«Ευτυχής ο επί μετρίοισι χρήμασι ευθυμεόμενος,
δυστυχής δε ο επί πολλοίσι δυσθυμεόμενος»
(Ευτυχισμένος είναι όποιος χαίρεται με τα λίγα χρήματα, δυστυχισμένος δε αυτός που στενοχωριέται με τα πολλά)
[Δημόκριτος, 460 π.Χ.- 370 π.Χ.]
Η ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΑ ρήση ξαναφέρνει στο νου ένα παλιό, παραδοσιακό παραμύθι που, όσο θυμάμαι, έλεγε:
´Hταν ένας βασιλιάς που ζούσε κλεισμένος στο παλάτι του.
Αγωνιούσε πάντα τι θα του ξημέρωνε η επόμενη μέρα. Είχε αμύθητα πλούτη, αλλά χαρά καμία… Πιο κάτω από το ανάκτορο, σε μια χαμοκαλύβα, ζούσε ένας φτωχός τσαγκάρης με τη φαμίλια του. Κάθε που ο καλός Θεός έστελνε την καινούργια μέρα, ο τσαγκάρης άρχιζε τη δουλειά κεφάτος, επισκευάζοντας σόλες ή φτιάχνοντας καινούργια παπούτσια. Τραγούδαγε όλη μέρα… Έπειτα, επιστρέφοντας κουρασμένος σπίτι, αντίκριζε τα αγαπημένα πρόσωπα -της γυναίκας και των παιδιών του- χαμογέλαγε, έτρωγε, ξεκουραζόταν λίγο και… ξανάπιανε το τραγούδι: αυτή τη φορά με τη συνοδεία των παιδιών και μιας παλιάς λύρας… Hταν ένας φτωχός, αλλά ευτυχισμένος άνθρωπος…
ΑΥΤΟ δεν πολυάρεσε στον αγέλαστο βασιλιά που κάθε μέρα λογάριαζε πώς θα αυξήσει τα έχει του! Όντας και φθονερός, αποφάσισε να δοκιμάσει το φτωχό τσαγκάρη. Του έστειλε, λοιπόν, ένα πουγκί φλουριά, με τον όρο να σταματήσει το τραγούδι! Πράγματι ο τσαγκάρης πήρε τα φλουριά, ευχαρίστησε το βασιλιά και ξαναγύρισε στην οικογένειά του. Αλλά, από τότε, σύμφωνα και με τον όρο του βασιλιά, βουβαμάρα στο σπίτι…
Η γυναίκα του τσαγκάρη γκρίνιαζε για το πού έπρεπε να ξοδέψουν τα λεφτά, τα παιδιά ζητούσαν περισσότερα πράγματα…
Έτσι, εκεί που δεν υπήρχαν, μπήκαν οι σκοτούρες στο κεφάλι του τσαγκάρη… Έχασε το κέφι του για δουλειά, η ζωή άρχισε να του δημιουργεί προβλήματα, του έφυγε κι ο χρόνος που διέθετε για να παίζει λύρα.
Έκανε συνεχώς λογαριασμούς, για το πού και πώς θα ξοδέψει τα λεφτά…
ΕΙΔΕ και απόειδε, δεν του άρεσε καθόλου ο νέος τρόπος ζωής που του επέβαλε ο βασιλιάς… Πήρε, λοιπόν την απόφαση και συμπληρώνοντας με τη δουλειά ό,τι λεφτά ξόδεψε, παρουσιάστηκε στο βασιλιά και του επέστρεψε το πουγκί! Ο βασιλιάς απόρησε! Θέλησε να μάθει το λόγο επιστροφής ενός τόσο σημαντικού χρηματικού ποσού με το οποίο θα μπορούσε ο τσαγκάρης και η φαμίλια του να ζήσουν «ευτυχισμένοι»!
