Ο ΘΕΟΣ ἔδωκε πολλὴν τιμὴν εἰς τοὺς ἀνθρώπους διὰ τῆς μαθήσεως τῶν δύο νόμων τοῦ τε φυσικοῦ καὶ τοῦ γραπτοῦ, διὰ τῆς ὁποίας μαθήσεως ἐχάρισεν εἰς αὐτοὺς φωτισμόν, καὶ πανταχόθεν ἤνοιξεν εἰς αὐτοὺς πᾶσαν κεκλεισμένην θύραν, ἵνα εἰσέλθωσιν εἰς τὴν σωτηριώδη ἐπίγνωσιν τοῦ Θεοῦ.
Θέλεις πιστὸν μάρτυρα διὰ τὰ εἰρημένα;
σὺ ὁ ἴδιος γενοῦ εἰς ἑαυτόν, καὶ δὲν θέλεις ἀπωλεσθῆ•
ἐὰν δὲ θέλῃς καὶ ἔξωθεν νὰ γνωρίσῃς τοῦτο, ἔχεις ἄλλον διδάσκαλον καὶ μάρτυρα, ἵνα σὲ ὁδηγήσῃ ἀπλανῶς εἰς τὴν ὁδὸν τῆς ἀληθείας.
Ὁ συγκεχυμένος καὶ τεθολωμένος νοῦς δὲν δύναται ν' ἀποφύγῃ τὴν λήθην, καὶ ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ δὲν ἀνοίγει τὴν ἑαυτῆς θύραν εἰς τὸν τοιοῦτον νοῦν.
Ὅστις δυνηθῆ νὰ ἐννοήσῃ ἀκριβῶς, εἰς τί ἀπολήγει ὅλων τῶν πραγμάτων τὸ τέλος, αὐτὸς ἄλλον διδάσκαλον δὲν χρειάζεται, ἵνα μάθῃ παρ' αὐτοῦ τὴν ἀποφυγὴν τῶν βιωτικῶν πραγμάτων.
Ὁ ἐν ἀρχῇ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ δοθεὶς φυσικὸς νόμος εἰς τὸν ἄνθρωπον, εἶναι ἡ θεωρία τῶν ποιημάτων αὑτοῦ•
ὁ δὲ γραπτὸς νόμος προσετέθη ἀκολούθως μετὰ τὴν παράβασιν τοῦ Ἀδάμ.
Ὅστις δὲν ἀπομακρύνει ἑαυτὸν θεληματικῶς ἀπὸ τὰ αἴτια τῶν παθῶν, σύρεται ἄκων καὶ μὴ βουλόμενος ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας•
τὰ δὲ αἴτια τῆς ἁμαρτίας εἶναι ταῦτα, ὁ οἶνος, αἱ γυναῖκες, ὁ πλοῦτος καὶ ἡ εὐρωστία τοῦ σώματος•
ὄχι ὅτι αὐτὰ φυσικῶς εἶναι ἁμαρτίαι•
ἀλλ' ὅτι ἡ φύσις τοῦ ἀνθρώπου ἐκ τούτων εὐκόλως κλίνει εἰς τὰ πάθη τῆς ἁμαρτίας, καὶ διὰ τοῦτο ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει νὰ παραφυλάττηται καλῶς ἐκ τούτων.
Ἐὰν πάντοτε ἐνθυμῆσαι τὴν ἰδίαν σου ἀσθένειαν, δὲν θέλεις παραβῆ τὸν ὅρον τῆς ἐκ τούτων προφυλάξεως.
Εἰς μὲν τοὺς ἀνθρώπους εἶναι μισητὴ ἡ πτώχεια, εἰς δὲ τὸν Θεὸν πολὺ περισσότερον εἶναι μισητὴ ἡ ὑπερήφανος ψυχή, καὶ ὁ ὑψηλὰ φρονῶν νοῦς.
Εἰς μὲν τοὺς ἀνθρώπους εἶναι τίμιος ὁ πλοῦτος, εἰς δὲ τὸν Θεὸν ἡ συντετριμμένη καὶ τεταπεινωμένη ψυχή.
Ὅταν θέλῃς νὰ κάμῃς ἀρχὴν θεαρέστου τινὸς ἐργασίας, ἑτοίμασον πρῶτον τὸν ἑαυτόν σου ἐναντίον τῶν πειρασμῶν, οἵτινες μέλλουσι νὰ σοὶ συμβῶσι, καὶ μὴ διστάσῃς ποσῶς•
διότι συνήθειαν ἔχουσιν οἱ ἐχθροί, ὅταν ἴδωσί τινα ν' ἀρχίσῃ μετὰ θερμῆς πίστεως καλήν τινα πολιτείαν, διὰ διαφόρων τρόπων καὶ φοβερῶν πειρασμῶν νὰ ἐμποδίσωσιν αὐτόν, ἵνα οὗτος φοβηθῇ εἰς τὴν ἀρχήν, καὶ ψυχρανθῇ ἡ καλὴ αὑτοῦ προαίρεσις, καὶ μὴ ἔχῃ πλέον ποσῶς τοῦ λοιποῦ θερμότητά τινα πρὸς ἐκτέλεσιν τῆς θεαρέστου ταύτης ἐργασίας•
ὄχι διότι ἔχουσι τόσην δύναμιν οἱ ἐχθροὶ ἡμῶν δαίμονες, (διότι ἐὰν τὸ πρᾶγμα εἶχεν οὕτω, δὲν ἠδύνατό ποτέ τις νὰ πράξῃ τὸ καλόν), συγχωροῦνται ὅμως ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καθόσον εἴμεθα πεπληροφορημένοι καλῶς ἀπὸ τὸ τοῦ δικαίου Ἰώβ.
Σὺ λοιπὸν ἑτοιμάζου ν' ἀπάντησῃς ἀνδρείως τοὺς πειρασμούς, οἵτινες ἀντίκεινται εἰς τὰς ἀρετάς, καὶ τότε ἄρχου τῆς ἐργασίας αὐτῶν•
καθότι ἐὰν δὲν προετοιμασθῇς εἰς ἀπόκρουσιν τῶν πειρασμῶν, ἄπεχε ἐκ τῆς ἐργασίας τῶν ἀρετῶν.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος διστάζῃ νὰ πιστεύσῃ, ὅτι ἔχει τὸν Θεὸν βοηθὸν εἰς τὴν καλὴν ἐργασίαν τῶν ἀρετῶν, αὐτὸς φοβεῖται καὶ ἐκ τῆς ἰδίας αὑτοῦ σκιᾶς, καὶ ἐν καιρῷ τῆς εὐθηνίας καὶ πλησμονῆς εὑρίσκεται πεινασμένος, καὶ ἐν καιρῷ τῆς ἰδίας αὑτοῦ γαλήνης πληροῦται ἀπὸ ζάλην καὶ ταραχήν•
ὅστις ὅμως ἐλπίζει εἰς τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ, ἐνδυναμοῦται κατὰ τὴν καρδίαν•
οἱ δὲ ἄνθρωποι θέλουσι τιμήσει αὐτόν, καὶ οἱ ἐχθροὶ αὑτοῦ θέλουσιν ἐπαινέσει αὐτόν.
Αἱ ἐντολαὶ τοῦ Θεοῦ εἶναι τιμιώτεραι ἀφ' ὅλους τοὺς θησαυροὺς τοῦ κόσμου, καὶ ὅστις φυλάττει αὐτάς, ἐντὸς αὑτῶν εὑρίσκει τὸν Θεόν.
Ὅστις φοβεῖται τὰς ἁμαρτίας, αὐτὸς θέλει διαβῆ ἄνευ προσκόμματος τὴν ἐπίφοβον ὁδόν, καὶ ἐν καίρῳ σκότους ἔμπροσθεν καὶ ἐντὸς αὑτοῦ θέλει εὕρει φῶς ἱλαρόν•
τοῦ φοβουμένου τὰς ἁμαρτίας ὁ Κύριος φυλάττει τὰ διαβήματα, καὶ ἐν καιρῷ παραπτώματος θέλει προφθάσει αὐτὸν τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
Ὅστις λογίζεται τὰ ἁμαρτήματα αὑτοῦ μικρὰ καὶ ποταπά, πίπτει εἰς ἄλλα μεγαλείτερα καὶ χειρότερα τῶν πρώτων, καὶ ἑπταπλασίως θέλει τιμωρηθῆ.
Ὅστις ἀδιαλείπτως ἐπασχολεῖται εἰς τὴν θεωρίαν τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἀποκτᾷ αὐτὸν θησαυροφύλακα•
ὁ δὲ ἐπιθυμῶν τὰ πανάγια αὐτοῦ θελήματα, θέλει ἔχει ὁδηγοὺς τοὺς ἐπουρανίους ἀγγέλους.
Σπεῖρε τὴν ἐλεημοσύνην σου μετὰ ταπεινώσεως, καὶ θέλεις θερίσει ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἔλεος.
