Στη ζωή ερωτευόμαστε με μεγαλύτερη ένταση και με διαφορετική ποιότητα σε σύγκριση με τον τρόπο που αγαπάμε. Και ο πρώτος λόγος είναι ότι το να ερωτευτείς δεν χρειάζεσαι σχεδόν καμία γνώση, ενώ το να αγαπήσεις πραγματικά, θα σε οδηγήσει στη γνώση. Τη γνώμη την έχουν πολλοί αλλά τη γνώση έχουν λίγοι. Και η γνώση διαφέρει από τη γνώμη επειδή η πρώτη είναι δεσμευτική, λέει ο Σωκράτης. Η πραγματική γνώση προϋποθέτει τον πόνο. Δίκαια μπερδευόμαστε, επειδή μας μάθανε από μικρούς ότι ο πόνος σημαίνει απλά μια άβολη αίσθηση. Θέλω να μου κάνετε μια χάρη, κλείστε τα μάτια και σκεφτείτε με όλη τη δύναμη της φαντασίας σας:
Τι θα γινόταν αν ο πόνος του Κόσμου δεν ήταν αίσθηση αλλά πρόσωπο, αν έπαιρνε την ανθρώπινη μορφή, όπως ο Λόγος του Θεού, ο Χριστός, που ήρθε στη Γη εν σιγή, χωρίς να τον καταλάβουν οι περισσότεροι; Τι θα είχε απογίνει με τον πόνο του Κόσμου αν γινόταν πρόσωπο με σώμα και ψυχή; Άραγε, αν θα είχε μαύρο φωτοστέφανο, πόσο μαύρο θα ήταν; Ίσως όμως, ακριβώς λόγω του πόνου, το ίδιο το σώμα του να γινόταν χρυσό, με το οποίο θα μπορούσαν να εξαγορασθούν οι ψυχές και να θεραπευτούν τα σώματα, τα δικά μας σώματα.
Ούτε εγώ ξέρω πώς ακριβώς θα ήταν ο πόνος του Κόσμου σε ανθρώπινη μορφή, αλλά αν τον συναντούσα, και αν τον αναγνώριζα, θα του ζήταγα να γίνουμε αδέλφια, κατά υιοθεσίαν τουλάχιστον, που για μένα θα ήταν προνόμιο και κάτι πολύ περισσότερο από αυτό που λέμε τιμή, κάτι ανεξήγητα καλό, τόσο καλό που δεν εκφράζεται με τα λόγια. Ο Διογένης με το λυχνάρι έψαχνε άνθρωπο κάτω από τον ήλιο, ενώ εγώ πίσω από τον ήλιο αναζητώ τον αδελφό μου, στην καρδιά σας – τον έχετε δει; Φορεί μαύρο φωτοστέφανο ή τουλάχιστον έτσι τον είδαν οι άλλοι. Τον ακούσατε; Τον είδατε; Αισθανθήκατε τουλάχιστον τον ερχομό του; Η πυκνή σιωπή σας με πνίγει, καμιά φορά.
Αποτελεί προνομιακή θέση το να αισθάνεσαι τον πόνο των άλλων. Ποιο είναι το νόημα άλλωστε να σηκώνεις μόνο το βάρος της δικής σου ''μοίρας;'' Ο πόνος είναι παντού και πρέπει να τον δεχθούμε. Είναι αδελφός, δεν είναι εχθρός! Θέλει το καλό μας. Ο πόνος έχει άποψη για τα πράγματα του κόσμου. Σε αυτόν το ντουνιά, ο πόνος είναι το αποτέλεσμα της Αγάπης, και, θα ρωτήσετε: «μα γιατί όμως;» Διότι σε αυτόν τον κόσμο η πραγματική Αγάπη δεν μπορεί να μην πονέσει, πριν ταξιδέψει στον άλλο κόσμο από τον οποίο και προέρχεται.
Ο κόσμος μας εδώ κάτω είναι ένα ισοπεδωτικό φίλτρο που δεν αφήνει τίποτα να ανέβει από πάνω του παρά μόνο την αγάπη, η οποία μόνο από πάνω προς τα κάτω δείχνει ότι είναι δεδομένη.
Αν ρωτάτε τον αγιογράφο, αυτό είναι το νόημα της κατακόρυφης στάσης του ανθρώπου, η ανύψωση της αγάπης από τον πόνο προς τη λύτρωση. Αποτελεί προνομιακή θέση να σηκώνεσαι το πρωί και να ξέρεις ότι δεν είσαι απλώς ένα σώμα· είσαι και φως που υψώνεται. Αποτελεί βαθιά επίγνωση το να αναγνωρίζεις πραγματικά ότι, σαν φλόγα, η ''μοίρα'' σου διαχέεται σε όλες τις άλλες ''μοίρες'' και μερίδια πόνου και χαράς και ότι μοιράζεσαι αυτές τις άλλες ''μοίρες'' και εσύ.
Παρότι η λύπη είναι κατώτερη από τον πόνο, να λυπάσαι τους ανθρώπους οι οποίοι κατέχονται αποκλειστικά από οριζόντιες σκέψεις. Να χαίρεσαι που μοιράζεσαι τον πόνο με αυτούς που κατέχονται από σκέψεις ουράνιες, γνωρίζοντας επίσης ότι με το μοίρασμα του πόνου την ώρα της φυγής σου από εδώ, θα έχεις ήδη μάθει τον μακρύ δρόμο προς το επέκεινα. Και εκεί, που τελειώνει ο δρόμος, δεν υπάρχει πόνος, αλλά μόνο αδελφός.
* Απόσπασμα από την παρουσίαση του καλλιτέχνη και βυζαντινολόγου Ούρεση Τοντόροβιτς με τίτλο «Ο θείος έρωτας ως καλλιτεχνική εμπειρία». (Ίδρυμα Θεοχαράκη 04.03.2017)
