι επηρμένος, γιατί στην αλαζονεία των επηρμένων μόλις και μετά βίας την υποφέρουν οι δούλοι, ενώ τον τρόπο των καταδεκτικών τον δέχονται όλοι ευχάριστα
Να πιστεύεις ότι τίποτα από τα ανθρώπινα πράγματα δεν είναι δεδομένο, γιατί με αυτό τον τρόπο ούτε θα χαρείς πάρα πολύ για την ευτυχία σου ούτε θα λυπηθείς πολύ για τις ατυχίες σου. Να χαίρεσαι για τα αγαθά που σου συμβαίνουν, αλλά να μετριάζεις τη λύπη σου για τις ατυχίες που σε πλήττουν. Βέβαια και στη μια και στην άλλη περίπτωση να μη φανερώνεις τα συναισθήματα σου, γιατί είναι παράλογο να κρύβουμε μέσα στα σπίτια μας την περιουσία, αλλά να περπατάμε στους δρόμους φανερώνοντας τις σκέψεις μας.
Αποσπάσματα από τον λόγο
του Ισοκράτη προς το Δημόνικο
via
