Υπάρχει σήμερα ένα πολύ ισχυρό αίσθημα μοναξιάς, που βλέπουμε να γενικεύεται όλο και περισσότερο, πράγμα που μας οδηγεί να θέσουμε δύο ερωτήματα σχετικά με την φύση της μοναξιάς. H μοναξιά είναι απλώς και μόνο ένα χαρακτηριστικό των κοινωνιών μας και συνδέεται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής;
- Μπορούμε από την άλλη, να αναρωτηθούμε:
η μοναξιά είναι για τον άνθρωπο ένα ενοχλητικό και παροδικό συμβάν ή χαρακτηρίζει την ίδια την ουσία του και επομένως είναι στοιχείο του είναι του; Το παράδοξο της μοναξιάς έγκειται στο γεγονός ότι η απάντηση είναι καταφατική και στις δύο παραπάνω ερωτήσεις.
Με άλλα λόγια…
η μοναξιά είναι και κοινωνικό γεγονός και ουσιώδες γνώρισμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ας δούμε λοιπόν αναλυτικότερα πώς η μοναξιά στοιχειώνει την ύπαρξη ταυτόχρονα από δύο διαφορετικές οδούς.
Η ίδια η κοινωνία φαίνεται να ευνοεί τον πολλαπλασιασμό της μοναξιάς, διότι αυτό που την χαρακτηρίζει είναι η δημιουργία μίας μοναχικής συνείδησης. Ο σύγχρονος άνθρωπος αναγορεύει σε ύψιστο αγαθό την προσωπική του ευημερία, δεν έχει άλλον σκοπό πέρα από τον ίδιο του τον εαυτό.
Αυτό που έχει πλέον σημασία είναι ο ίδιος ως ανεξάρτητο ον, που θέλει να απολαμβάνει τον εαυτό του όπως του αρέσει. Στο πλαίσιο αυτής της ατομικιστικής ανθρωπολογίας, ο Άλλος δεν είναι παρά ένα εμπόδιο στην προσωπική ελευθερία και η σχέση μαζί του βιώνεται ως καταναγκασμός.
Επίσης, ένα άλλο στοιχείο που ευνοεί το αίσθημα της μοναξιάς είναι ότι ο σύγχρονος άνθρωπος τείνει να μετατραπεί σε μηχανή παραγωγής κέρδους. Έτσι, προσανατολίζει όλες του τις προσπάθειες προς την κατοχή αντικειμένων, ενώ η βασική του ανάγκη είναι να εκτιμάται και να αναγνωρίζεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όλοι λίγο-πολύ να συμφωνούν ότι υπάρχει μία πανταχού παρούσα έλλειψη νοήματος και κατ’ επέκταση βιώνουν τις παρενέργειες της επονομαζόμενης κοινωνικής κρίσης.
Από την άλλη, η μοναξιά δεν είναι μόνο ένα κοινωνικό γεγονός, αλλά συνιστά κατά κάποιο τρόπο τον ανυπέρβλητο ορίζοντα της ύπαρξης. Και αυτό συμβαίνει διότι η μοναξιά δεν υπάρχει παρά σε σχέση με έναν Άλλον: «χωρίς τον Άλλον, είμαι μόνος». Χάρη στη σύγκρισή μου μαζί του, εγώ γίνομαι μοναδικός.
Με άλλα λόγια…
η επαφή με τον Άλλον δεν εγγυάται την υπέρβαση της μοναξιάς και σε κάθε σχέση υπάρχει ένα κομμάτι μοναξιάς, όχι όμως απομόνωσης. Εδώ ακριβώς αναδεικνύεται ο πυρήνας των αντιφάσεων στις ίδιες τις σχέσεις: υπάρχει συγχρόνως στις σχέσεις ομοιότητα και διαφορά, εγγύτητα και χωρισμός. Όπως έχει αναφέρει η Φρανσουάζ Ντολτό, «έτσι χαράσσεται η πορεία της επιθυμίας για όλους τους ανθρώπους: με την εναλλαγή μοναξιάς και επικοινωνίας, ανάπαυσης και δράσης της επιθυμίας».
Μάρω Μπέλλου,
ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο της με τίτλο:
«Ο γκατζετ-Eros: ο έρωτας στα χρόνια της τεχνολογίας»
από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης.
