Για να είμαστε ξεκάθαροι, ακόμη και οι πιο ευσυνείδητοι ανάμεσά μας αποτυγχάνουν κατά καιρούς να ζητήσουν συγγνώμη. Αυτό συνήθως συμβαίνει για έναν από τους δύο λόγους:
(1) Δεν νοιαζόμαστε αρκετά για το άλλο άτομο ή τη σχέση ώστε να «μπούμε στην ταλαιπωρία» να παραδεχτούμε το λάθος μας και να ζητήσουμε συγγνώμη γι’ αυτό ή
(2) πιστεύουμε ότι η συγγνώμη μας δεν θα έχει σημασία.
Για παράδειγμα, ας πούμε ότι ξεσπάσατε σε έναν συνάδελφο που σας διέκοψε ενώ τρέχατε να προλάβετε μια σύντομη προθεσμία. Αν πιστεύετε ότι ο συνάδελφος κρατά ήδη κακία εναντίον σας για ένα προηγούμενο περιστατικό, μπορεί να παραλείψετε να ζητήσετε συγγνώμη, αφού πιστεύετε ότι δεν θα βοηθήσει πραγματικά τη σχέση σας μαζί του.
Αλλά τι γίνεται με τους ανθρώπους που δεν μπορούν ποτέ να παραδεχτούν ότι έκαναν λάθος, όποια κι αν είναι η περίσταση; Τι τους κάνει ανίκανους να ζητήσουν συγγνώμη ακόμα κι όταν προφανώς έχουν κάνει λάθος; Γι’ αυτούς τους ανθρώπους, το να παραδεχτούν το λάθος και να ζητήσουν συγγνώμη είναι πολύ απειλητικό από ψυχολογικής άποψης. Η προσφορά μιας συγγνώμης υπονοεί ότι έχουν βλάψει με κάποιο τρόπο ένα άλλο άτομο, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει αισθήματα ντροπής.
Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να ζητήσουν συγγνώμη συχνά έχουν τόσο χαμηλή αυτοεκτίμηση που ο εύθραυστος εγωισμός τους δεν μπορεί να απορροφήσει το πλήγμα της παραδοχής ότι έκαναν λάθος. Έτσι, οι αμυντικοί τους μηχανισμοί τίθενται σε λειτουργία – κυρίως ασυνείδητα- και μπορεί να μεταφέρουν αλλού κάθε ευθύνη και να αμφισβητήσουν ακόμη και βασικά γεγονότα για να αποτρέψουν την απειλή ότι θα πρέπει να μειώσουν τον εαυτό τους προσφέροντας μια συγγνώμη. Όταν επιδεινώνουν τη θέση τους κατηγορώντας τις περιστάσεις, αρνούμενοι τα γεγονότα ή επιτιθέμενοι στο άλλο πρόσωπο ή στους άλλους εμπλεκόμενους, οι μη απολογούμενοι μπορεί να αισθάνονται ενδυναμωμένοι.
Δυστυχώς, πολλοί από εμάς ερμηνεύουν λανθασμένα την αμυντική συμπεριφορά αυτών των ανθρώπων που οφείλεται στην ευθραυστότητα ως ένδειξη ψυχολογικής δύναμης. Αυτό συμβαίνει επειδή εξωτερικά εμφανίζονται ως σκληρά άτομα που αρνούνται να υποχωρήσουν. Όμως, αυτό δεν το κάνουν επειδή είναι δυνατοί, αλλά επειδή είναι αδύναμοι.
Από ψυχολογική άποψη, η παραδοχή ότι κάνουμε λάθος είναι συναισθηματικά δυσάρεστη και επώδυνη. Για να αναλάβουμε την ευθύνη και να ζητήσουμε συγγνώμη, η αυτοεκτίμησή μας χρειάζεται να είναι αρκετά ισχυρή ώστε να μπορέσουμε να απορροφήσουμε αυτή τη δυσφορία. Πράγματι, αν η αυτοεκτίμησή μας είναι υψηλότερη και σταθερή, μπορούμε να ανεχτούμε το προσωρινό χτύπημα που συνεπάγεται μια τέτοια παραδοχή – χωρίς να καταρρεύσουν τα τείχη γύρω από το εγώ μας.
Εντούτοις, αν η αυτοεκτίμησή μας είναι φαινομενικά υψηλή αλλά στην πραγματικότητα εύθραυστη, αυτό το «συγγνώμη» μπορεί να διαπεράσει τα αμυντικά μας τείχη και να καταφέρει ένα άμεσο χτύπημα στο εγώ μας. Πράγματι, ως ψυχολογικός κανόνας, όσο πιο άκαμπτοι είναι οι αμυντικοί μηχανισμοί κάποιου, τόσο πιο εύθραυστο είναι το εγώ που προστατεύουν.
