Πίστη είναι η γνώση του ακτίστου και επιστήμη είναι η γνώση του κτιστού
Η αντίθεση πίστης- επιστήμης είναι ψευδοπρόβλημα. Γιατί; Διότι η γνωσιολογία προσδιορίζεται από το γνωριζόμενο "αντικείμενο", το οποίο είναι διπλό: άχτιστο και κτιστό. Άκτιστο είναι (μόνο) ο Τριαδικός Θεός, του όποιου η τριαδικότητα δεν ορίζεται μεταφυσικά, άλλα γνωρίζεται εμπειρικά. Κτιστό είναι το σύμπαν (ή τα "σύμπαντα"), στο οποίο πραγματώνεται η ύπαρξη μας. Πίστη είναι η γνώση του ακτίστου και επιστήμη είναι η γνώση του κτιστού. Πρόκειται, συνεπώς, για δύο διαφορετικές γνώσεις, κάθε μία από τις οποίες έχει τη μέθοδο και το όργανο της.
Μέθοδος της θείας σοφίας-γνώσης είναι η καρδιακή κοινωνία του ανθρώπου με το Άκτιστο, η οποία συντελείται με την παρουσία της άκτιστης ενέργειας μέσα στην καρδιά. Μέθοδος της ενδοκοσμικής σοφίας-γνώσης είναι η επιστήμη, η οποία λειτουργεί με την άσκηση της διανοητικής/λογικής δύναμης του ανθρώπου.
"Νοερή λειτουργία" είναι ένα μνημονικό σύστημα, πού υπάρχει παράλληλα με το κυτταρικό και το εγκεφαλικό. Τα δύο τελευταία είναι γνωστά και ανιχνεύσιμα από την ανθρώπινη επιστήμη, το πρώτο όμως δεν μπορεί να το συλλάβει. Όταν φθάσει ο άνθρωπος στο φωτισμό, μεταβάλλεται η ‘'ψιλή'' - εξωτερική πίστη (πιστότητα στο λόγο του Θεού) σε "ενδιάθετη" - εσωτερική βεβαιότητα, αφού ο Θεός (ή άκτιστη Ενέργειά Του) οράται (θεοπτία).
Η πίστη είναι διπλή.
Σημείωσε ότι η πίστη είναι διπλή. Η μία είναι η γενική πίστη όλων των Χριστιανών, στην οποία από την αρχή βαπτιστήκαμε και στην οποία είθε να πεθάνομε. Την άλλη πίστη την έχουν σπάνιοι, εκείνοι δηλαδή που στήριξαν όλη τους την ελπίδα στον Κύριο· και μάλιστα τόσο πολύ, ώστε —τί μεγαλείο!— να μην αμφιβάλλουν διόλου τον καιρό της προσευχής στα αιτήματά τους προς το Θεό, αλλά να ζητούν με πίστη και να λαμβάνουν έτσι αμέσως ό,τι είναι συμφέρον, σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου.
(Ματθ. 21, 21).
Έτσι αυτοί απέκτησαν τη βέβαιη πίστη, επειδή απέρριψαν κάθε γνώση και διάκριση και αμφισβήτηση και δισταγμό και καταβυθίστηκαν εξ ολοκλήρου μέσα στη θεία μέθη της πίστεως και της ελπίδας και της αγάπης στο Θεό.
Ο Κύριος στους μαθητές, που του ζήτησαν να τους προσθέσει πίστη, είπε: «Αν είχατε πίστη όσο ένα κόκκο σινάπι, θα λέγατε σ' αυτή τη μουριά "ξεριζώσου και φυτέψου στη θάλασσα" κι εκείνη θα σας υπάκουε».
(Λουκ. 17, 5-6)·
είπε ακόμη: «Αν έχετε πίστη και δεν αμφιβάλλετε, δε θα κάνετε μόνο το θαύμα της συκιάς, αλλά κι αν πείτε σ' αυτό το βουνό "σήκω και πέσε στη θάλασσα", θα γίνει· και όλα όσα ζητάτε στην προσευχή με πίστη, θα τα λάβετε».
(Ματθ. 21, 21-22)
Λέγοντας πίστη εδώ, εννοούμε εκείνη την πίστη η οποία ανατέλλει μέσα στην ψυχή από το φως της χάρης με τη μαρτυρία της διάνοιας και στηρίζει την καρδιά να μην ταλαντεύεται, γεμάτη από την ελπίδα που απέχει από κάθε οίηση.
Αυτή η πίστη δε φανερώνεται στη σωματική ακοή, αλλά δείχνει στα πνευματικά μάτια τα μυστήρια τα κρυμμένα στην ψυχή και τον κρυπτό θεϊκό πλούτο, που κρύβεται από τα μάτια των σαρκικών ανθρώπων. Φανερώνεται δε σ' εκείνους που, όπως είπε ο ίδιος: "αν φυλάξετε τις εντολές μου, θα σας αποστείλω τον Παράκλητο, το Πνεύμα της αλήθειας, το οποίο ο κόσμος δεν μπορεί να δεχθεί, κι Εκείνος θα σας διδάξει όλη την αλήθεια".
(Ιω. 14, 17· 16, 13)
(Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, τ. Ε΄. Εκδ. Το Περιβόλι της Παναγίας, σ. 37-38).