Και η απάντηση:
«Βασιλιά μου, αφότου μπήκαν τα πολλά λεφτά στο σπίτι, χάσαμε την ησυχία μας. Θρονιάστηκε η γκρίνια κι η διχόνοια, ανάμεσα σε μένα, τη γυναίκα και τα παιδιά μου. Η απληστία έγινε η “βασίλισσά” μας… Πάει το χαμόγελο, πάει η μουσική, πάει το τραγούδι, πάει η χαρά, πάει κι η λύρα… Για μας αυτά ήταν η ευτυχία…»
***
ΕΝΑ από τα πιο εύγλωττα συνθήματα, σιωπηλό μεν αλλά ουσιαστικό, ήταν το αναρτημένο στο Διαδίκτυο από "Αγανακτισμένους" που έγραφε:
«FTOXIA DIXOS XREOS, MEGALOS PLOYTOS»!
Κρύβει τόση πρακτική σοφία, όσο εκατό ανάλογα ´οικονομίστικα´ βιβλία. Εκφράζει αυτό που μας φωνάζουν αιώνες τώρα οι Αρχαίοι Ελληνες Φιλόσοφοι:
«Ότι δει τοις παρούσιν αρκείσθαι τις και την απληστίαν φεύγειν» (2)
(ότι ο καθένας μας οφείλει να αρκείται
-να ικανοποιείται-
με αυτά που έχει κι ας αποφεύγει την απληστία).
Μια πρόσφατη έρευνα στη μνημονιακή κοινωνία μας συμπεραίνει ότι τα περιττά έξοδα τελείωσαν και η ανεξέλεγκτη σπατάλη αποτελεί μία συνήθεια που θέλει να μείνει στο παρελθόν.
…ΟΣΟΙ ήταν και παραμένουν ολιγαρκείς, δεν επηρεάζονται πάρα πολύ από οικονομικές κρίσεις:
τι είχαν, τι έχασαν, αφού μπορούν και πορεύονται με τα απολύτως αναγκαία!
Ολιγάρκεια και αυτάρκεια σ’ αυτές τις περιπτώσεις συμβαδίζουν, όταν υπάρχουν και οι στοιχειώδεις προϋποθέσεις.
Μερικοί από αυτούς λένε πως είναι πλούσιοι, ακριβώς επειδή είναι… ολιγαρκείς!
Δεν είναι οξύμωρο αυτό, διότι μη απαιτώντας πολλά από τη ζωή, δεν χρωστούν τίποτε, δεν στερούνται και τίποτε!
ΑΛΛΑ ΤΙ είναι η ολιγάρκεια; Πολλοί την ερμηνεύουν σαν ένα εθελοντικό "modus vivendi" (τρόπο ζωής), στερημένο φαινομενικά από την απόλαυση εκείνων των υλικών αγαθών που για άλλους θεωρούνται αναγκαία!
Η πλειονότητα των ατόμων που υιοθετούν λιτή ζωή δεν συμφωνούν με την παραπάνω περί στερήσεων άποψη…
Εξαρτάται τι θεωρεί κάποιος στέρηση.
Όσοι επιλέγουν μια ολιγαρκή ζωή- αποβάλλοντας το περιττό και προτιμώντας το απέριττο- επιθυμούν να γευτούν τη ζωή πολύ περισσότερο από τους άλλους! Απολαμβάνουν ουσιαστικότερα τα αγαθά που τους στερεί ο σύγχρονος αστικός καπιταλιστικός τρόπος ζωής: την εργασία στη φύση, τον περίπατο με τα πόδια, έχουν ελευθερία κινήσεων, δια ζώσης επικοινωνία με τους άλλους, ελεύθερο χρόνο κ.ά.. Παύουν, δηλαδή, να είναι συντεταγμένα καταναλωτικά ανθρωπάκια!