Ὅσων ἁμαρτημάτων χάριν ἀπώλεσας τὸ καλόν, διὰ τῆς ἀποχῆς αὐτῶν πάλιν ἀπόκτησον αὐτό.
Ὀβολὸν χρεωστεῖς εἰς τὸν Θεόν, δὲν δέχεται παρά σοῦ ἀντ' αὐτοῦ μαργαρίτην, δηλαδὴ τὴν σωφροσύνην ἀπώλεσας, δὲν δέχεται ὁ Θεός παρὰ σοῦ τὴν ἐλεημοσύνην, ἐν ὅσῳ σὺ ἐπιμένεις εἰς τὴν πορνείαν•
διότι ὁ Θεός θέλει παρὰ σοῦ τὸν ἁγιασμὸν τοῦ σώματος•
ἐπειδὴ παρέβης τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, χωρὶς νὰ σκεφθῇς, ὅτι δι' αὐτὴν καὶ μόνην ἀφῆκας τὴν κτῆσιν τοῦ κόσμου•
καὶ διὰ τί ἀφῆκας τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς σου, καὶ ἦλθες νὰ πολεμήσῃς δι' ἄλλα;
Εἶπεν ὁ ἅγιος Ἐφραίμ, ὅτι ἐν καιρῷ τοῦ θέρους μὴ ἀντιπολεμῇς τὴν καῦσιν τοῦ ἡλίου μὲ ἐνδύματα τοῦ χειμῶνος•
οὕτως ἕκαστος ἐξ ἡμῶν ὅ,τι σπείρει, τοῦτο θέλει καὶ θερίσει•
καὶ πᾶσα ἀσθένεια διὰ τῶν ἰδίων αὑτῆς φαρμάκων θεραπεύεται•
καὶ σὺ τυχὸν ἐνῷ νικᾶσαι ὑπὸ τοῦ πάθους τοῦ φθόνου, διὰ τί ἀγωνίζεσαι καὶ πολεμεῖς τὸν ὕπνον;
Ἐν ὅσῳ τὸ ἁμάρτημά σου εἶναι μικρὸν καὶ εἰσέτι τρυφερόν, ἐκρίζωσον αὐτό, πρὶν ἢ πλατυνθῇ καὶ ὡριμάσῃ•
ὅταν σοὶ φαίνεται μικρὸν τὸ ἐλάττωμά σου, μὴ ἀμελήσῃς αὐτό•
ἐπειδὴ προϊόντος τοῦ χρόνου, θέλεις εὕρει αὐτὸ τύραννον ἀπάνθρωπον, καὶ ὡς αἰχμάλωτος δοῦλος θέλεις τρέχει δέσμιος ἔμπροσθεν αὐτοῦ•
ὅστις ὅμως ἐξ ἀρχῆς ἀγωνισθῆ κατὰ τοῦ πάθους αὑτοῦ, ταχέως θέλει νικήσει αὐτό.
Ὅστις δύναται νὰ ὑποφέρῃ μετὰ χαρᾶς καὶ εὐχαριστήσεως τὴν ἀδικίαν, καίτοι ἔχει τὸν τρόπον ν' ἀποφύγῃ αὐτήν, αὐτὸς ἐδέχθη παρὰ Θεοῦ τὴν ταπείνωσιν διὰ τῆς πίστεως, τὴν ὁποίαν ἔχει πρὸς αὐτόν.
Καὶ ὅστις ὑπομένει μετὰ ταπεινοφροσύνης τὰς κατ' αὐτοῦ κατηγορίας, οὗτος ἔφθασεν εἰς τὴν τελειότητα, καὶ θαυμάζεται ὑπὸ τῶν ἁγίων ἀγγέλων•
ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει ἄλλη τοιαύτη μεγάλη καὶ δυσκατόρθωτος ἀρετή.
Μὴ πιστεύσῃς εἰς τὸν ἑαυτόν σου, ὅτι ὑπάρχεις δυνατὸς εἰς τὴν ἀρετήν, ἕως ὅτου νὰ δοκιμασθῇς διὰ τῶν πειρασμῶν, καὶ εὕρῃς τὸν ἑαυτόν σου ἀμετάβλητον.
Ἀπόκτησον ὀρθὴν καὶ σταθερὰν πίστιν, ὅπως δυνηθῇς νὰ καταπατήσῃς τοὺς ἐχθρούς σου•
καὶ ἔχε τὸν νοῦν σου περιωρισμένον, καὶ μὴ θαῤῥήσῃς ποτὲ εἰς τὴν ἰδίαν σου δύναμιν, ἵνα μὴ παραχωρηθῇς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς τὴν ἀσθένειαν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, καὶ τότε ἐκ τῆς ἰδίας σου πίστεως θέλεις μάθει τὴν ἀσθένειάν σου•
μήτε νὰ πιστεύσῃς εἰς τὴν γνῶσίν σου, ἵνα μὴ λάβῃ ἀφορμὴν ὁ διάβολος, καὶ σὲ παγιδεύσῃ διὰ τῆς πανουργίας αὑτοῦ.
Ἔχε τὴν γλῶσσάν σου γλυκεῖαν, καὶ δὲν θέλει σοὶ ἀπαντήσει παντελῶς ἀτιμία•
ἔχε ἐπίσης καὶ τὰ χείλη σου γλυκά, καὶ θέλεις ἔχει ὅλους τοὺς ἀνθρώπους φίλους.
Μὴ καυχηθῇς ποτε διὰ τὰ ἔργα σου, ἵνα μὴ ὕστερον καταισχυνθῇς•
διότι εἰς ὅποιον πρᾶγμα καυχᾶται ὁ ἄνθρωπος, παραχωρεῖ ὁ Θεός νὰ ἐκπέσῃ ἐκ τούτου, ἵνα ταπεινωθῇ, καὶ μάθῃ τὴν ταπείνωσιν•
διὰ τοῦτο πρέπει ν' ἀποδίδῃς ὅλα εἰς τὴν πρόγνωσιν τοῦ Θεοῦ, καὶ νὰ μὴ πιστεύῃς, ὅτι εἰς τὴν παροῦσαν ζωὴν εὑρίσκεται πρᾶγμά τι ἀμετάβλητον.
Ἀφοῦ δὲ πράξῃς τοιουτοτρόπως, ὕψωνε πάντοτε τὸ ὄμμα σου πρὸς τὸν Θεόν•
διότι ἡ σκέπη καὶ ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ περικυκλώνει ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, δὲν βλέπεται ὅμως ἀφ' ὅλους, εἰμὴ μόνον παρ' ἐκείνων, οἵτινες ἐκαθάρισαν ἑαυτοὺς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας, καὶ ἔχουσι πάντοτε πᾶσαν αὑτῶν τὴν μελέτην εἰς μόνον τὸν Θεόν.
Ἐξαιρέτως ὅμως φανεροῦται εἰς αὐτοὺς ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ὅταν πέσωσιν εἰς μέγαν πειρασμὸν διὰ τὴν ἀγάπην αὐτοῦ, καὶ τόσον αἰσθάνονται τότε αὐτήν, ὡς νὰ βλέπωσιν αὐτὴν διὰ τῶν σωματικῶν ὀφθαλμῶν κατὰ τὸ μέτρον του ἕκαστος, καὶ κατὰ τὴν αἰτίαν τοῦ συμβαίνοντος πειρασμοῦ•
καὶ τοῦτο ὅλον γίνεται, ἵνα διεγείρῃ ὁ Θεός, καὶ παρακινήσῃ τοὺς ἀγωνιστὰς εἰς ἀνδρείαν καὶ γενναιότητα, καθὼς τὸν Ἰώβ, καὶ τὸν Ἰησοῦν τοῦ Ναυΐ, καὶ τοὺς τρεῖς παῖδας, καὶ Πέτρον τὸν ἀπόστολον καὶ τοὺς λοιποὺς ἁγίους, εἰς τοὺς ὁποίους αὕτη ἡ θεία πρόνοια ἐφαίνετο ὡς διά τινος ἀνθρωπίνου σχήματος, ἐμπνέουσα εἰς αὐτοὺς θάῤῥος, καὶ στηρίζουσα αὐτοὺς πρὸς τὴν εὐσέβειαν.
