Εκμεταλλευόμενες την τεχνολογία, οι βιομηχανίες χάλυβα έχουν μειώσει τους υπαλλήλους τους κατά 75% τις τελευταίες πέντε δεκαετίες χωρίς να χρειαστεί να μειώσουν την παραγωγή.
Η πρώτη θέση εργασίας που έχασε η 56χρονη Σέρι Τζόνσον εξαιτίας του αυτοματισμού ήταν σε μια τοπική εφημερίδα, όπου εργαζόταν ως σελιδοποιός και παράλληλα τροφοδοτούσε με χαρτί τις εκτυπωτικές μηχανές. Αργότερα έβλεπε τις μηχανές να μαθαίνουν τη δική της δουλειά. Γράφτηκε σε ένα τμήμα εκμάθησης υπολογιστών, αλλά δεν αρκούσε και ήταν πολύ αργά. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει υποσχεθεί σε αυτήν την κατηγορία εργαζομένων να επαναφέρει τις θέσεις εργασίας τους θέτοντας όρια στο εμπόριο, στις υπεράκτιες εταιρείες και στη μετανάστευση. Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν, όμως, πως εκείνο που απειλεί περισσότερο τις θέσεις εργασίας τους είναι ο αυτοματισμός.
«Όταν εξετάσει κανείς βαθύτερα τις εξελίξεις, βλέπει ότι ο αυτοματισμός υπήρξε πολύ πιο σημαντικός παράγοντας», τονίζει ο Λόρενς Κατζ, καθηγητής Οικονομικών στο Χάρβαρντ, που μελετά τις μεταβολές τεχνολογίας και αγοράς εργασίας. Ωστόσο, κανένας από τους υποψηφίους στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ δεν μίλησε για τον αυτοματισμό. Η τεχνολογία δεν προσφέρεται για αντίπαλος όπως η Κίνα ή το Μεξικό, δεν είναι εύκολο να ανακόψει κανείς την πορεία της, ενώ πολλές εταιρείες υψηλής τεχνολογίες βρίσκονται στις ΗΠΑ και ωφελούν τη χώρα με πολλούς και διάφορους τρόπους.
Προ ημερών ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε σε όμιλο εταιρειών υψηλής τεχνολογίας: «Θέλουμε να συνεχίσετε με την απίστευτη αυτή καινοτομία, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να σας βοηθήσουμε να συνεχίσετε». Εξάλλου, σε συνέντευξη που παραχώρησε τον Μάρτιο στο Business Insider, ο Αντριου Πούτζντερ, στον οποίο ανέθεσε ο Τραμπ το υπουργείο Εργασίας, είχε εκθειάσει την υπεροχή των ρομπότ έναντι των εργαζομένων. «Είναι πάντα ευγενικά, άκρως παραγωγικά, δεν παίρνουν ποτέ άδεια, δεν αργούν ποτέ και δεν υπάρχει με τα ρομπότ κίνδυνος διάκρισης φύλου, ηλικίας ή φυλής» ήταν το σχετικό σχόλιό του. Η παγκοσμιοποίηση και ιδιαιτέρως το ελεύθερο εμπόριο με την Κίνα από την αρχή της δεκαετίες του 2000 ευθύνεται, βέβαια, για την απώλεια ορισμένων θέσεων. Σύμφωνα με έρευνες πολλών οικονομολόγων, το εμπόριο με την Κίνα οδήγησε σε ταχύτατη εξαφάνιση 2 με 2,4 εκατ. θέσεων εργασίας.
Τμήματα της χώρας που επηρεάζονται από τις εισαγωγές εμφανίζουν υψηλότερη ανεργία και ο πληθυσμός τους έχει μειωμένα εισοδήματα για το υπόλοιπο της ζωής του. Προϊόντος του χρόνου, πάντως, ο αυτοματισμός επέφερε μεγαλύτερες επιπτώσεις από την παγκοσμιοποίηση και αυτές οι θέσεις εργασίας θα είχαν χαθεί έτσι κι αλλιώς.
Ας δούμε τι έχει γίνει στη βιομηχανία χάλυβα. Από το 1962 μέχρι το 2005 έχασε 400.000 άτομα, το 75% του εργατικού της δυναμικού. Σύμφωνα, όμως, με μελέτη που δημοσίευσε το 2015 το περιοδικό America Economoic Review, οι πωλήσεις της δεν μειώθηκαν. Ο λόγος είναι η νέα τεχνολογία που εφαρμόζεται στη χαλυβουργία. Μια άλλη μελέτη του πανεπιστημίου Ball State εκτιμά πως περίπου το 13% των θέσεων εργασίας που χάθηκαν στον μεταποιητικό τομέα οφείλεται στο ελεύθερο εμπόριο, αλλά οι υπόλοιπες οφείλονται στην αύξηση της παραγωγικότητας εξαιτίας του αυτοματισμού. Σε βάθος χρόνου ο αυτοματισμός συνήθως οδηγεί σε καλά αποτελέσματα. Οδηγεί στην απώλεια θέσεων εργασίας αλλά και στη δημιουργία κάποιων άλλων. Πολλοί εμπειρογνώμονες, όμως, αρχίζουν να ανησυχούν ότι αυτή τη φορά θα είναι αλλιώς τα πράγματα. Ακόμη και μετά την ανάκαμψη της οικονομίας, δεν καταγράφεται ανάκαμψη στις θέσεις εργασίας και στις αποδοχές σημαντικής μερίδας εργαζομένων και ιδιαιτέρως ανδρών χειρωνακτών χαμηλής εξειδίκευσης. Ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση, ο αυτοματισμός οδηγεί σε αδιέξοδο την πρώτη γενιά εργαζομένων που πλήττει, καθώς συνήθως δεν διαθέτουν τις δεξιότητες για να απασχοληθούν σε νέες και πιο σύνθετες εργασίες.
Και οι αλλαγές δεν πλήττουν μόνον τις χειρωνακτικές εργασίες. Οι υπολογιστές μαθαίνουν γρήγορα να κάνουν την εργασία των υπαλλήλων γραφείου και των εργαζομένων στον τομέα των υπηρεσιών. Σύμφωνα με έκθεση της McKinsey, οι τεχνολογίες που ήδη υπάρχουν είναι σε θέση να προσφέρουν αυτοματοποιημένα το 45% των δραστηριοτήτων που κάνουν οι άνθρωποι και πληρώνονται γι’ αυτές. Εκείνες που είναι κάπως πιο ασφαλείς, είναι όσες απαιτούν δημιουργικότητα, φροντίδα ανθρώπων και επικοινωνία.
Claire Cain Miller / The New York Times
Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή, 29/12/2016