Διόλου περίεργο που αρκετοί νεαροί εγκαταλείπουν -λόγω και Μνημονίου- τις πολύβουες πόλεις για να δραστηριοποιηθούν σ’ ένα κτηματάκι απόμακρου χωριού ή νησιού, καλλιεργώντας τη γη και ασχολούμενοι με κάτι πιο ευχάριστο και δημιουργικό (3).
Εμείς, ξεχάσαμε προ πολλού τι σημαίνει πατρική γη: με τις λιγοστές ελιές ή τις πορτοκαλιές, με το παλιό πατρικό σπίτι στο χωριό – που τα παραδώσαμε συμμισιακά στους ξένους! Είναι θέμα επιλογών η ζωή μας…
ΤΙ, ΟΜΩΣ, εννοούμε με τις λέξεις "ολιγάρκεια´ και ´ολιγαρκής";
Σύμφωνα με τα λεξικά, αλλά και την ίδια τη ζωή, ολιγάρκεια εκφράζει την οικονομία που κάνουμε στη χρήση του χρήματος για αγορά αγαθών ή διαφόρων άλλων ειδών. Ολιγάρκεια δεν σημαίνει… φιλαργυρία, ούτε βέβαια και… μοναστική ζωή! Η ολιγάρκεια, ανεξάρτητα από κρίσεις, συνίσταται στην ορθολογική χρήση χρήματος και χρόνου που διαθέτουμε:
Όχι περιττές σπατάλες, όχι ανεκμετάλλευτος χρόνος, όχι μιζέρια.
ΣΤΟ έργο του ´Τα οικονομικά της Ευτυχίας´ (´Economics of Hapiness´) ο καθηγητής του LSE, κ. Richard Layard,(4) υποδεικνύει την ολιγάρκεια ως το μυστικό της ευτυχίας!
Αρκούν 1.000 ευρώ το μήνα (12.000 το χρόνο) για την ευτυχία του ανθρώπου!, λέει. Τα πέραν αυτού του ποσού δεν κάνουν κανέναν πιο ευτυχισμένο! Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε από μεγάλη σχετική έρευνα που πραγματοποίησε ο Βρετανός καθηγητής…
Αυτά δε που συμβάλλουν, πάντα κατά τον κ. καθηγητή, στην πραγματική ευτυχία, είναι:
η ψυχική υγεία,
η εμπιστοσύνη στους άλλους,
η αίσθηση προόδου,
ο ελεύθερος χρόνος…, ε,
και το λίγο χρήμα…
Έτσι η ολιγάρκεια, εκτός του ότι περικλείει όλες τις αρετές για μια ανθρωπινότερη διαβίωση, γίνεται και δάσκαλος των σοφών και άριστων σκέψεών μας, όπως λέει ο κι Σοφοκλής (5)…
ΣΗΜΕΙΩΣEIΣ:
– (1) Δημοκρίτου – Ανθολ. Στοβ. ΡΓ, 17
– (2) Αισώπου Μύθοι, 89
– (3) Ο Βολτέρος (Voltaire, 1694 – 1778), στο μικρό φιλοσοφικό του έργο «Candide» (=Ο Αγαθούλης) γράφει (κεφ. ΧΧΧ): «Le travail éloigne de nous trois grands maux: l’ennui, le vice et le besoin» (=η δουλειά μάς απομακρύνει από τρία μεγάλα ελαττώματα: την πλήξη, το βίτσιο και την ανάγκη).
Καταλήγει δε στο καθαρά μεταφυσικό «Il faut cultiver notre jardin» (=πρέπει να καλλιεργήσουμε τον κήπο μας).
Να ασχοληθούμε, δηλαδή, με πράγματα που μπορούμε να αλλάξουμε, ώστε να βελτιώσουμε την κοινωνία μας.
– (4) «Το Βήμα», 19/12/2010
– (5)«Διδάσκαλος γαρ ηυτέλεια των σοφών και των αρίστων γίγνεται βουλευμάτων» (Σοφοκλής – Ανθ. Στοβ. ΙΖ, 6)