Ἐὰν δὲ εἴπῃς, ὅτι ταῦτα ἐδόθησαν παρὰ Θεοῦ οἰκονομικῶς εἰς μόνους τοὺς ἁγίους, καὶ ἰδίως αὐτοὶ ἠξιοῦντο νὰ βλέπωσι τὰς τοιαύτας ὀπτασίας, ἔστωσάν σοι πρὸς παράδειγμα ἀνδρείας οἱ ἅγιοι μάρτυρες, οἵτινες πολλάκις πολλοὶ ὁμοῦ, καὶ ἐνίοτε εἷς καθεὶς χωριστά, καὶ εἰς πολλοὺς καὶ διαφόρους τόπους διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ ἠγωνίσθησαν, καὶ διὰ τῆς ἐπελθούσης εἰς αὐτοὺς θείας δυνάμεως ἀνδρείως ὑπέμειναν μὲ πήλινα σώματα τὰς ξέσεις τοῦ σιδήρου, καὶ τὰς διαφόρους κολάσεις καὶ τιμωρίας, πρᾶγμα ὑπὲρ φύσιν•
διότι εἰς τούτους ἐφαίνοντο φανερῶς οἱ ἅγιοι ἄγγελοι, ἵνα ἕκαστος μάθῃ, ὅτι ἡ θεία πρόνοια ἐπέρχεται πλουσίως εἰς ἐκείνους, οἵτινες κατὰ πάντα τρόπον ὑπομένουσι διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ πάντα πειρασμόν, καὶ πᾶσαν θλίψιν καὶ στενοχωρίαν πρὸς ἔνδειξιν τῆς ἀνδραγαθίας αὑτῶν, καὶ καταισχύνην τῶν ἐχθρῶν•
καὶ ὅσον οἱ ἅγιοι διὰ τῶν τοιούτων ὀπτασιῶν ἐνεδυναμοῦντο, τοσοῦτον οἱ ὑπεναντίοι ἐχθροί, βλέποντες τὴν καρτερίαν αὐτῶν, ἐξήπτοντο ἀπὸ τὸν θυμόν, καὶ ἐκυριεύοντο ὑπὸ μανίας.
Τί δὲ πρέπει νὰ εἴπωμεν καὶ περὶ ἀσκητῶν καὶ ἀναχωρητῶν, οἵτινες ἦσαν ὅλως ξένοι τοῦ κόσμου, καὶ οἱ ὁποῖοι ἐποίησαν τὴν ἔρημον πολιτείαν, καὶ τῶν ἀγγέλων κατοικίαν καὶ καταγώγιον;
Τούτους ἐπεσκέπτοντο πάντοτε οἱ ἅγιοι ἄγγελοι διὰ τὴν ὑψηλὴν τῆς πολιτείας αὑτῶν κατάστασιν, καὶ ὡς ἑνὸς δεσπότου ὑπηρέται καὶ συναγωνισταὶ κατὰ καιρὸν συνανεστρέφοντο μετ' αὐτῶν, οἱ ὁποῖοι εἰς ὅλον τὸν καιρὸν τῆς ζωῆς αὑτῶν ἠγάπουν τὴν ἔρημον, καὶ διὰ τὴν πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπην εἶχον τὴν κατοικίαν αὑτῶν εἰς τὰ ὄρη, καὶ εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς ὀπὰς τῆς γῆς•
καὶ καθόσον κατεφρόνησαν τὰ γήϊνα πράγματα, καὶ ἠγάπησαν τὰ οὐράνια, καὶ ἐγένοντο μιμηταὶ τῶν ἀγγέλων, κατὰ τοῦτο δικαίως καὶ αὐτοὶ οἱ ἅγιοι ἄγγελοι ἐφαίνοντο εἰς αὐτούς, καὶ ἐξεπλήρουν πάσας αὑτῶν τὰς θελήσεις•
ἀλλὰ καὶ ἰδιαιτέρως κατὰ διαφόρους περιστάσεις φαινόμενοι εἰς αὐτούς, ἐδίδασκον αὐτούς, πῶς πρέπει νὰ πολιτεύωνται•
καὶ ἄλλοτε μὲν ἐσαφήνιζον εἰς αὐτοὺς γραφικὰς ἀπορίας, ἄλλοτε δὲ αὐτοὶ οἱ ἅγιοι ἠρώτουν αὐτοὺς περὶ τοῦ πρέποντος•
καὶ ποτὲ μὲν ὡδήγουν αὐτοὺς εἰς τοὺς δρόμους, ποτὲ δὲ ἠλευθέρουν αὐτοὺς ἀπὸ πειρασμούς, εἰς τοὺς ὁποίους περιέπιπτον•
καὶ ἄλλοτε μὲν ἀφήρπαζον αὐτοὺς ἐκ μέσου αἰφνίδιων συμπτωμάτων καὶ κινδύνων, τὰ ὁποῖα ἐπήρχοντο εἰς αὐτούς, οἷον ἀπὸ ὄφιν, ἢ ἀπὸ πέτραν, ἢ ἀπὸ σχισμάδα, ἢ ἀπὸ ῥίψιμον πέτρας•
ἄλλοτε δὲ ἐφαίνοντο ὀφθαλμοφανῶς εἰς τοὺς ἁγίους, ὅταν ἐπολεμοῦντο φανερῶς ὑπὸ τῶν δαιμόνων, καὶ τοῖς ἔλεγον, ὅτι ἐστάλησαν παρὰ Θεοῦ πρὸς βοήθειαν αὐτῶν, καὶ ἔδιδον εἰς αὐτοὺς θάῤῥος καὶ εὐτολμίαν καὶ γενναιότητα•
καὶ ποτὲ μὲν ἰάτρευον ἄλλους διὰ τῶν εὐχῶν αὐτῶν τῶν ἁγίων, ἐνίοτε δὲ καὶ αὐτοὺς τοὺς ἁγίους, πάσχοντας ἀπὸ πάθη τινά, ἐθεράπευον•
καὶ ποτὲ μὲν ἐνεδυνάμουν διὰ τῆς ἀφῆς, ἢ διὰ λόγου τὰ σώματα αὐτῶν τῶν ἁγίων, πάσχοντα ἀπὸ τὴν ὑπερβολικὴν νηστείαν•
ποτὲ δὲ ἔφερον εἰς αὐτοὺς τροφήν, οἷον, ἄρτους, ἢ ὄσπρια, ἢ καὶ ἄλλα τινὰ προσφάγια•
καὶ εἴς τινας μὲν ἐξ αὐτῶν προέλεγον τὸ τέλος τῆς ζωῆς αὐτῶν•
εἴς τινας δὲ καὶ τὸν τρόπον τῆς μεταστάσεως αὐτῶν•
καὶ τίς ἡ χρεία ν' ἀπαριθμῶ τόσα πολλά, τὰ ὁποῖα παριστῶσι τὴν πρὸς ἡμᾶς ἀγάπην τῶν ἁγίων ἀγγέλων, καὶ τὴν πρὸς τοὺς δικαίους ἄκραν αὐτῶν ἐπιμέλειαν;
ἐπειδὴ καθὼς οἱ μεγαλείτεροι ἀδελφοὶ φροντίζουσι περὶ τῶν μικροτέρων, αὕτω καὶ οἱ ἅγιοι ἄγγελοι φροντίζουσι περὶ ἡμῶν.
Εἶπον δὲ ταῦτα, ἵνα ἕκαστος μάθῃ, ὅτι ὁ Κύριος εὑρίσκεται πλησίον εἰς ἐκείνους, οἵτινες ἐν ἀληθείᾳ ἐπικαλοῦνται αὐτόν, καὶ ὁποίαν πρόνοιαν ἔχει δι' ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἀπὸ καρδίας ἠκολούθησαν αὐτόν, καὶ προσπαθοῦσι παντὶ τρόπῳ νὰ εὐαρεστήσωσιν εἰς αὐτόν.
Ἐὰν πιστεύῃς, ὅτι ὁ Θεός προνοεῖ διὰ σέ, διὰ τί μεριμνᾷς καὶ φροντίζεις περὶ πρόσκαιρων πραγμάτων, καὶ περὶ τῶν ἀναγκαίων χρειῶν τοῦ σώματός σου;
εἰδὲ καὶ δὲν πιστεύεις, καὶ διὰ τοῦτο φροντίζεις σὺ ἀντὶ τοῦ Θεοῦ, γνώριζε, ὅτι σὺ ὑπάρχεις ὁ πλέον ἀθλιέστερος ἀφ' ὅλους τους ἀνθρώπους•
καὶ διὰ τί ζῆς ἀκόμη;
ῥίψον τὴν φροντίδα σου εἰς τὸν Θεόν, καὶ αὐτὸς θέλει σὲ διαθρέψει, καὶ δὲν θέλεις φοβηθῆ ποτὲ ἀπὸ ἐναντίαν ἀπειλήν.
Ὅστις καθιέρωσεν ἅπαξ τὸν ἑαυτόν του εἰς τὸν Θεόν, αὐτὸς ἔχει πάντοτε ἀναπαυμένον τὸν λογισμὸν αὑτοῦ.
