Αν εξηγηθεί μηχανιστικά, η συμπεριφορά των ανθρώπων συχνά θα μας φανεί ανόητη, άλλες φορές γελοία κι άλλοτε πάλι δυσερμήνευτη.
Το πιο διάσημο παράδειγμα για την περιπετειώδη εξέλιξη της συμπεριφοράς δεν μελετήθηκε σε ανθρώπους αλλά σε πρωτεύοντα, σ’ αυτό που ονομάστηκε : «το φαινόμενο του εκατοστού πιθήκου».Μια νεαρή πιθηκίνα της Ιαπωνίας ονόματι Κίκα, του είδους Macaca fuscata, ζούσε στο νησί Koshima.
Ένα πρωί, η Κίκα ανέπτυξε αυθόρμητα μια συμπεριφορά χωρίς προηγούμενο στους πιθήκους του είδους της: ανακάλυψε τυχαία ότι οι πατάτες που άφηναν οι άνθρωποι που φρόντιζαν τα ζώα και ήταν γεμάτες χώμα, είχαν σαφώς καλύτερη γεύση αν τις έπλενε στο ποτάμι. Η πιθηκίνα επανέλαβε την επιχείρηση και μετά δίδαξε στις κόρες της αυτή τη νέα συμπεριφορά. Πιθανώς, αυτές τη μεταβίβασαν στα πιο κοντινά θηλυκά.
Οι παρατηρητές των πιθήκων απλώς κατέγραψαν το φαινόμενο χωρίς να επιδράσουν σ’ αυτό με κανέναν τρόπο. Ύστερα από κάποιο διάστημα, εκατό από τις διακόσιες πιθηκίνες που κατοικούσαν στο νησί είχαν συνηθίσει να πλένουν τις πατάτες. Τίποτα το περίεργο ως εδώ.
Το παράξενο συνέβη όταν οι παρατηρητές ανακάλυψαν ότι παρόμοια συμπεριφορά είχαν υιοθετήσει και τα θηλυκά που ζούσαν σε γειτονικά νησιά, όπου δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα κάποιος πίθηκος να έχει μεταδώσει τη γνώση αυτή.
Το πείραμα, που επαναλήφθηκε εκατοντάδες φορές, απέδειξε ότι αν ένα ορισμένο πλήθος μελών ενός είδους αναπτύξει ορισμένες ικανότητες ή υιοθετήσει κάποια συμπεριφορά, το ίδιο θα κάνουν κι άλλα μέλη του είδους, ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν συμβατικοί τρόποι επαφής μεταξύ τους.
Εάν οποιοσδήποτε, είτε είναι επιστήμονας είτε όχι, ρωτηθεί ιδιαιτέρως για το πώς εξηγείται αυτό το φαινόμενο… θα πρέπει να απαντήσει (αν είναι έστω και λίγο ειλικρινής) ότι δεν έχει ιδέα.
Αλλά όμως, όπως σωστά τονίζει ο Sheldrake, το να μην μπορεί να ερμηνευθεί ένα φαινόμενο (ακόμα κι αν είναι επαναλαμβανόμενο, μετρήσιμο και ικανό να αναπαραχθεί – δηλαδή, ένα φαινόμενο αποδεκτό από την επιστήμη), δεν είναι λόγος για να απαξιωθεί ο επιστήμονας ή οι παρατηρήσεις του. Πάντα το ανεξήγητο πρέπει να ενθαρρύνει τον επιστήμονα να συνεχίσει την έρευνα, ξέροντας ότι αργά ή γρήγορα θα φανεί η εξήγηση.
Δεν είναι υποχρεωτικό, όπως συνηθίζεται στη σημερινή εποχή της ηθικής χαλάρωσης ως και στην επιστήμη, να δώσουμε μια «οποιαδήποτε εξήγηση» σε κάτι που δεν έχει καμία εξήγηση.
Από την άγνοια στη σοφία
- Bucay Jorge
via