Ἄνευ τῆς ἀρετῆς τῆς ἀκτημοσύνης δὲν δύναται ἡ ψυχὴ νὰ ἐλευθερωθῇ ἐκ τῆς ταραχῆς τῶν λογισμῶν•
καὶ ἄνευ τῆς ἡσυχίας τῶν σωματικῶν αἰσθήσεων δὲν δύναται ἡ ψυχὴ νὰ αἰσθανθῇ τὴν εἰρήνην τοῦ νοός•
καὶ χωρὶς νὰ εἰσέλθῃ τις εἰς πειρασμούς, δὲν θέλει ἀποκτήσει τὴν σοφίαν τοῦ ἁγίου πνεύματος•
καὶ χωρὶς ἐπίμονον καὶ ἐπίπονον ἀνάγνωσιν, δὲν θέλει γνωρίσει τὴν λεπτότητα τῶν λογισμῶν•
καὶ χωρὶς τὴν ἀταραξίαν τῶν λογισμῶν δὲν κινεῖται ὁ νοῦς εἰς ἔρευναν τῶν ἀποκρύφων μυστηρίων τοῦ Θεοῦ•
καὶ χωρὶς νὰ ἔχῃ τις πίστιν καὶ πεποίθησιν εἰς τὸν Θεόν, δὲν δύναται ἡ ψυχὴ αὐτοῦ μετὰ θάῤῥους νὰ περιφρονήσῃ τοὺς πειρασμούς•
καὶ χωρὶς δοκιμὴν τῆς φανερᾶς σκέπης τοῦ Θεοῦ δὲν δύναται ἡ καρδία νὰ ἐλπίσῃ εἰς αὐτόν•
καὶ χωρὶς νὰ γευθῇ ἡ ψυχὴ ἐν γνώσει τῶν παθημάτων τοῦ Χριστοῦ, δὲν θέλει ἔχει κοινωνίαν μετ' αὐτοῦ.
Ἐκεῖνον νόμιζε ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ, ὅστις ἀπὸ πολλὴν εὐσπλαγχνίαν ἐθανάτωσεν ἑαυτὸν ἐκ τῶν ἀναγκαίων χρειῶν τοῦ σώματος, (δηλαδὴ παραβλέπων τὴν ἰδὶαν αὐτοῦ ἀνάπαυσιν, μεταδίδει ἐλεημοσύνην εἰς ἄλλους τὰ ἀναγκαῖα χρειώδη του σώματος αὐτοῦ)•
διότι ὅστις ἐλεεῖ τὸν πτωχόν, ἔχει τὸν Θεὸν φροντιστὴν•
καὶ ὅστις πτωχεύει διὰ τὸν Θεόν, εὑρίσκει ἀκένωτους θησαυρούς.
Ὁ Θεός δὲν ἔχει χρείαν τινὸς πράγματος•
εὐχαριστεῖται ὅμως, ὅταν ἴδῃ τινά, ὅτι ἀναπαύει τὴν εἰκόνα αὐτοῦ, ἥτις εἶναι ὁ ἄνθρωπος, καὶ τιμᾷ αὐτὴν διὰ τὴν ἀγάπην αὐτοῦ.
Ὅταν ζητήσῃ τις ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον ἔχεις, μὴ εἴπῃς διὰ τοῦ λογισμοῦ σου, ὅτι ἂς ἀφήσω αὐτὸ δι' ἐμέ, ἵνα ἀναπαυθῶ ἐγώ, καὶ ὁ Θεός φροντίζει δι' αὐτὸν τὸν πτωχόν, καὶ προμηθεύει ἀλλαχόθεν τὴν χρείαν αὐτοῦ•
ἐπειδὴ οἱ τοιοῦτοι λόγοι εἶναι ἴδιοι ἀνθρώπων ἀδίκων, καὶ μὴ γνωριζόντων τὸν Θεόν•
διότι ὁ δίκαιος καὶ ἐνάρετος ἄνθρωπος δὲν δίδει ποτὲ τὴν τιμὴν αὐτοῦ εἰς ἄλλον, οὐδὲ τὸν ἁρμόδιον καιρὸν τῆς ἐλεημοσύνης συγχωρεῖ νὰ παρέλθῃ ἀπράκτως•
καὶ ὁ μὲν πτωχὸς καὶ ἐνδεὴς ἄνθρωπος κυβερνᾶται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, (διότι οὐδένα ἐγκαταλείπει ὁ θεός), σὺ ὅμως ἀπέστρεψας τὴν τιμήν, τὴν ὁποίαν σοὶ ἔδωκεν ὁ Θεός, καὶ ἀπεμάκρυνας τὴν χάριν αὐτοῦ ἀπὸ σοῦ•
διότι ἐπέστρεψας τὸν πτωχὸν χωρὶς ἐλεημοσύνην.
Ὅταν λοιπὸν δώσῃς ἐλεημοσύνην, χαῖρε καὶ εὐφραίνου, καὶ εἰπέ, δόξα σοὶ ὁ θεός, ὅτι μὲ ἠξίωσας νὰ εὕρω καὶ ν' ἀναπαύσω ἕνα πτωχὸν•
εἰδὲ καὶ δὲν ἔχῃς νὰ δώσῃς, μᾶλλον χαῖρε, καὶ εἰπέ, εὐχαριστῶν τὸν Θεόν•
εὐχαριστῶ σοι, Θεέ μου, διότι μοὶ ἐχάρισας ταύτην τὴν χάριν καὶ τὴν τιμήν, νὰ πτωχεύσω διὰ τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον, καὶ μὲ ἠξίωσας νὰ γευθῶ τὴν θλίψιν καὶ στενοχωρίαν, αἵτινες διωρίσθησαν ὑπὸ τῶν ἐντολῶν σου, καθὼς ἐγεύθησαν αὐτὰς οἱ ἅγιοί σου, οἱ φυλάξαντες τὰς ἐντολάς σου τὰς ἁγίας.
Ὅταν δὲ ἀσθενῇς, εἰπέ•
μακάριος εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, ὅστις ἠξιώθη παρὰ Θεοῦ νὰ δοκιμασθῇ δι' ἐκείνων τῶν ἁγίων μέσων, διὰ τῶν ὁποίων κληρονομοῦμεν τὴν αἰώνιον ζωήν•
καθότι διὰ τὴν ὑγείαν τῆς ψυχῆς ἐπιφέρει ὁ Θεός εἰς τὸν ἄνθρωπον τὰς ἀῤῥωστίας.
Εἶπέ δέ τις τῶν θείων πατέρων, ὅτι ὅταν ὁ μοναχὸς δὲν δουλεύει τῷ Θεῷ, ὡς ἀρέσκει εἰς αὐτόν, καὶ δὲν ἀγωνίζεται προθύμως διὰ τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, ἀλλὰ διάκειται ἀμελῶς περὶ τὴν ἐξάσκησιν τῶν ἀρετῶν, ἐξάπαντος ὁ τοιοῦτος παραχωρεῖται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ νὰ πέσῃ εἰς πειρασμούς, ἵνα μὴ μένῃ ἀργός, καὶ ἐκ τῆς πολλῆς ἀργίας ὑποπέσῃ εἰς ἄλλα χειρότερα πάθη.
Διὰ τοῦτο λοιπὸν ὁ Θεός ἐπιφέρει πειρασμοὺς εἰς τοὺς ῥᾳθύμους καὶ ἀμελεῖς, ὅπως ἐπασχολοῦνται εἰς αὐτούς, καὶ ὄχι εἰς ψυχοβλαβῆ καὶ μάταια πράγματα.
Πράττει δὲ τοῦτο ὁ Θεός πάντοτε εἰς τοὺς ἀγαπῶντας αὐτόν, ἵνα παιδεύσῃ καὶ σοφίσῃ καὶ διδάξῃ αὐτοὺς τὸ πανάγιον αὐτοῦ θέλημα•
καὶ ὅταν παρακαλέσωσιν αὐτόν, δὲν ὑπακούονται ταχέως ὑπ' αὐτοῦ, μέχρις οὗ ἤθελον ἀποκάμει, καὶ μάθωσιν ἀκριβῶς, ὅτι ἐκ τῆς ἀμελείας καὶ ῥᾳθυμίας αὐτῶν συνέβησαν ταῦτα εἰς αὐτούς•
διότι λέγει διὰ τοῦ προφήτου Ἠσαΐου ὁ Θεός•
ὅτι ὅταν ἐκτείνητε τὰς χεῖρας ὑμῶν πρός με, θέλω ἀποστρέψει τὸ πρόσωπόν μου ἀφ' ὑμῶν, καὶ ἐὰν περισσεύσητε τὴν δέησιν ὑμῶν, δὲν θέλω ἀκούσει ὑμᾶς.
Ἐὰν δὲ τοῦτο ἐλέχθη περὶ ἄλλων, ἀλλ' ὅμως ἐγράφη δι' ἐκείνους, οἵτινες ἐγκαταλείπουσι τὴν ὁδὸν τοῦ Θεοῦ.
Ἐπειδὴ δὲ λέγομεν, ὅτι ὁ Θεός εἶναι πολυέλεος καὶ πολυεύσπλαγχνος, διὰ ποίαν αἰτίαν ἐν καιρῷ τῶν πειρασμῶν, ὅταν κρούωμεν ἀκαταπαύστως τὴν θύραν τοῦ ἐλέους αὐτοῦ καὶ παρακαλοῦμεν, δὲν εἰσακουόμεθα, ἀλλὰ παραβλέπει τὰς δεήσεις ἡμῶν;
αὐτὸς ὁ ἴδιος προφήτης διδάσκει ἡμᾶς καὶ περὶ τούτου, λέγων, δὲν εἶναι ἀδύνατος ἡ χεὶρ τοῦ Κυρίου νὰ σώσῃ ἡμᾶς, οὔτε κωφὸς εἶναι, ὥστε νὰ μὴν ἀκούσῃ ἡμᾶς, ἀλλ' αἱ ἁμαρτίαι ἡμῶν διεχώρησαν ἡμᾶς ἀπ' αὐτόν, καὶ αἱ ἀνομίαι ἡμῶν ἀπέστρεψαν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, ὥστε νὰ μὴ ἀκούῃ ἡμᾶς.
Ἐνθυμοῦ τὸν Θεὸν εἰς πᾶσαν περίστασιν, ὅπως καὶ αὐτὸς σ' ἐνθυμηθῇ, ὅταν ἐμπέσῃς εἰς πειρασμούς.
Ἡ φύσις σου, ἀδελφέ, εἶναι δεκτικὴ τῶν παθῶν, καὶ οἱ πειρασμοὶ τοῦ παρόντος κόσμου εἶναι πολλοί, καὶ τὰ κακὰ δὲν ἀπομακρύνονται ἀπὸ σοῦ, ἀλλ' ἀναβρύουσι καὶ ἐντός σου, καὶ ὑποκάτω τῶν ποδῶν σου•
καὶ ὅμως μὴ ἀπομακρυνθῆς ἐκ τοῦ τόπου, ἐν ᾧ εὑρίσκεσαι, μήτε ν' ἀποφύγῃς τοὺς πειρασμούς•
καὶ ὅταν ὁ Θεός νεύσῃ, θέλει σ'ἐλευθερώσει ἀπ' αὐτούς•
καὶ καθὼς κεῖνται πλησίον τὰ ἄνω καὶ κάτω, βλέφαρα τῶν ὀμμάτων, οὕτω καὶ οἱ πειρασμοὶ κεῖνται πλησίον τῶν ἀνθρώπων.
Ταῦτα δὲ πάντα ᾠκονόμησεν ὁ Θεός ἐν σοφίᾳ διὰ τὴν ἰδικήν σου ὠφέλειαν, ὅπως κρούῃς ἐπιμόνως τὴν θύραν τοῦ ἐλέους αὐτοῦ, καὶ διὰ τοῦ φόβου τῶν θλίψεων σπαρῇ εἰς τὸν νοῦν σου ἡ ἐνθύμησις αὐτοῦ, καὶ πλησίασῃς εἰς αὐτὸν διὰ τῶν δεήσεων, καὶ ἁγιασθῇ ἡ καρδία σου διὰ τῆς ἀκαταπαύστου ἐνθυμήσεως αὐτοῦ.
Τὸ δὲ νὰ ἐκκλίνῃ τις ἀπὸ τοῦ κακοῦ, καὶ νὰ πράττῃ τὸ ἀγαθόν, εἶναι φανερόν, ὅτι παρ' ἡμῖν κεῖται•
ἑπομένως καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ ἀτιμία, ὡς ἐκ τούτων προερχόμεναι, εἰς ἡμᾶς ἀναφέρονται•
ἐπειδὴ διὰ μὲν τῆς ἀτιμίας ἐντρεπόμενοι φοβούμεθα, διὰ δὲ τῆς τιμῆς προσφέρομεν εἰς τὸν Θεὸν τὴν εὐχαριστίαν, καὶ προοδεύομεν εἰς τὴν ἀρετήν.
Ταῦτα ὁ Θεός ὡς παιδαγωγοὺς καὶ διδασκάλους ἐπλήθυνεν εἰς σέ, ἵνα μὴ λησμονήσῃς Κύριον τὸν Θεόν σου, καὶ μένων ἐλεύθερος ἐκ τούτων, καὶ ἀνεπίδεκτος τῶν θλιβερῶν, καὶ ἀπηλλαγμένος ἀπὸ πάντα φόβον, καὶ μακρυνόμενος ἐξ αὐτοῦ, ἐμπέσῃς εἰς πολυθεΐαν, καθὼς ἔπεσαν πολλοὶ ἄλλοι, οἵτινες καίτοι ὑπῆρχον ὁμοιοπαθεῖς ἄνθρωποι, καὶ ἐπαιδεύοντο διὰ τῶν τοιούτων λυπηρῶν κακῶν, εἰς μίαν ὅμως στιγμὴν χρόνου διὰ πρόσκαιρον καὶ εὐτελῆ ματαίαν ἐξουσίαν και καλοπάθειαν ὄχι μόνον εἰς πολυθεΐαν ἐξέπεσαν, ἀλλ' ἀνοήτως ἐτόλμησαν νὰ ὀργίζωνται καὶ νὰ μάχωνται καὶ κατ' αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ.
Ἕνεκα τούτου λοιπὸν συνεχώρησεν ὁ Θεός νὰ εὑρίσκησαι εἰς τὰ λυπηρά, ἵνα μὴ ἀπομακρυνθῇς τῆς χάριτος αὐτοῦ καὶ παροργίσῃς αὐτόν, καὶ ἑπομένως ἐπιφέρῃ σοι τὴν τιμωρίαν, καὶ σ' ἐξολοθρεύσῃ ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ.
Καὶ ἐὰν τὰ προειρημένα δὲν τολμᾷ τις νὰ εἴπῃ, ὡς βλάσφημα, παραλείπω ἀπὸ τοῦ νὰ λέγω τὴν ἀσέβειαν καὶ τὰς λοιπὰς βλασφημίας, τὰς γεννωμένας ἐκ τῆς εὐτυχίας τῆς ζωῆς, καὶ ἐκ τῆς ἀφοβίας•
Ἕνεκα τούτου ὁ Θεός διά τε τῶν λυπηρῶν καὶ τῶν παθῶν ἐπαυξάνει εἰς τὴν καρδίαν σου τὴν ἐνθύμησιν αὐτοῦ, καὶ διὰ τοῦ φόβου τῶν ἐναντίων σὲ διεγείρει, ὅπως κρούσῃς τὴν θύραν τῆς εὐσπλαγχνίας αὐτοῦ, καὶ διὰ τῆς ἐκ τούτων τῶν ἐναντίων ἀπαλλαγῆς ἐμβάλλει εἰς τὴν καρδίαν σου τὴν πρὸς αὐτὸν ἀγάπην•
διὰ δὲ τῆς πρὸς αὐτὸν ἀγάπης σὲ πλησιάζει εἰς τὴν τιμὴν τῆς υἱοθεσίας, καὶ σοὶ ἀποδεικνύει τὴν μεγάλην καὶ πλουσίαν αὐτοῦ χάριν•
διότι ἄλλως, πόθεν ἤθελες γνωρίσει τὴν τοιαύτην τοῦ Θεοῦ πρόνοιαν καὶ τὴν περὶ σὲ φροντίδα, ἐὰν δὲν συνέβαινον εἰς σὲ τὰ ἐναντία καὶ λυπηρὰ κακά;
διότι κατ' ἐξοχὴν ἐκ τούτων τῶν ἐναντίων καὶ λυπηρῶν δύναται ν' αὐξήσῃ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὡς καὶ ἐκ τῆς γνώσεως τῶν αὐτοῦ χαρισμάτων, καὶ ἐκ τῆς ἐνθυμήσεως τῆς ἀπείρου αὐτοῦ προνοίας.
Ταῦτα πάντα τὰ καλὰ γεννῶνται εἰς σὲ ἐκ τῶν λυπηρῶν, ἵνα μάθῃς νὰ εὐχαριστῇς τὸν Θεόν.
Λοιπὸν ἐνθυμοῦ τὸν Θεόν, ἵνα καὶ αὐτὸς σ' ἐνθυμῆται πάντοτε•
καὶ ἀφοῦ σ' ἐνθυμηθῇ, καὶ σὲ διασώσῃ ἀπὸ τὰ λυπηρά, θέλει σοὶ δωρήσει πάντα μακαρισμόν.
Μὴ ἀποβάλλῃς ἐκ τῆς μνήμης σου τὴν ἐνθύμησιν τοῦ Θεοῦ, διασκορπίζων τὸν νοῦν σου εἰς μάταια πράγματα, ἵνα μὴ σ' ἐγκαταλείψῃ καὶ αὐτὸς ἐν καιρῷ τῶν πολέμων καὶ τῶν ἀγῶνων σου•
ἀλλὰ γενοῦ εὐπειθὴς εἰς αὐτὸν ἐν καιρῷ τῆς ἀναπαύσεώς σου, ἵνα ἔχῃς ἐν καιρῷ τῶν θλίψεών σου παῤῥησίαν πρὸς αὐτὸν διὰ τῆς καρδιακῆς καὶ ἐπιμόνου πρὸς αὐτὸν προσευχῆς καὶ παρακλήσεως.
Ἔσο πάντοτε καθαρὸς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἔχων ἀδιάλειπτον ἐν τῇ καρδίᾳ σου τὴν ἐνθύμησιν αὐτοῦ, ἵνα μή, χρονοτριβήσας πολύν καιρὸν ἔξωθεν τῆς ἐνθυμήσεως αὐτοῦ, γένῃς ἀπαῤῥησίαστος πρὸς αὐτόν•
διότι ἡ πρὸς τὸν Θεόν παῤῥησία ἀποκτᾶται ἐκ τῆς πρὸς αὐτὸν συνεχοῦς καὶ πολλῆς καὶ ἐντόνου προσευχῆς.
Ἡ μὲν πρός τοὺς ἀνθρώπους σχέσις καὶ διαμονὴ γίνεται διὰ τοῦ σώματος, ἡ δὲ πρὸς τὸν Θεὸν σχέσις διὰ τῆς ψυχικῆς ἐνθυμήσεως, καὶ τῆς προσοχῆς, τῶν δεήσεων καὶ τῆς ὁλοκαυτώσεως τοῦ ἑαυτοῦ σου•
ἐὰν δὲ ἐπιμείνῃς ἐπὶ πολὺ εἰς τὴν ἐνθύμησιν αὐτοῦ, φθάνεις μετὰ καιρὸν εἰς ἔκπληξιν καὶ θαυμασμόν•
διότι εὐφραίνεται ἡ καρδία τῶν ζητούντων τὸν Κύριον.
Ζητήσατε τὸν Κύριον, ὦ κατάδικοι ἁμαρτωλοί, καὶ ἐνδυναμώθητε διὰ τῆς ἐλπίδος•
ζητήσατε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ διὰ τῆς μετανοίας, καὶ θέλετε ἁγιασθῆ καὶ καθαρισθῆ ἀπὸ τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν ἐκ τοῦ ἁγιασμοῦ τοῦ προσώπου αὐτοῦ•
δράμετε πρὸς τὸν Κύριον, ὅσοι ἐστὲ ὑπεύθυνοι διὰ τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν, ὅστις δύναται νὰ συγχωρῇ ἁμαρτίας, καὶ νὰ παραβλέπῃ σφάλματα•
ἐπειδὴ μεθ' ὅρκου εἶπε διὰ τοῦ προφήτου Ἰεζεκιήλ, λέγων•
ζῶ ἐγὼ λέγει Κύριος•
δὲν θέλω τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἕως ὅτου νὰ μετανοήσῃ καὶ νὰ ζήσῃ.
Καὶ πάλιν•
ὅλην τὴν ἡμέραν ἐξέτεινα τὰς χεῖρας μου εἰς λαὸν ἀπειθῆ καὶ φιλόνεικον.
Καὶ πάλιν•
διὰ τί ἀποθνήσκετε ἐν ἁμαρτίᾳ, ὦ λαὲ τοῦ Ἰσραὴλ; ἐπιστράφητε πρὸς ἐμέ, καὶ θέλω ἐπιστρέψει καὶ ἐγὼ πρὸς ὑμᾶς.
Καὶ πάλιν•
ἐν ὁποιᾳδήποτε ἡμέρᾳ ἤθελεν ἐπιστρέψει ὁ ἁμαρτωλὸς ἀπὸ τὴν κακὴν αὑτοῦ ὁδόν, καὶ στραφῆ πρὸς Κύριον, καὶ ποιήσει ἀρετὴν καὶ δικαιοσύνην, δὲν θέλω ἐνθυμηθῆ τὰς ἀνομίας αὐτοῦ, ἀλλὰ θέλει ζήσει ζωήν, λέγει Κύριος•
καὶ ὁ δίκαιος ἐὰν ἀφήσῃ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ἁμαρτάνων ἀδικήσῃ, οὐ μόνον δὲν θέλω ἐνθυμηθῆ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ ἔμπροσθεν αὐτοῦ θέλω θέσει πρόσκομμα ἐκπεσμοῦ, καὶ θέλει ἀποθάνει ἐν τῷ σκότει τῶν κακῶν αὐτοῦ ἔργων•
ἐπειδὴ ἐπιμένει εἰς τὰς ἁμαρτίας αὐτοῦ.
Καὶ διὰ ποίαν αἰτίαν;
διότι ὁ ἁμαρτωλὸς δὲν θέλει μένει εἰς τὸ πτῶμα τῆς ἑαυτοῦ ἁμαρτίας, καθ' ἣν ἡμέραν ἤθελε μετανοήσει•
τοῦ δὲ δικαίου ἡ ἀρετὴ δὲν θέλει λυτρώσει αὐτόν, καθ' ἣν ἡμέραν ἤθελεν ἁμαρτήσει, ἐὰν ἐπιμείνῃ εἰς τὸ ἁμάρτημα αὐτοῦ.
Εἰς δὲ τὸν Ἱερεμίαν οὕτως εἶπεν ὁ Θεός•
λάβε χαρτίον, καὶ ὅσα σοὶ εἴπω, γράψον ἐν αὐτῷ•
ἀπὸ τὰς ἡμέρας Ἰωσίου βασιλέως Ἰούδα μέχρι τῆς σήμερον θέλω ἐπιφέρει ὅλα τὰ κακά, ὅσα σοὶ εἶπον, ἵνα, ἀφοῦ ἀκούσῃ καὶ φοβηθῇ, καταλείψῃ ἕκαστος ἄνθρωπος τὴν ὁδὸν τῆς κακίας αὐτοῦ, καί, ἀφοῦ μεταμεληθῇ, μετανοήσῃ, καὶ ἐγὼ θέλω συγχωρήσει τὰς ἁμαρτίας αὑτοῦ.
Καὶ ἡ σοφία τοῦ Σολομῶντος εἶπεν•
ὅστις κρύπτει τὰς ἁμαρτίας αὑτοῦ, δὲν θέλει ὠφεληθῆ ποσῶς•
ὅστις ὅμως ὁμολογεῖ αὐτὰς καὶ ἐγκαταλείπει, θέλει λάβει ἔλεος παρὰ Θεοῦ.
Καὶ ὁ Ἡσαΐας λέγει•
ζητήσατε τὸν Κύριον, καὶ ἀφοῦ εὕρητε αὐτόν, παρακαλέσατε, καὶ ἀφοῦ πλησιάσητε αὐτὸν διὰ τῆς μετανοίας, ἂς ἄφηση ὁ ἁμαρτωλὸς τὴν ὁδὸν τῆς κακίας αὐτοῦ, καὶ ὁ ἄδικος τὰς ἰδίας αὑτοῦ ἐνθυμήσεις, καὶ στραφεῖτε πρὸς ἐμέ, καὶ ἐγὼ θέλω ἐλεήσει ὑμᾶς•
διότι αἱ ἐνθυμήσεις μου δὲν εἶναι καθὼς αἱ ἰδικαί σας ἐνθυμήσεις, οὔτε αἱ ὁδοί μου, ὡς αἱ ὁδοὶ ὑμῶν•
ἐὰν λοιπόν μοῦ ἀκούσητε, θέλετε ἀπολαύσει τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς•
ἔλθετε πρός με, καὶ ὑπακούσατέ μου, καὶ θέλει ζήσει ἡ ψυχὴ ὑμῶν.
Ὅταν φυλάξῃς τὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου, καὶ ποιήσῃς τὰ θελήματα αὐτοῦ, τότε ἔχε τὴν ἐλπίδα σου εἰς τὸν Θεόν, καὶ παρακάλεσον αὐτόν, καὶ ἐνῷ ἐπικαλῆσαι αὐτὸν δι' ἀλαλήτων φωνῶν, θέλει σοὶ εἰπεῖ, ἰδοὺ πάρειμι.
Ὅταν ὁ ἄδικος περιέλθῃ εἰς πειρασμόν, δὲν ἔχει πεποίθησιν νὰ ἐπικαλεσθῇ τὸν Θεόν, οὐδὲ περιμένει τὴν σωτηρίαν αὑτοῦ ἀπ' αὐτόν•
διότι ἐν καιρῷ τῆς ἀναπαύσεως αὐτοῦ ἐμακρύνθη ἀπὸ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.
Πρὶν ν' ἀρχίσῃς τὸν πόλεμον, ζήτησον τὴν συμμαχίαν τοῦ Θεοῦ•
καὶ πρὶν ἀσθενήσῃς ζήτησον τὸν ἰατρὸν•
καὶ πρὶν σοὶ ἐπέλθωσι τὰ θλιβερά, προσεύχου εἰς τὸν Θεόν, καὶ ἐν καιρῷ τῶν λυπηρῶν θέλεις εὕρει αὐτὸν βοηθὸν•
καὶ πρὶν σκοντάψῃς καὶ πέσῃς, ἐπικαλοῦ τὸν Θεόν, καὶ δεήθητι πρὸς αὐτὸν•
καὶ πρὶν προσευχηθῇς, ἑτοιμάζου νὰ φυλάξῃς τάς τε σωματικὰς καὶ ψυχικὰς ἀρετάς, τὰς ὁποίας ὑπεσχέθης•
καθότι ἡ κιβωτὸς τοῦ Νῶε ἐν καιρῷ εἰρήνης κατεσκευάσθη, καὶ πρὸ ἑκατὸν ἐτῶν ἡ ξυλεία αὐτῆς ἡτοιμάζετο•
εἰς δὲ τὸν καιρὸν τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ οἱ μὲν ἄδικοι ἀπωλέσθησαν, εἰς δὲ τὸν δίκαιον Νῶε ἐγένετο σκέπη.
Τοῦ ἄδικου τὸ στόμα ἐν καιρῷ τῆς προσευχῆς ἐμφράττεται•
ἐπειδὴ ὁ ἔλεγχος τῆς συνειδήσεως αὑτοῦ ποιεῖ αὐτὸν ἀπαῤῥησίαστον πρὸς τὸν Θεόν•
ἡ δὲ καθαρὰ καρδία ἐκχέει μετὰ χαρᾶς δάκρυα ἐν τῇ ὥρᾳ τῆς προσευχῆς.
Ὅσοι ἐνεκρώθησαν τῷ κόσμῳ, οὗτοι μετὰ χαρᾶς ὑπομένουσι τοὺς πειρασμοὺς καὶ τὰ κακὰ•
ὅσοι ὅμως ἀγαπῶσιν εἰσέτι τὸν κόσμον, αὐτοὶ δὲν δύνανται νὰ ὑπομένωσι τὴν πρὸς αὐτοὺς ἀδικίαν, ἀλλ' ὑπὸ τῆς κενοδοξίας νικώμενοι, ὀργίζονται καὶ ταράττονται ἄνευ τινὸς λόγου καὶ φρονήσεως, ἢ κυριεύονται ὑπὸ τῆς λύπης.
Ὤ, πόσον δυσκατόρθωτος ὑπάρχει αὕτη ἡ ἀρετὴ! καὶ πόσην δόξαν ἔχει παρὰ τῷ Θεῷ! Ὅστις θέλει νὰ κατορθῶσῃ ταύτην τὴν ἀρετήν, ἤγουν νὰ ὑπομένῃ τὴν ἀδικίαν, πρέπει ν' ἀπομακρυνθῇ ἐκ τῶν συγγενῶν καὶ φίλων αὐτοῦ, καὶ νὰ ξενιτευθῇ•
διότι δὲν δύναται νὰ κατορθώσῃ αὐτὴν εἰς τὴν ἰδὶαν αὑτοῦ πατρίδα•
ἐπειδὴ μόνον τῶν μεγάλων καὶ δυνατῶν εἶναι ἴδιον νὰ ὑπομένωσι τὸν πόνον ταύτης τῆς ἀρετῆς ἐν μέσῳ τῶν ἰδίων συγγενῶν εὑρισκόμενοι, οἵτινες ἀπέθανον τῷ κόσμῳ, καὶ δὲν ἐλπίζουσι ποσῶς εἰς παροῦσαν παρηγορίαν.
Καθὼς ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ πλησιάζει εἰς τὸν ταπεινόφρονα, οὕτω καὶ εἰς τὸν ὑπερήφανον αἱ λυπηραὶ περιστάσεις•
ἐπειδὴ ὁ Κύριος ἐπιβλέπει ἐπὶ τοὺς ταπεινόφρονας, καὶ ποιεῖ αὐτοὺς νὰ χαίρωσι•
τοὺς δὲ ὑπερηφάνους ὑποβλέπει, ὅπως κάμῃ αὐτοὺς νὰ ταπεινωθῶσιν.
Ὁ ταπεινὸς ἄνθρωπος δέχεται πάντοτε τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ•
ὁ δὲ ὑπερήφανος καὶ ὀλιγόπιστος ἀπαντᾷ πάντοτε προσκόμματα φοβερά.
Ταπείνωσον σεαυτὸν κατὰ πάντα ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, καὶ θέλεις ὑψωθῆ ὑπεράνω τῶν ἀρχόντων τούτου τοῦ κόσμου.
Προλάμβανε ἅπαντας διὰ τοῦ ἀσπασμοῦ σου καὶ τῆς προσκυνήσεως, καὶ θέλεις τιμηθῇ ὑπὲρ τοὺς προσφέροντας ὡς δῶρον τὸ καθαρὸν χρυσίον σουφείρ.
Ἐξευτέλησον σεαυτόν, καὶ θέλεις εἰδεῖ τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ εἰς ἑαυτὸν•
διότι ὅπου πλημμυρεῖ ἡ ταπείνωσις, ἐκεῖ ἀκμάζει καὶ ἀνθεῖ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ.
Ἐὰν ἀγωνίζησαι νὰ καταφρονηθῇς ἀναφανδὸν ὑφ' ὅλων τῶν ἀνθρώπων, θέλει σὲ κάμει ὁ Θεός νὰ δοξασθῇς.
Ἐὰν δὲ ἔχῃς ταπείνωσιν εἰς τὴν καρδίαν σου, εἰς τὴν καρδίαν σου σοὶ δείκνυσιν ὁ Θεός τὴν δόξαν αὐτοῦ.
Γίνου εὐκαταφρόνητος ἐν τῇ μεγαλωσύνῃ σου, καὶ ὄχι μέγας ἐν τῇ σμικρότητί σου.
Σπούδασον νὰ καταφρονηθῇς ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, ὅπως χορτασθῇς ἐκ τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.
Μὴ ζήτει νὰ τιμηθῇς παρὰ τοῖς ἀνθρώποις, ἐνῷ ὑπάρχῃς πλήρης ψυχικῶν πληγῶν.
Καταφρόνησον τὴν τιμὴν τοῦ κόσμου, ἵνα τιμηθῇς παρὰ τοῦ Θεοῦ•
καὶ μὴ ἀγαπήσῃς τὴν κοσμικὴν τιμήν, ἵνα μὴ ἀτιμασθῇς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ.
Ὅστις ζητεῖ τὴν τιμήν, φεύγει ἐξ αὐτοῦ ἡ τιμή•
καὶ ὅστις φεύγει τὴν τιμήν, ἡ τιμὴ ἀκολουθεῖ αὐτόν, καὶ γίνεται κήρυξ τῆς ταπεινώσεως αὐτοῦ εἰς πάντας τοὺς ἀνθρώπους.
Ἐὰν καταφρονῇς σεαυτόν, ἵνα μὴ τιμηθῇς, ὁ Θεός θέλει σὲ φανερώσει•
ἐὰν δὲ καταφρονήσῃς σὺ ὁ ἴδιος σεαυτὸν διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεός συγχωρεῖ εἰς ὅλα αὑτοῦ τὰ κτίσματα νὰ σ' ἐπαινῶσι, καὶ θέλει ἀνοιγῆ ἔμπροσθέν σου ἡ θύρα τῆς δόξης ἐκείνου, ὅστις σ' ἔπλασε•
διότι σὺ ἐν ἀληθείᾳ ὑπάρχεις κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁμοίωσιν αὐτοῦ.
Τὶς εἶδεν ἄνθρωπον, ὅστις νὰ διαλάμπῃ διὰ τῶν ἀρετῶν, καὶ νὰ φαίνηται εὐτελὴς καὶ οὐτιδανὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους, καὶ νὰ ᾖναι μὲν φωτεινὸς εἰς τὴν ζωήν, σοφὸς δὲ κατὰ τὴν γνῶσιν, καὶ ταπεινὸς κατὰ τὸ φρόνημα;
Μακάριος λοιπόν, ὅστις ταπεινοῖ ἑαυτὸν εἰς πάντα•
διότι ὁ τοιοῦτος θέλει ὑψωθῆ•
ἐπειδὴ ὅστις ταπεινοῖ ἑαυτὸν εἰς πάντα διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεός δοξάζει αὐτόν•
καὶ ὅστις πεινῇ καὶ διψῇ διὰ τὸν Θεόν, ὁ Θεός θέλει μεθύσει αὐτὸν ἀπὸ τῶν ἀγαθῶν αὑτοῦ•
καὶ ὅστις γυμνητεύει διὰ τὸν Θεόν, ὁ Θεός θέλει ἐνδύσει αὐτὸν στολὴν ἀφθαρσίας καὶ δόξης•
καὶ ὅστις πτωχεύει διὰ τὸν Θεόν, ὁ Θεός παρηγορεῖ αὐτὸν διὰ τοῦ ἀληθινοῦ αὑτοῦ πλούτου.
Καταφρόνησον σεαυτὸν διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, καὶ ὁ Θεός θέλει αὐξήσει τὴν δόξαν σου καθ' ὅλην σου τὴν ζωήν, χωρὶς σὺ νὰ γνωρίζῃς.
Ἔχε σεαυτὸν ἁμαρτωλόν, ἵνα δικαιωθῇς ἐν ὅλῃ σου τῇ ζωῇ.
Γίνου ἀμαθὴς καὶ ἰδιώτης ἐν τῇ σοφίᾳ σου, καὶ ὄχι σοφὸς ἐν τῇ ἀμαθείᾳ σου καὶ ἐὰν ἡ ταπείνωσις ὑψοῖ τὸν ἁπλοῦν καὶ ἀμαθῆ, πόσης ἄραγε τιμῆς γενήσεται πρόξενος εἰς τοὺς τιμίους καὶ σοφοὺς ἀνθρώπους;
Φεῦγε τὴν κενοδοξίαν, καὶ θέλεις δοξασθῆ•
φοβήθητι τὴν ὑπερηφάνειαν, καὶ θέλεις μεγαλυνθῆ•
διότι οὔτε ἡ κενοδοξία οὔτε ἡ ὑψηλοφροσύνη διενεμήθη εἰς τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων.
Ἐὰν ἐκουσίως ἀπαρνήθῃς ὅλα τὰ τοῦ κόσμου, μὴ θέλε νὰ φιλονεικῇς μετὰ τίνος δι' ἐλάχιστόν τι πρᾶγμα.
Ἐὰν ἀπεστράφῃς τὴν κενοδοξίαν, φεῦγε καὶ τοὺς κενοδόξους•
φεῦγε τοὺς ἀγαπῶντας τὰ πολλὰ κτήματα, ὡς καὶ τὴν ἀπόκτησιν αὐτῶν.
Ἀπομάκρυνον σεαυτὸν ἐκ τῶν ἀσώτων ἀνθρώπων, ὡς καὶ ἐκ τῆς ἀσωτείας.
Φεῦγε τοὺς ἀκολάστους, ὡς καὶ τὴν ἀκολασίαν•
καθότι ἐὰν καὶ μόνη ἡ ψιλὴ ἐνθύμησις τῶν εἰρημένων κακῶν ταράττει τὸν νοῦν τοῦ ἀνθρώπου, πόσῳ μᾶλλον ἡ θεωρία αὐτῶν, καὶ τὸ μετὰ τῶν τοιούτων ἀνθρώπων συζῇν; Προσέγγισον εἰς τοὺς δικαίους, καὶ δι' αὐτῶν θέλεις πλησίασει εἰς τὸν Θεόν•
Συναναστρέφου μετὰ τῶν ἐχόντων ταπείνωσιν•
καὶ θέλεις μάθει τοὺς τρόπους αὐτῶν•
διότι ἐὰν καὶ μόνη ἡ θεωρία τῶν τοιούτων ᾖναι ὠφέλιμος, πόσῳ μᾶλλον ἡ διδασκαλία αὐτῶν;
Ἀγάπησον τοὺς πτωχούς, ἵνα δι'αὐτῶν, ἐπιτύχῃς τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
Μὴ πλησιάσῃς εἰς τοὺς φιλονείκους ἀνθρώπους, ὅπως μὴ ἀναγκασθῇς νὰ ἐξέλθῃς καὶ σὺ ἐκ τῆς γαλήνης καὶ ἀταραξίας τοῦ νοός σου.
Μὴ ἀηδιάσῃς τὰς δυσωδίας τῶν ἀῤῥώστων, καὶ μάλιστα τῶν πτωχῶν•
ἐπειδὴ καὶ σὺ περίκεισαι σῶμα ὡς καὶ αὐτοί.
Μὴ ἀπελπίσῃς τοὺς θλιβομένους κατὰ τὴν καρδίαν, ἵνα μὴ τιμωρηθῇς καὶ σὺ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καὶ ζητήσῃς παρηγορὶαν ἐξ αὐτῶν, καὶ δὲν θέλεις εὕρει.
Μὴ χλευάσῃς ποτὲ μυσαρὸν ἄνθρωπον•
διότι πάντες ἴσοι εἰς τὸν ᾅδην θέλομεν πορευθῆ.
Ἀγάπησον τοὺς ἁμαρτωλούς, μίσησον ὅμως τὰ ἔργα αὐτῶν, ἵνα μὴ ἐμπέσῃς εἰς τὰ αὐτὰ πάθη, εἰς τὰ ὁποῖα αὐτοὶ εὑρίσκονται.
Ἐνθυμήθητι, ὅτι ὑπάρχεις κοινωνὸς τῆς ἐνύλου φύσεως, καὶ κάμε τὸ καλὸν εἰς πάντας.
Μὴ ἐπιπλήττῃς τοὺς ἔχοντας χρείαν τῆς εὐχῆς σου, μήτε ἀποστέρῃ αὐτοὺς τῶν παρηγορητικῶν σου λόγων, ἵνα μὴ ἀπελπισθῶσι, καὶ ζητήσῃ ὁ Θεός τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἐκ τῶν χειρῶν σου•
ἀλλὰ μιμοῦ τοὺς ψυχικοὺς ἐκείνους ἰατρούς, οἵτινες διὰ τῶν πλέον ψυχροτέρων φαρμάκων τοῦ λόγου προσπαθοῦσι νὰ θεραπεύσωσι τὰ θερμότερα πάθη, καὶ τὰ ψυχρότερα πάλιν τῶν παθῶν διὰ τῶν ἐναντίων.
Ἀνάγκασον σεαυτόν, ἵνα, ὅταν ἀπαντήσῃς τὸν πλησίον σου, τιμήσῃς αὐτὸν ὑπὲρ τὸ μέτρον αὑτοῦ, καὶ φίλησον τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας αὑτοῦ, καὶ κράτησον αὐτὰς ἐπὶ ὥραν μετὰ πολλῆς τιμῆς, καὶ θέσον αὐτὰς εἰς τοὺς ὀφθαλμούς σου•
καὶ ἐπαίνεσον αὐτὸν εἰς ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα δὲν ἔχει•
καί, ὅταν χωρισθῇ ἀπὸ σοῦ, εἶπε δι' αὐτὸν ὅ,τι καλὸν καὶ τίμιον•
καθότι διὰ τῶν τοιούτων σου τρόπων ἕλκεις αὐτὸν εἰς τὸ καλόν, καὶ ἀναγκάζεις αὐτὸν νὰ σ' ἐντρέπηται διὰ τὸν ὁποῖον ἔκαμες εἰς αὐτὸν χαιρετισμόν, καὶ σπείρεις εἰς τὴν ψυχὴν αὑτοῦ σπέρματα ἀρετῆς•
σὺ δὲ ἐκ τοῦ τοιούτου σου καλοῦ τρόπου συνηθίζεις καὶ ἀποκτᾷς τύπον καλόν, καὶ πολλὴν ταπείνωσιν καὶ ἄνευ κόπου κατορθοῖς μεγάλας ἀρετάς•
ἐκτὸς δὲ τούτου, καὶ αὐτὸς ὁ πλησίον σου ἐὰν ἔχῃ τι ἐλάττωμα, οὕτω τιμώμενος παρὰ σοῦ, εὐκόλως δέχεται παρὰ σοῦ τὴν θεραπείαν αὐτοῦ, ἐντρεπόμενος διὰ τὴν ὁποίαν προσέφερες εἰς αὐτὸν τιμήν.
Τοῦτον τὸν τρόπον διατήρησον πάντοτε, τὸ νὰ γλυκοχαιρετᾷς καὶ νὰ τιμᾷς πάντας, καὶ μὴ παρακινήσῃς τινὰ εἰς θυμόν, ἢ φθονήσῃς, ἢ ἀποστραφῇς, μήτε δι' αὐτὴν αὐτοῦ τὴν πίστιν, μήτε διὰ τὰ κακὰ αὐτοῦ ἔργα•
ἀλλὰ προφυλάττου, καὶ μὴ ἐλέγξῃς τινά, μήτε νὰ μεμφθῇς διὰ κανὲν πρᾶγμα•
καθότι ἔχομεν πάντες εἰς τοὺς οὐρανοὺς κριτήν, ὅστις δὲν ἀποβλέπει εἰς πρόσωπα.
Ἐὰν δὲ θέλῃς νὰ ἐπιστρέψῃς τὸν πλησίον σου εἰς τὴν εὐθείαν ὁδὸν τῆς ἀληθείας, λυπήσου δι' αὐτόν, καὶ μετὰ δακρύων ἀγάπης εἰπὲ εἰς αὐτὸν ἕνα, ἢ δύο μόνον λόγους, χωρὶς νὰ ἐξαφθῇς κατ' αὐτοῦ ὑπὸ τοῦ θυμοῦ, ἵνα μὴ ἴδῃ εἰς σὲ σημεῖον ἔχθρας•
διότι ἡ ἀγάπη δὲν ἠξεύρει νὰ θυμώνῃ, οὔτε νὰ παροξύνηται, οὔτε νὰ μέμφηταί τινα μὲ πάθος.
Ἡ ταπείνωσις εἶναι ἀπόδειξις τῆς ἀγάπης καὶ τῆς γνώσεως, ἥτις γεννᾶται ἐκ καθαρᾶς συνειδήσεως•
ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, εἰς ὃν πρέπει ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι νῦν, καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων•
Ἀμήν.
